207. Spotkania Medyczne im. Krystyny Bochenek. Tematem choroby oczu [ZDJĘCIA + WIDEO]

Niezdrowy tryb życia, godziny spędzane przed telewizorem, komputerem czy ekranem telefonu sprawiają, że już ponad połowa dorosłych Polaków skarży się na problemy ze wzrokiem. W jaki sposób nasze oczy z upływem lat dają nam znać, że się starzeją?
W bardzo różny sposób. Może to być tylko pieczenie oczu, uczucie suchości. To naturalny objaw, bo z wiekiem dochodzi do zmniejszenia wydzielania się filmu łzowego. Na szczęście jest duży wybór kropli, za pomocą których możemy sobie z tym poradzić. Po 40. roku życia jednak zaczyna się większość poważniejszych problemów okulistycznych. Chorobą, która może się już wtedy pojawić, jest zaćma, choć częściej dotyka pacjentów starszych. Coraz powszechniejszą i nazwaną już chorobą cywilizacyjną, jest zwyrodnienie siatkówki, zwane też zwyrodnieniem plamki związanym z wiekiem AMD. Gdybyśmy potrafili leczyć je tak skutecznie jak zaćmę, bylibyśmy szczęśliwi, ale nie potrafimy jeszcze pacjentowi z AMD powiedzieć, jak przy zaćmie: naprawimy panu siatkówkę, będzie pan znowu widział. Ta choroba jest bowiem bardziej złożona. Inną dolegliwością pojawiającą się z wiekiem jest wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, które może być objawem rozwijającej się jaskry. Generalnie jest wiele chorób oczu, które ujawniają sie w drugiej połowie naszego życia, ale te, o których wspomniałam, są najczęstsze. Nie zapominajmy, że oko jest jednym z elementów naszego ciała. To, co się w nim dzieje, odbija się na wzroku. Są też ogólnoustrojowe choroby, które niszczą wzrok, jak. np. cukrzyca.

Starzenie się oczu kojarzy nam się przede wszystkim z tym, że... ręka nam się wydłuża coraz bardziej, aż w końcu jej braknie i musimy sobie sprawić okulary do czytania. Czego nam na starość częściej przybywa - plusów czy minusów?
Jak jesteśmy młodzi, nie myślimy o tym, że będziemy chodzić w okularach, ale jak mamy 40 lat, to już wiemy, dlaczego nasi rodzice ciągle ich szukali, a jak skończymy 50 - to już jesteśmy pewni, że nigdzie się bez nich nie możemy ruszyć. Ale nie mówmy o starości, bo przecież 40- i 50-latkowie to dziś młodzi ludzie. Nie zmienia to jednak faktu, że właśnie w tym wieku, nawet gdy jesteśmy zdrowi, zaczniemy mieć problemy ze wzrokiem. Jeśli to kłopoty z widzeniem do bliży, to pamiętajmy, że jest to całkiem naturalne zjawisko i musimy się z tym pogodzić, sprawiając sobie okulary. Chirurgia okulistyczna naturalnie podejmuje się korekty tej wady, ale nie są to metody do końca popularne. Natomiast bardzo popularne jest zaordynowanie szkieł korekcyjnych. Gdy jesteśmy osobami krótkowzrocznymi, a więc mamy minusy już w wieku 20 czy 30 lat, w dodatku niewielką wadę wzroku: -1, -2 , to powinniśmy się cieszyć, bo wystarczy, że zdejmiemy z nosa okulary, a przeczytamy każdy tekst. Dla 50-, 60-latka to korzystna wada wzroku, bo pozwala uzyskać dobrą ostrość do bliży. Najgorzej mają pacjenci mający nadwzroczność, z założenia to pacjenci, którzy jako dzieci mieli wadę plusową, byli dalekowzroczni, nosili lub nie okulary, ale nadszedł 40. rok życia i okazało się, że jest katastrofa. Nie są w stanie nic przeczytać, nie dają rady, ponieważ ta wada plusowa, którą mają z założenia, dodała się do wady, która przyrasta z wiekiem. Mieli plus 2, a teraz nagle zrobiło się powyżej 3. To już wada znacząca.

Na ile wady plusowe związane są z wiekiem, a na ile z niezdrowym trybem życia?
Plusy to tzw. starczowzroczność, choć to określenie dziś nietrafione, bo wada dotyka ludzi w sile wieku. Proces, który zachodzi w gałce ocznej, związany jest z tym, że starzeje się nasza soczewka. Natomiast to, że ktoś siedzi dużo przy komputerze czy patrzy ciągle na małe literki w smartfonie sprawia, że już coraz więcej dzieci zaczyna mieć minusy. Nie ma się co dziwić. Ewolucyjnie jesteśmy przystosowani do chodzenia i patrzenia na zielone pola, a nie na ekrany telewizorów. Organizm to wie i chce pomóc. Zaczyna się więc przystosowywać do widzenia z bliska, więc przechodzimy w minusy. Organizm sobie tak pomaga.

