Czy w toruńskiej Szmalcówce Niemcy zamordowali obywatela Szwecji? Filmowcy z UTH nadal szukają świadków

Pisaliśmy już, że ludziom z Unisławskiego Towarzystwa Historycznego należy się najwyższe uznanie, laury i wszelkie superlatywy? Pisaliśmy, ale zrobimy to jeszcze raz, ponieważ efekty ich pracy są po prostu bezcenne. Jak wiadomo, od lat kręcą oni filmy o różnych epizodach z drugowojennej historii regionu. Każda taka opowieść opiera się na bardzo solidnej kwerendzie archiwalnej oraz wspomnieniach świadków, do których filmowcy z UTH docierają. Te relacje są bezcenne, bo co tu dużo mówić, wspominający są już ostatnimi, którzy widzieli i pamiętają. Do tego mówią o rzeczach, o jakich często dokumenty milczą, a poza tym te wspomnienia robią wstrząsające wrażenie.

Premiera filmu o zbrodni na Barbarce była bez wątpienia jednym z najważniejszych wydarzeń filmowych w regionie A. D. 2022. Teraz ekipa IF UTH pracuje nad filmem o niemieckim obozie przesiedleńczym utworzonym podczas okupacji w toruńskiej Szmalcówce. Jak się okazuje, w dawnej fabryce smalcu przy ul. Grudziądzkiej umierali nie tylko Polacy. Filmowcy dotarli do informacji, że Niemcy mogli tam uwięzić również obywatela Szwecji. Ten człowiek żywy już z obozu nie wyszedł. Co ciekawe, niedługo po jego śmierci w Szmalcówce mieli się pojawić mocno zdenerwowani funkcjonariusze Gestapo, którzy poszukiwali go wśród więźniów, a gdy dowiedzieli się, że poszukiwany nie żyje, skrupulatnie zniszczyli wszelkie ślady jego pobytu. Sporo na ten temat mógł pono powiedzieć grabarz z cmentarza znajdującego się po drogiej stronie ulicy, który chował zmarłych więźniów. Filmowcom udało się dotrzeć do jego krewnej. Z niecierpliwością czekamy na wyniki rozmowy.

Jak widać, cały czas zgłaszają się świadkowie, filmowcy nagrywają kolejne relacje poza tym kręcą - aktualnie w klasztorze w Jabłonowie Pomorskim, gdzie Niemcy urządzili obóz dla zniemczanych Polaków.

- Działy się tam dziwne rzeczy - mówi Sebastian Bartkowski z UTH. - Trafiali tam zarówno ci, którzy podpisali folkslistę, jak i ci, którzy podpisania odmówili. Przewożono tam więźniów ze Szmalcówki, a także ludzie stamtąd trafiali do Szmalcówki. Co ciekawe, najwyraźniej po to, aby pokazać, że tam miało być lepiej, niemieccy żołnierze chodzili bez broni.

W Szmalcówce wątpliwości co do tego już żadnych nie było. Do filmowców docierają kolejne relacje o gehennie więźniów z ul. Grudziądzkiej. Niektórzy byli kierowani do pracy w okolicznych majątkach, skąd starali się przemycić jakąkolwiek żywność. O panującym tam głodzie i jedzeniu przemycanym w trumnach, już pisaliśmy. Na wynoszeniu jedzenia z pola Niemcy przyłapali pana Syrockiego z Czemlewa i jego syna. Kazali ojcu pobić syna, a gdy ten odmówił, kazali synowi pobić ojca. Przerażony młody Syrocki polecenie wykonał.

Sporo informacji dostarczyli ekipie Unisławskiego Towarzystwa Historycznego czytelnicy "Nowości". Twórcy filmu nadal bardzo liczą na Państwa pomoc.

• Szukają osób, które znały księdza Gogę i mogą podzielić się wspomnieniami o jego działalności podczas wojny. W tajemnicy przed Niemcami proboszcz parafii Chrystusa Króla organizował pogrzeby zmarłych więźniów Szmalcówki.
• Wciąż bardzo tajemnicza i nurtująca jest sprawa tego Szweda, który miał w Szmalcówce zginąć. Jeżeli ktoś coś na ten temat wie, niech się tym podzieli.
• Poza tym filmowcy będą wdzięczni za wszelkie zdjęcia fabryki. Udało im się zdobyć fotografie Szmalcówki z czasów wojny, ale wciąż brakuje fotograficznej dokumentacji z lat późniejszych. Nie ma też zdjęć z wnętrz zburzonej w latach 90. ubiegłego wieku fabryki.

Jeżeli ktoś może dołożyć od siebie chociaż kilka informacji do tego filmowego pomnika pamięci, proszony jest o kontakt tel. UTH: 793-993-981.