Cmentarz wojenny żołnierzy NSZ powstaje w Kamesznicy. Tablica została uroczyście odsłonięta. Zobacz ZDJĘCIA

Instytut Pamięci Narodowej w 2018 roku rozpoczął prace nad wytypowaniem miejsca, w którym zostaną złożone odnalezione przez IPN szczątki około 50 żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych zgrupowania „Bartka” oraz tych, którzy zginęli w wyniku tzw. komunistycznej zbrodni sądowej.

- Ostatecznie, postanowiono rozwinąć koncepcję budowy cmentarza wojennego żołnierzy Narodowych Sil Zbrojnych, a więc takiego, na którym znajdować się będą wyłącznie groby wojenne (względnie symboliczne). Podjęto decyzję, iż nekropolia zostanie stworzona w miejscowości Kamesznica w gminie Milówka na dwóch działkach o łącznej powierzchni ponad 1000 m kw. Dzięki współpracy Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN ze Śląskim Urzędem Wojewódzkim w Katowicach, Starostwem Powiatowym w Żywcu oraz gminą Milówka, udało się doprowadzić do pozyskania przez Skarb Państwa działek na powyższy cel. Środki wyasygnował Śląski Urząd Wojewódzki w postaci dotacji celowej dla Starostwa Powiatowego w Żywcu - poinformował Instytut Pamięci Narodowej.

Obecny etap przedsięwzięcia realizuje Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, które uzyskało zgodę właścicielską dla Instytutu na przeprowadzenie prac związanych z urządzeniem cmentarza wojennego żołnierzy NSZ. Na tej podstawie przeprowadzono prace koncepcyjne i wyłoniono wykonawcę projektu budowlanego cmentarza. Cmentarz wojenny powstanie ze środków budżetowych Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa.

Dzisiaj 26 października w Kamesznicy została uroczyście odsłonięta tablica będąca swojego rodzaju kamieniem węgielnym pod tworzenie cmentarza. W uroczystości wzięli udział m.in. prezes IPN dr Karol Nawrocki, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Adam Siwek, dyrektor Oddziału IPN w Katowicach dr Andrzej Sznajder, wicewojewoda śląski Jan Chrząszcz, starosta żywiecki Andrzej Kalata oraz wójt gminy Milówka Robert Piętka oraz wójt gminy Węgierska Górka Piotr Tyrlik.

- Nasza pamięć często zapisana jest w środowiskach lokalnych i za to serdecznie dziękuję, że jesteście dzisiaj z nami i dbacie o to, aby prawda o polskiej historii żyła także tutaj, na Żywiecczyźnie - powiedział do zebranych dr Karol Nawrocki. Przypomniał, że po zakończeniu II wojny światowej z systemem komunistycznym nadal walczyli Żołnierze Wyklęci; walczyli o niepodległość, którą Niemcy i Sowieci zabrali nam w 1939 roku. - Tutaj na Żywiecczyźnie legendą pozostaje „Bartek", kapitan Henryk Flame, i jego zgrupowanie, które było częścią Narodowych Sił Zbrojnych - mówił prezes IPN. Dodał, że „Bartek" i jego podkomendni są wzorami postaw o Polskę niepodległą i wolną. Zwracał uwagę, że po wielu latach udało się wybrać miejsce, gdzie żołnierze spoczną w jednym miejscu.

Zgrupowanie NSZ dowodzone przez kpt. Henryka Flame „Bartka” operowało na terenie Śląska Cieszyńskiego od maja 1945 r. do września 1946 r. Oddział stopniowo rósł w siłę, przekraczając w szczytowym momencie liczebność 200 żołnierzy. Największa aktywność przypadła na wiosnę 1946 r., czego ukoronowaniem było zajęcie 3 maja Wisły i urządzenie defilady z udziałem ponad połowy zgrupowania.