Wspomniała pani na początku o trudnej do leczenia chorobie siatkówki, czyli zwyrodnieniu plamki związanym z wiekim (AMD). Co to za choroba?
Zwyrodnienie plamki dotyczy tak nazwanego obszaru na dnie oka. Plamka to miejsce odpowiedzialne za widzenie centralne, które potrzebne jest do wykonywania codziennych czynności, jak np. czytanie. Szczególnie czuły na uszkodzenia w przebiegu AMD jest środek plamki zwany dołkiem. AMD jest jedną z najczęstszych przyczyn ślepoty osób dorosłych na świecie. To istotnie choroba cywilizacyjna, cierpi na nią 30 proc. osób po siedemdziesiątce. Ujawnia się ok. 50.-60. roku życia. Niepokojące jest to, że jej początek przesuwa się w kierunku coraz młodszych osób czynnych zawodowo. Zwykle zmiany dotyczą obu oczu, choć nie muszą pojawiać się jednocześnie i ich zaawansowanie może być różne. Są dwie formy zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem: sucha oraz wysiękowa. Sucha jest łagodniejsza, choroba postępuje powoli. Mokra, czyli wysiękowa, ma zwykle ciężki przebieg, a znaczna utrata widzenia może nastąpić nawet w ciągu kilku dni.

Jakie są objawy AMD?
Przede wszystkim pogarsza się widzenie, zwłaszcza przy czytaniu, litery są zamazane i niewyraźne. Obraz staje się zniekształcony. Widać to przede wszystkim, gdy spojrzymy np. do zeszytu w kratkę. Linie proste będą się krzywić. Pojawia się ciemna plama w centrum pola widzenia, tzw. mroczek centralny. Kolory stają się bledsze. Wczesne postaci AMD można wykryć za pomocą tzw. testu Amslera. To kwadrat 10x10 cm z krateczkami. Badanie przeprowadza się dla każdego oka osobno w okularach do bliży. Zauważalne są zniekształcenia linii, ciemna plama w centrum. Każdy może sam wykonać takie badanie. Wystarczy kartka z zeszytu w kratkę. To ważne, bo jeśli szybko zorientujemy się, że z naszymi oczami coś się dzieje złego, możemy z pomocą terapii zaleconych przez okulistę przedłużyć komfort widzenia.

Kto jest na AMD najbardziej narażony?
Szczególnie osoby po 50. roku życia. Pozostałe czynniki to palenie tytoniu (dopiero po 20 latach od zaprzestania palenia ryzyko spada do poziomu niepalących), nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, otyłość i wysoki poziom cholesterolu. Częściej, niestety, chorują kobiety oraz osoby obciążone genetycznie, także osoby z niebieskim "kolorem oczu" czy dalekowzrocznością.

Można sobie jakoś pomóc, stosując jakąś profilaktykę?
Tak, zmienić styl życia. To oznacza zaprzestanie palenia, regularny wysiłek fizyczny oraz odpowiednią dietę. Oczy lubią zielone i pomarańczowe warzywa, kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 w rybach morskich. Czasem potrzebna jest sztuczna suplementacja, ale pamiętajmy biorąc tabletki, żeby czynić to zawsze rozważnie, bo wątrobę też ma się jedną. I uważajmy na słońcu, używajmy okularów z filtrami, bo bez nich uszkadzamy sobie siatkówkę. Pamiętajmy bowiem, że w ciemnym źrenice się rozszerzają, a więc pod złymi okularami do siatkówki dotrze jeszcze więcej złego promieniowania, niż gdybyśmy tych okularów na oczach nie mieli.

Kolejną chorobą, z którą najczęściej kojarzy się dojrzały wiek, jest zaćma. Skąd się bierze?
Zaćma, zwana też kataraktą, to choroba polegająca na stopniowym zmętnieniu soczewki oka. Skutkiem czego pojawiają się zaburzenia w ostrości pola widzenia. Jest jedną z najpopularniejszych w dzisiejszych czasach chorób oczu. Często rozwija się u osób leczonych wcześniej z powodu innych dolegliwości, na przykład chorób stawów, sterydami. Nie ma granicy wieku, w którym się pojawi, ale najczęściej dotyka osób ok. 60.-70. roku życia.

