Bukowa Góra w Dąbrowie Górniczej. Fakty i mity, czyli o co chodzi?

- Trzebież późna pozytywna, którą na Bukowej Górze prowadziło Nadleśnictwo Siewierz, to zabieg który absolutnie nie prowadzi do jakiegokolwiek wylesienia. Ma charakter pielęgnacyjny, selekcyjny i cykliczny, w którym usuwa się egzemplarze chore, wadliwe ale i również zdrowe i wydawałoby się bardzo dorodne, które jednak przeszkadzają pozostawionym do dalszej hodowli – mówi Marek Mróz, główny specjalista komunikacji ds., komunikacji Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach dodając, że zakończone właśnie prace to naturalne działanie w hodowlane.

Identyczne prace w tym miejscu prowadzone były już dwukrotnie w XXI w. a dokładnie w 2003 roku, a także na przełomie 2015 i 2016 roku. W ostatnim czasie nasiliły się różne inicjatywy wyrażające sprzeciw wobec „wycinania drzew”. Akcje nagłaśniane były w mediach społecznościowych w taki sposób, że odbiorcy mogli odnieść wrażenie, że nasze prace zmierzają do „wycinki lasu” tj. deforestacji.

- Przy tak prowadzonej dezinformacji, publicznym podważaniu kompetencji leśników, burzeniu zaufania poprzez rozpowszechnianie niepełnych lub nieprawdziwych informacji, nie trudno wzbudzić u zwykłego mieszkańca Dąbrowy Górniczej zdziwienia czy też zaniepokojenia serwowanymi doniesieniami. Niestety takie metody są powszechne w komunikacji internetowej i dotyczą praktycznie wszystkich obszarów życia – dodaje Mróz wskazując, że to właśnie w wyniku tych zabiegów, został ukształtowany podziwiany dziś obraz lasu na Bukowej Górze.

Tym bardziej, że dla kilkudziesięciu hektarach lasów prywatnych, które znajdują się w obszarze i sąsiedztwie Bukowej Góry, prezydent Dąbrowy Górniczej, jako organ mający nad nimi nadzór, wydał dokładnie takie same wskazówki gospodarcze do zrealizowania najpóźniej do 2026 r.: trzebież późną pozytywną, a nawet rębnie.

Las na Bukowej Górze, to urokliwe miejsce, a dzięki odkryciom archeologicznym stało się jeszcze bardziej znane i dodatkowo cechują go wysokie walory przyrodnicze. Trudno jednak zaprzeczyć, że to leśnicy prowadząc prace w tym lesie od ponad 90 lat doprowadzili do tego sukcesu. Również dzisiaj realizowane prace pielęgnacyjne odbywają się zgodnie z przepisami prawa - wyznaczają je m.in. ustawa o lasach i plan urządzenia lasu oraz ustawa o ochronie przyrody.

- Można by zadać oponentom retoryczne pytanie - jak to możliwe, że mimo takich samych jak obecnie prac prowadzonych cyklicznie co mniej więcej dekadę, ten las w ogóle jeszcze istnieje? Odpowiedź jest prozaiczna: zabiegi pielęgnacyjne z natury rzeczy zmierzają do poprawy stanu lasu w każdym jego aspekcie: zdrowotnym, jakościowym, przyrodniczym, bezpieczeństwa itd. Jako Nadleśnictwo, nie mamy wielkiego wpływu na rozpowszechniane informacje wyrażające przeciwne stanowisko, ale prace pielęgnacyjne selekcyjne obrazowo można wyjaśnić w liczbach: sadzimy 6 000 – 8 000 sadzonek buka na 1 ha lasu, spośród nich posadzonych w wieku 100 lat pozostaje, kilkaset dużych, okazałych drzew. Po prostu duże drzewa potrzebują dużo przestrzeni i światła dla dorodnych koron – mówi Sławomir Cichy, rzecznik Nadleśnictwa Siewierz dodając, że przez 100 lat drzewa konkurują między sobą o przestrzeń, składniki pokarmowe i wodę – słabsze przegrywają.

- Znajomość ekologii drzew daje nam możliwość, by z niewielkim wyprzedzeniem wyselekcjonować te egzemplarze, które tę walkę nawet bez naszej ingerencji przegrają a także zmodyfikować działania natury, by wesprzeć te drzewa, które zostały wybrane do dalszej hodowli i dać mieszkańcom bezpieczny do korzystania las - kończy.

Tak, w zabiegach pielęgnacyjnych pozyskuje się drewno. Trudno zrozumieć, dlaczego niektórzy przedstawiają ten fakt jako zarzut. Nie można zaprzeczyć, że las jest źródłem drewna i nie da się go oddzielić od drzew zachowując je na gruncie. Drewno, to nie jabłka. Leśnicy pozyskują je w granicach wyznaczonych przez standardy ekologicznej gospodarki, badania naukowe oraz 10-letnie Plany Urządzenia Lasu, zatwierdzane przez ministra klimatu i środowiska. Rocznie w całym kraju na ich podstawie pozyskujemy średnio ok. 36-38 mln m sześc. drewna.

Dużo? To mniej niż 1 metr sześcienny czyli kubik, na mieszkańca Polski. A przecież potrzeby związane z korzystaniem z drewna mamy dużo większe i średnio zużycie drewna na osobę przekracza tę liczbę i to znacznie, bo jeśli zapotrzebowanie wynosi 1,2 m sześc. na osobę rocznie, to w regionach mocno zurbanizowanych, a takimi są obszary Górnego Śląska i Zagłębia a zatem i Dąbrowy Górniczej, przekracza 1,5 m sześc. Jak łatwo policzyć, tylko mieszkańcy Dąbrowy Górniczej potrzebują rocznie ok. 160 – 180 tys. m sześc. drewna.

