Co z 500 plus, trzynastkami, czternastkami i 12 tys. zł na dziecko? Minister Marlena Maląg odpowiada

Zobacz wideo: Fala upałów jest przeplatana burzami. Na to musisz uważać!

Trwają konsultacje Strategii Demograficznej 2040. Czy jest ona efektem tego, że program Rodzina 500 plus nie zwiększył dzietności?
Absolutnie nie. Szczególnie, że stwierdzenie, iż "program Rodzina 500 plus nie zwiększył dzietności" nie jest prawdziwe. Od kiedy został wprowadzony w Polsce każdego roku rodziło się kilkadziesiąt tysięcy dzieci więcej niż zakładała prognoza GUS z 2014 roku. A współczynnik dzietności wzrósł mimo poważnego spadku liczby kobiet w wieku rozrodczym - między rokiem 2015 a 2020 o ponad 320 tysięcy. Co więcej, pięć lat to zbyt krótki okres, żeby wiążąco oceniać instrumenty, które mają wpływać na wskaźniki demograficzne. Szczególnie, że na współczynnik dzietności ma wpływ o wiele więcej czynników niż jeden program społeczny. Trendów demograficznych nie jesteśmy w stanie trwale zmienić w krótkim okresie. Do tego niezbędna jest długotrwała, stabilna, konsekwentna i spójna polityka prorodzinna. I taką realizujemy od ponad pięciu lat. Program Rodzina 500 plus jest bardzo ważnym, ale jednym z wielu narzędzi jej urzeczywistniania. Polski Ład wraz ze Strategią Demograficzną 2040 wskazują kierunki dalszych działań. W przeciwieństwie do naszych poprzedników podjęliśmy wyzwanie i konsekwentnie je realizujemy wciąż podejmując kolejne kroki. Mamy jednak świadomość, że to działania długofalowe, na efekty których trzeba cierpliwie czekać.

Strategia Demograficzna 2040 odpowiada na pytania, jak zlikwidować bariery, które powstrzymują Polaków przed posiadaniem dzieci. Jakie są jej główne założenia?
Głównym jej założeniem jest zmiana trendów demograficznych. Celem strategicznym: wyjście z pułapki niskiej dzietności i zbliżenie się do poziomu dzietności gwarantującego zastępowalność pokoleń. To jest potrzebne m.in. dla zrównoważonego rozwoju gospodarki naszego kraju. W 2020 roku współczynnik dzietności w Polsce to 1,38. Cel Strategii jest ambitny: do 2040 roku chcemy, by wzrósł do 1,8. Wiemy że to jeszcze nie gwarantuje zastępowalności pokoleń, ale będzie to zdecydowany krok w odpowiednim kierunku. Strategia Demograficzna 2040 wskazuje też trzy cele szczegółowe: wzmocnienie rodzin, znoszenie barier dla rodziców chcących mieć dzieci oraz podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk.

Na jakie wsparcie mogą liczyć rodziny?
M.in. dzięki badaniom przeprowadzonym w trakcie prac nad Strategią Demograficzną 2040 mogliśmy jeszcze lepiej poznać sytuację polskich rodzin i ich oczekiwania. Zdiagnozowane zostały np. przyczyny niskiej dzietności - jest ich dużo i są bardzo złożone. Wyodrębniliśmy cztery priorytetowe obszary do realizacji, od których chcemy zacząć wzmacnianie rodziny. Chodzi o: rynek pracy (pewność, elastyczność i stabilność zatrudnienia), mieszkalnictwo, zdrowie i opiekę nad dzieckiem - szczególnie do 3. roku życia. Część zadań już jest realizowana od 2016 roku, część została rozszerzona w programach zapowiedzianych przez Polski Ład, a kolejne propozycje pojawiły się wraz z ogłoszeniem Strategii Demograficznej 2040. Wszystkie są realną szansą na odwrócenie negatywnych trendów demograficznych.
Młodym ludziom potrzebna jest też stabilizacja w kwestii zatrudnienia. Postulujemy zmiany wpływające pozytywnie na stabilność zatrudnienia, co jest szczególnie ważne dla ludzi młodych, a zwłaszcza dla młodych rodziców. Proponujemy też rozwiązania umożliwiające łączenie pracy zawodowej z życiem rodzinnym, m.in.: elastyczny czas pracy, pracę hybrydową czy na część etatu, ale także ochronę przed zwolnieniem zarówno mamy, jak i taty.
Ponad 40 proc. Polaków przyznaje, że przed założeniem rodziny często powstrzymuje ich brak własnego mieszkania. W tej kwestii na Strategię Demograficzną 2040 należy spojrzeć w połączeniu z Polskim Ładem, który już pewne elementy Strategii wprowadza. Chodzi m.in. o zapowiedziany w Polskim Ładzie program "Mieszkanie bez wkładu własnego". Państwo będzie gwarantowało wkład własny do 100 tys. zł. Jeżeli będzie rodziło się drugie i kolejne dziecko, ten wkład własny będzie w częściach umarzany. Jest też pomysł bonu mieszkaniowego dla osób, które już mają własne mieszkanie, ale planują kolejne dzieci i potrzebne jest im większe lokum. W Polskim Ładzie jest też zapowiedź m.in. zwiększenia nakładów na ochronę zdrowia do 7 proc., ale również co bardzo ważne dla rodzin - powszechny i bezpłatny dostęp do badań prenatalnych. A nowością, która pojawiła się wraz ze Strategią Demograficzną 2040, jest koncepcja tworzenia, we współpracy z administracją samorządową, modelowych centrów zajmujących się zdrowiem prokreacyjnym Polaków.