Komunistyczny Urząd Bezpieczeństwa wobec poważnych problemów z likwidacją oddziału w terenie, zapewniającym partyzantom wsparcie miejscowej ludności, postanowił zorganizować prowokację z wykorzystaniem podstawionych agentów. Funkcjonariusze UB podający się za oficerów NSZ przedstawili Bartkowi plan ewakuowania oddziału na Zachód. W ramach operacji UB o kryptonimie „Lawina” ok. 100 żołnierzy NSZ zostało we wrześniu 1946 r. przewiezionych na teren Śląska Opolskiego, gdzie w trzech przygotowanych miejscach, będących rzekomo etapowymi noclegami, zostali zamordowani. Operacja „Lawina" była zbrodnią komunistyczną bez precedensu. Starannie zaplanowaną przez aparat bezpieczeństwa kombinacją operacyjną mającą na celu fizyczną likwidację struktur VII Śląskiego Okręgu Narodowych Sił Zbrojnych, zgrupowania pod dowództwem kpt. Henryka Flamego „Bartka”.

W wyniku prac archeologicznych prowadzonych przez IPN udało się odnaleźć dwa miejsca pogrzebania szczątków ofiar komunistycznej zbrodni w rejonie miejscowości Dworzysko i Stary Grodków. Projektowany cmentarz wojenny ma być ich docelowym miejscem pochowania (jeśli rodzina wyrazi zgodę to na cmentarz w Kamiesznicy zostaną przeniesione także prochy kpt. Henryka Flame, który został pochowany na cmentarzu w Czechowicach-Dziedzicach).

- Będzie to jeden z niewielu cmentarzy wojennych poświęconych Żołnierzom Niezłomnym, jedyny w skali kraju - mówił dr Karol Nawrocki. Zwracał uwagę, że to także efekt wieloletniej pracy ludzi z IPN, którzy odnaleźli i zidentyfikowali szczątki żołnierzy „Bartka".

Od 2001 r. IPN prowadzi bowiem śledztwo w sprawie mordu popełnionego przez funkcjonariuszy MBP na żołnierzach NSZ zgrupowania „Bartka”. W jego toku ustalono wiele faktów oraz dokonano odkrycia miejsca potajemnego pochówku szczątków 29 osób zabitych w Malerzowicach Wielkich. W 2016 r. dzięki współpracy pionu śledczego z Biurem Poszukiwań i Identyfikacji rozpoczęły się prace archeologiczne IPN, w wyniku których ujawniono szczątki co najmniej 20 osób, które zginęły w Grodkowie.

- Raduje się moje serce, że już niedługi wrócą nasi, nasi chłopcy, tutaj do miejsca, które kochali, kochali te góry, walczyli o polskie góry, walczyli o wolną Polskę i wrócą do wolnych gór - mówił wicewojewoda śląski Jan Chrząszcz, dziękując dyrekcji IPN, że udało się odnaleźć szczątki żołnierzy i współpracować przy tworzeniu cmentarza.

Starosta żywiecki Andrzej Kalata podkreślał, że najważniejsze, iż cmentarz będzie się znajdował w Beskidzie Żywieckim, miejscu, gdzie żołnierze „Bartka" działali i walczyli. - To oddanie sprawiedliwości dla nich i ich rodzin - mówił starosta Kalata.

Projektowany cmentarz wojenny przeznaczony jest na 100 indywidualnych grobów, utworzone zostaną alejki, schody i pochylnie. Jako dominantę – główny element cmentarza zaprojektowano pięciometrowy pomnik w formie ściany, w której wycięty jest profil krzyża – dla żołnierzy, którzy dotychczas krzyża nie mieli. Orzeł wojskowy z 1939 roku, godło NSZ – krzyż NSZ oraz motyw ryngrafu należącego do Henryka Flame umieszczono w górnej części prawego skrzydła. Przez prześwit w formie krzyża od strony drogi widać Baranią górę i rejon, w którym pod szczytem znajdował się ostatni bunkier zgrupowania „Bartka”.

Otwarcie nekropolii zaplanowano na wiosnę 2023 roku.

Przypomnijmy, że w 2019 r. w Starym Grodkowie – w miejscu mordu i odnalezienia szczątków części ofiar – odsłonięto pomnik żołnierzy z oddziału NSZ kpt. Henryka Flamego ps. „Bartek” sfinansowany ze środków BUWiM.