Zaledwie pięć kubików drewna, spalanych rekreacyjnie w kominku, przez czteroosobową rodzinę rocznie, przekracza statystyczny na nią przywdział, a gdzie w tej statystyce nowe meble, podłogi (koniecznie drewniane) a nawet patyczki do lodów, mieszadełka do kawy, papierowe kubki. A przecież wachlarz potrzeb mieszkańca Polski, leżącej w centrum nowoczesnego kontynentu jakim jest Europa, jest znacznie większy. Papier – do wyboru do koloru: gazetowy, toaletowy, ksero, śniadaniowy, do pieczenia, opakowaniowy…, artykuły kosmetyczne (plastik został zarzucony), tekstylia, elementy obuwia, itd. itp.

Leśnicy zdają sobie sprawę, że las na Bukowej Górze cechuje się wysokimi walorami przyrodniczymi. Oczywiście stanowi naturalne środowisko zwierząt i wielu gatunków roślin – tak jak każdy las gospodarczy. Znajdują się tam stanowiska chronionych gatunków storczyków. Nasze obserwacje wskazują, że niedługo po ostatnim zabiegu trzebieży późnej z przełomu lat 2015/2016 ilość storczyków na tym terenie a co za tym idzie, ilość kwiatów znacznie wzrosła a także poprawiła się ich kondycja. Koreluje to wprost z ilością światła docierającego do dna lasu.

Niestety pozytywny efekt tego zabiegu już minął. Od paru lat ilość egzemplarzy storczyków maleje, a również kondycja kwitnących roślin jest słabsza (mniej kwiatów u poszczególnych roślin). Korony buków ponownie się zwarły, a wiele drzew było ściśniętych, przygłuszonych. Tegoroczny zabieg poprawił warunki świetlne storczykom.

- Zimowo-wiosenny termin wykonania prac pielęgnacyjnych nie jest przypadkowy. Wykonaliśmy prace przed rozwojem storczyków, aby nie zniszczyć rozwijających się roślin. Płaty storczyków zostały w terenie wygrodzone taśmą po to, by realizujący prace wiedzieli gdzie należy zachować szczególną ostrożność przy prowadzeniu zadań gospodarczych – mówi rzecznik Nadleśnictwa Siewierz.

Wyznaczono w terenie trwałe szlaki zrywkowe, po których poruszają się ciągniki. Podjąłem decyzję, by wyrabiać krótkie kłody drewna, co umożliwia ich transport specjalistycznym wózkiem, a nie metodą wleczoną. Gałęzie zostaną zwiezione poza płaty storczyków, by nie ograniczyć im dostępu do światła.

Prowadzony był monitoring ornitologiczny przez pracownika służby leśnej o szerokiej wiedzy i doświadczeniu w tym zakresie. Wszystkie zidentyfikowane drzewa z gniazdami i dziuplami zostały pozostawiane są na gruncie. Terenowa służba leśna na bieżąco nadzorowała wykonanie prac w każdym aspekcie – przyrodniczym, historycznym i hodowlanym.

Buczyna w tej fazie rozwojowej w naturalny sposób jest jednopiętrowa, tworzona przez piętro górujących drzew. Nie jest to wcale najbardziej korzystne miejsce dla bytowania drobnych ptaków. W tej fazie rozwojowej drzewostanu brak podszytu sprawia, że nie mają się one gdzie lęgnąć. Z myślą o drobnych ptakach i drobnych ssakach podjęliśmy decyzję, by na gruncie pozostawić stosy gałęzi, co stanowić będzie bazę lęgową. Podjąłem także decyzję, by dla utrzymania większej ilości martwego drewna, pozostawić na gruncie grube kłody buka do naturalnego rozpadu. Takie postępowanie sprzyja rozwojowi organizmów saprofitycznych, ksylobiontów, mchów, porostów i wielu innych.

Sposób przeprowadzenia prac trzebieży późnej pozytywnej, dostosowany był specjalnie do tego miejsca. Najlepszym dowodem tego jest fakt, że poprzednie zabiegi nie tyle nie zniszczyły stanowisk storczyków, co wręcz im pomogły. Leśnicy gospodarują w tym lesie przez dziesięciolecia i to właśnie ta gospodarka doprowadziła do tego, że dziś mamy wykształcone takie cenne przyrodniczo miejsce. Jak zaprzeczyć tym faktom?

Odrębnym wątkiem, który został uwzględniony przy realizacji prac pielęgnacyjnych jest kwestia stanowiska archeologicznego. Prace archeologiczne trwają na bardzo małym obszarze w którym z troski o bezpieczeństwo osób wycięto jedno drzewo grożące zawaleniem i jedno drzewo, które uniemożliwiało dostęp do artefaktów i mogło się w niekontrolowany sposób przewrócić.

Jednak leśnicy muszą przewidywać postęp prac archeologicznych w najbliższej dekadzie. Korzystając z fachowej wiedzy archeologów, pracownicy wykonujący prace i nadzorujący ich pracownicy służby leśnej zostali poinstruowani jak rozpoznawać potencjalne artefakty na pozostałej części Bukowej Góry. Dzięki temu prace prowadzone były tak, by tych świadków historii nie zniszczyć.

- Zgodnie z dużo wcześniej składanymi deklaracjami, Nadleśnictwo zamierza ten teren udostępnić dla celów turystycznych, tworząc bezpieczną ścieżkę edukacyjną. Już dzisiaj zapraszam mieszkańców na spacer po Bukowej Górze. W maju zorganizujemy rodzinny piknik u podnóża góry, którego jednym z punktów będzie spacer z leśnikiem. To okazja, by pokazać, że po naszych zabiegach buczyna wciąż ma się świetnie – kończy rzecznik Nadleśnictwa.