A co z opieką nad dziećmi do lat trzech?
Strategia Demograficzna 2040 podnosi też temat opieki nad dziećmi do lat trzech. W pierwszym roku życia dziecka jest płatny urlop macierzyński i rodzicielski. Aby zapewnić opiekę nad dziećmi w wieku do lat trzech, rozwijamy opiekę instytucjonalną m.in. w ramach programu Maluch+ z budżetem rocznym teraz na poziomie 450 mln zł. Mamy blisko 7 tys. placówek w całej Polsce z miejscami dla ponad 200 tys. dzieci. W województwie kujawsko-pomorskim takich placówek jest dzisiaj 281, a miejsc opieki 9,1 tys. Wkrótce tych miejsc będzie jeszcze więcej. Budżet programu Maluch+ wzrośnie bowiem do prawie 1,5 miliarda zł rocznie. Nie wszyscy rodzice chcą bądź mogą korzystać z opieki instytucjonalnej nad swoim dzieckiem do trzeciego roku życia. Dlatego chcąc umożliwić rodzicom wybór wprowadzamy Rodzinny Kapitał Opiekuńczy. To 12 tys. na każde drugie i kolejne dziecko w rodzinie po 12. do 36. miesiąca życia. Ponadto rodziny będą nadal wzmacniane poprzez kontynuację programów: Rodzina 500 plus, Dobry Start, Mama 4+. Chcemy też wzmacniać małżeństwa. Dane statystyczne jednoznacznie pokazują, że drugie i kolejne dzieci w przeważającej większości rodzą się w małżeństwach. Co więcej, dzietność w małżeństwach zbliżona jest do progu zastępowalności pokoleń. Dlatego istotne jest pokazywanie wartości małżeństwa.

Rodzinny Kapitał Opiekuńczy zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2022 roku. Czy obejmie również dzieci urodzone w 2021 roku?
Ustawa zakłada, że te dzieci, które będą drugimi i kolejnymi w 2022 roku, już będą objęte tym świadczeniem. Zatem rodzice drugiego lub kolejnego dziecka urodzonego w 2021 roku, które w 2022 roku będzie miało więcej niż 12 miesięcy, a nie ukończy 36 miesięcy, skorzystają z tego programu. Rodzinny Kapitał Opiekuńczy ma m.in. działać pronatalistycznie, czyli wpływać pozytywnie na decyzje poszczególnych rodzin o kolejnym dziecku, innymi słowy wpływać na zwiększenie liczby urodzeń.

Co z dziećmi nieobjętymi Rodzinnym Kapitałem Opiekuńczym? Czy ich rodzice dostaną jakieś wsparcie?
Dla dziecka do lat trzech nieobjętego tym nowym świadczeniem zostanie wprowadzone dofinansowanie do pobytu w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna w wysokości 400 zł miesięcznie. Kwota ta będzie przekazywana bezpośrednio podmiotowi prowadzącemu żłobek, klub dziecięcy lub zatrudniającemu dziennego opiekuna. Szacujemy, że tym wsparciem zostanie objętych około 108 tys. dzieci.

Program Rodzina 500 plus obowiązuje od 1 kwietnia 2016 roku, czyli już ponad pięć lat. Ilu rodzinom udało się do tej pory pomóc? Na jaką kwotę?
Przez ostatnie pięć lat do polskich rodzin trafiło ponad 154 mld zł. Miesięcznie to świadczenie wypłacane jest na ok. 6,6 mln dzieci. Program Rodzina 500 plus podniósł godność polskich rodzin, w sposób spektakularny poprawiając ich sytuację finansową. Przy czym rodziny pokazały, że wiedzą jak wydatkować te środki. To niespotykana do tej do tej pory skala inwestycji w polską rodzinę, w przyszłość.

Na co rodzice wydają 500 plus?
Na to, co uznają w danej chwili za najważniejsze dla swoich dzieci. Bo któż lepiej niż rodzice zna potrzeby własnych dzieci? To rodzice najlepiej wiedzą, czego ich dzieciom potrzeba na danym etapie rozwoju. Niektóre rodziny dopiero po uruchomieniu Programu Rodzina 500 plus po raz pierwszy w życiu mogły sobie pozwolić na wakacje poza domem. I cieszy nas bardzo, że polskie plaże, szlaki górskie, brzegi jezior mogły zapełnić się rodzinami z dziećmi.