Jak się leczy zaćmę?
Generalnie im wcześniej, tym lepiej dla oczu. Obecnie nie czeka się na chwilę, aż zaćma będzie dojrzała, wręcz się tego unika. Błędne przekonanie, że zaćma musi się rozwinąć, by dojrzeć do operacji, wynikało ze stosowanych dawniej metod operacji.
Nowoczesne techniki usuwają zaćmę już we wczesnym stadium. Co więcej, jeśli
choroba jest zaawansowana, wzrasta ryzyko powikłań. Trzeba na przykład użyć więcej ultradźwięków podczas operacji i w związku z tym oko potem dłużej dochodzi do siebie.

Jak długo się czeka na operację zaćmy?
Operować trzeba wtedy, gdy pacjentowi zaćma zaczyna rzeczywiście doskwierać, nie może na przykład prowadzić auta, źle widzi telewizję, męczy się przy czytaniu. Obecnie, niestety, na zabieg czeka się nawet do dwóch lat. Chcę jednak powiedzieć, że operujemy nawet pacjentów ponadstuletnich. Zabieg dobrze przeprowadzony obciążony jest małym ryzykiem powikłań.

No to pomówmy teraz o jaskrze. Według statystyk Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na świecie żyje obecnie około 7 milionów osób, które utraciły wzrok z powodu tego schorzenia. Kiedy zaczyna nam zagrażać?
Na jaskrę chorują głównie osoby po 40. roku życia, ale wiadomo już, że może ona zaatakować nawet dzieci czy młodzież. Szczególnie narażone są osoby, których członkowie rodziny mają jaskrę. Jej główną przyczyną jest wzrost ciśnienia śródgałko-wego, ale także długotrwałe niedokrwienie nerwu wzrokowego, spowodowanego m.in. podwyższonym
poziomem cholesterolu. Jaskra jest chorobą wielo-czynnikową.

Mówi się, że częste migreny to niezdiagnozowane jaskry?
Rzeczywiście, niejednokrotnie migreny objawiające się bólami głowy w skroniach i nad oczami mogą być
początkiem jaskry. Tacy pacjenci powinni odwiedzić okulistę.

Dlaczego mówi się, że jaskra to choroba podstępna?
Bo prowadzi do utraty wzroku. Najczęściej występuje tzw. jaskra z otwartym kątem przesączenia, która jest jednocześnie najbardziej niebezpieczna, gdyż przez 15-20 lat rozwija się całkowicie bezobjawowo. Pierwsze objawy pojawiają się dopiero wtedy, gdy zmiany w nerwie wzrokowym są już zaawansowane. Najpierw dochodzi do stopniowej utraty pola widzenia. A gdy dojdzie do zaniku nerwu, chorzy tracą wzrok nieodwracalnie. Pacjenci, którzy cierpią na inny rodzaj jaskry, zaczynają widzieć koła tęczowe wokół źródeł światła, np. wokół świecy czy żarówki. Mają pogorszoną ostrość wzroku, odczuwają ból oka i nad okiem, mają wysokie ciśnienie w oku oraz nudności i wymioty.

Jak leczy się jaskrę?
Trzeba przede wszystkim najpierw ją zdiagnozować za pomocą specjalistycznych badań. Najważniejsze jest sprawdzenie ciśnienia śród-gałkowego i zbadanie pola widzenia. Może się okazać, że jedna wizyta u okulisty nie wystarczy, by potwierdzić chorobę, że trzeba co najmniej półrocznej obserwacji, by postawić właściwą diagnozę.

Co jest najważniejsze, by nie przestać widzieć?
Tylko wczesne wykrycie choroby i właściwe leczenie może zatrzymać proces, który w swoim naturalnym rozwoju prowadzi do utraty wzroku w wyniku postępującego zaniku nerwów wzrokowych. Przybywa skutecznych metod. Stosuje się nawet operacje chirurgiczne. Najważniejszym czynnikiem, decydującym o zatrzymaniu procesu utraty wzroku, jest szybkie rozpoczęcie leczenia. W wypadku ataku jaskry trzeba jak najszybciej pojawić się w szpitalu, by nie stracić wzroku. Nasz szpital ma 24-godzinny dyżur. Warto wiedzieć, że ostry atak jaskry może mieć również osoba, u której nigdy ta choroba nie została zdiagnozowana. Dlatego z każdym gwałtownym bólem oka powinniśmy natychmiast udać się do szpitala.

Rozmawiały: Maria Zawała, Anna Sojka

*Zimy w styczniu nie będzie [PROGNOZA POGODY NA STYCZEŃ 2014]
*Abonament RTV 2014 [OPŁATY, TERMINY, ULGI]
*Urlop macierzyński i urlop rodzicielski 2014 [ZASADY I TERMINY]