Czy program Rodzina 500 plus będzie kontynuowany?
Nigdy w obecnym rządzie premiera Mateusza Morawieckie nie było pomysłu, by to świadczenie rodzinom zabrać lub ograniczyć. I pomimo trudnego czasu pandemii koronawirusa nadal będzie wypłacane. Stało się ono swoistą tarczą antykryzysową dla gospodarki dotkniętej skutkami pandemii. Wbrew medialnym doniesieniom, wypłata pieniędzy nie będzie też zależna od przyjęcia szczepionki na Covid-19. Szczepienia są bardzo ważne i serdecznie do nich zachęcam. Jednak nie będziemy uzależniać wypłaty świadczenia od zaszczepienia rodziców czy też dzieci.

Co z programem Dobry start, czyli popularnym 300 plus albo inaczej mówiąc wyprawką szkolną na rozpoczęcie roku szkolnego?
Również nie panujemy likwidacji tego świadczenia. Nie zmieniają się także ogólne zasady jego przyznawania. Jedyną zasadniczą zmianą w tym roku jest to, że wnioski o świadczenie w ramach programu Dobry Start są przyjmowane wyłącznie online poprzez bankowość elektroniczną, portal Empatia czy poprzez Platformę Usług Elektronicznych ZUS. Świadczenie Dobry start nadal więc przysługuje na dzieci uczące się w szkole w wieku do ukończenia 20. roku życia, a na uczniów niepełnosprawnych - do ukończenia 24. roku życia

Rodzice mogą wnioskować o 300 plus od 1 lipca. Ile wniosków już wpłynęło?
Do tej pory wpłynęło ponad 1,5 mln wniosków na ponad 2 miliony dzieci. Cieszy nas, że ta elektroniczna forma składania wniosków sprawdziła się. Jeśli porównany dane z ubiegłym rokiem, to widzimy, że większość uprawnionych złożyła już wnioski. Warto też zaznaczyć, że tym rodzicom, którzy mieliby kłopot, żeby samodzielnie złożyć wniosek w formie elektronicznej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych - jako operator tego świadczenia - zapewnia pomoc w mobilnych punktach.

Program Polski Ład obejmuje również seniorów. Co osoby starsze zyskają?
Kompleksowa polityka senioralna jest bardzo ważną częścią Polskiego Ładu. Najważniejszą zmianą dla seniorów jest ta wynikająca z reformy systemu podatkowego. Od emerytury i renty do 2500 zł miesięcznie nie będą musieli płacić podatku dochodowego, a to oznacza powiększenie tych świadczeń o kwotę podatku. Skorzysta na tym 91 proc. emerytów i rencistów, a 65 proc. z nich w ogóle nie zapłaci podatku. Seniorzy, którzy po osiągnięciu wieku emerytalnego zdecydują się kontynuować pracę i nie będą pobierać emerytury, nie będą musieli odprowadzać podatku dochodowego (do poziomu progu podatkowego), co oznacza, że ich wynagrodzenia wzrosną.
Już od ponad pięciu lat podejmujemy działania, żeby zagwarantować seniorom godną, stabilną, zdrową i bezpieczną jesień życia. Już po raz trzeci, na mocy ustawy, była wypłacana trzynasta emerytura. W tym trudnym, pandemicznym roku, będzie jeszcze jednorazowe świadczenie wypłacane w czwartym kwartale. Mowa o czternastej emeryturze. To 10,6 mld zł dla seniorów.

Dlaczego czternastka dla emerytów jest jednorazowa?
Już wcześniej zaplanowaliśmy 30-tysięczną kwotę wolną od podatku. To zdecydowanie zmieni sytuację finansową polskich seniorów. Ponadto w ramach Polskiego Ładu będziemy kontynuować inne działania na rzecz seniorów. Rząd PiS od początku, jako pierwszy, aktywnie realizuje politykę senioralną. To nie tylko działania zapewniające bezpieczeństwo finansowe osób starszych, ale także programy wspierające seniorów i ich rodziny w zakresie usług oraz aktywności osób starszych. W 2015 roku wsparcie dla seniorów wynosiło niespełna 3,6 mld zł. W 2021 roku przekroczy poziom 36 mld zł. To dziesięciokrotny wzrost.

Czternastka jest jednorazowa. Czy w takim razie trzynastka zostanie utrzymana?
Od 2020 roku ustawowo zagwarantowaliśmy wypłaty dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego, tzw. trzynastej emerytury, która wypłacana jest w wysokości najniższej emerytury. To istotne cykliczne wsparcie dla ok. 9,8 mln emerytów.