Dzień babci i dziadka. 21 i 22 stycznia - to weekend dla nich. Jak świętujemy te dni w Polsce i na Śląsku? Tradycje święta na świecie

Najpyszniejsze obiady, ciasta i desery? No pewnie, że u babci. A z kim najlepiej wybrać się na ryby i kto wprowadzi nas w tajniki majsterkowania, zawsze naprawi rower? Oczywiście, że dziadek! Styczniowe święto babci i dziadka to stała data, przypadająca na 21 i 22 dzień tego miesiąca. Tradycja tego święta jest w Polsce stosunkowo krótka, w innych krajach obchodzi się je w innym terminie. Najbardziej uroczyście w Stanach Zjednoczonych. Rodzima tradycja akcentuje rodzinny charakter dni babci i dziadka.

Obydwa święta, Dzień Babci i Dziadka, mają w Polsce stosunkowo krótką tradycję. Jako pierwsza swojego dnia doczekała się babcia. W 1964 r. pomysł takich obchodów pojawił się w tygodniku „Kobieta i Życie”. Rok później, w 1965 roku, do popularyzacji święta przyczyniło się pewne zdarzenie z udziałem aktorki, Mieczysławy Ćwiklińskiej, która w dniu swoich 85 urodzin, przypadających na 21 stycznia, odwiedziła Poznań.

Według anegdoty, jeden z dziennikarzy „Expressu Poznańskiego”, Ryszard Danecki, spłatał psikusa artystce, obchodzącej urodziny na deskach teatru, gdzie wcielała się w postać babci w przedstawieniu Alejandro Grasona „Drzewa umierają stojąc”. Po pierwszym akcie sztuki, Danecki wręczył aktorce kwiaty i wielki tort z napisem „Dla Babci”, wmawiając jej, że w Poznaniu właśnie 21 stycznia obchodzi się Dzień Babci.

Według innego przekazu, autorem pomysłu był Kazimierz Flieger. Wydarzenie opisał warszawski „Express Wieczorny”, przyczyniając się tym samym do rozpropagowania popularnego dziś święta na całą Polskę. Rok później w poznańskich cukierniach 21 stycznia można było kupić torty na Dzień Babci, wzorowane na tym wręczonym aktorce. Od 1966 roku, 21 stycznia, świętowano Dzień Babci w całym kraju, a „Express Wieczorny” oficjalnie ogłosił dzień 21 stycznia „Dniem Babci”.

Dzień Dziadka nie od razu obchodzono 22 stycznia. Dziadkowie swojego uroczystego dnia doczekali się kilka lat po oficjalnym ustanowieniu Dnia Babci. W 1970 roku Telewizja Polska, mając na uwadze to, aby dziadkowie nie byli pomijani podczas świętowania, ogłosiła konkurs na wyznaczenie daty tego wydarzenia.

Widzowie wcale nie wybrali na tę okazję styczniowej daty. Głosami telewidzów wytypowano na tę uroczystość 30 maja, czyli dzień urodzin Mieczysława Fogga. Jednak czas pokazał, że termin ten się nie przyjął. W końcu, z biegiem lat zaczęto w pewien sposób łączyć obydwie uroczystości i świętować dzień po dniu. Dzień Dziadka przypadający na 22 stycznia, zaraz po Dniu Babci, szybko się utrwalił w polskiej tradycji.

Polska tradycja obchodów Dnia Babci i dnia Dziadka związana jest ścisłe z tym, jakie role społeczne pełnią rodzice naszych rodziców w wychowywaniu nas, czyli ich wnuków. Nie bez przyczyny mówi się często, że rodzice są od wychowywania, a dziadkowie od rozpieszczania.

Szczególna rola dziadków związana jest głównie z tradycją wielopokoleniowej rodziny zamieszkującej jeden dom, która kiedyś w Polsce, a szczególnie na Śląsku mocno kreowała społeczne postawy. Dziadkowie bardzo często spędzali więcej czasu z wnukami, uczyli ich gwary i ludowych obyczajów. Śląska babcia to starka, ołma, a dziadek starzik, ołpa. W śląskich rodzinach te osoby otaczano szczególnym szacunkiem, cieszyły się dużym autorytetem.

To babcia gotowała obiady dla całej rodziny, piekła najlepsze ciasta, wyszywała, dbała o dom i ogród, a przy tym zajmowała się wnukami, pocieszając, gdy rodzice skarcą i czytając bajki na dobranoc oraz... usuwając za pomocą nitki pierwsze ruszające się mleczaki. Dziadek uczył praktycznych rzeczy, majsterkowania, naprawy roweru, zabierał na ciekawe wyprawy i opowiadał niesamowite historie, po kryjomu częstując łakociami podebranymi z babcinej kuchni.

On organizował wycieczki nad rzekę, jezioro, uczył łowienia ryb i rzucania „kaczek” czy puszczania latawców albo sklejał z nami modele samolotów. Pokazywał, jak założyć łańcuch w rowerze. Na Śląsku to ołma i ołpa odpowiadają także za zakorzenienie w najmłodszych przesłanek religijnych.

Dziadek najczęściej był górnikiem, a babcia gospodynią domową lub krawcową. Dziadek konstruował lampiony na roraty, opowiadał o Skarbniku z kopalni i św. Barbarze, babcia uczyła pacierza. Obydwoje przekazywali tradycje związane ze świętami Wielkiej Nocy i Bożego Narodzenia. I tak w zasadzie jest do dzisiaj, mimo, że wielopokoleniowe domy odeszły w zapomnienie. Zwyczajowo, Dzień Babci i Dziadka obchodzone są w ich domostwie. Przy stole gromadzą się wszystkie wnuki i prawnuki wraz z rodzicami. Wtedy mamy okazję poznać smak i tajniki przygotowania kołocza, wodzionki czy żymloka.

Jednym z krajów, gdzie Dzień Babci i Dziadka obchodzi się niezwykle uroczyście, są Stany Zjednoczone. W tym państwie obydwa święta łączą się w jedno i noszą nazwę Narodowego Dnia Dziadków. Jak sama nazwa wskazuje, obchody przybierają charakter państwowy, dzień ma swój hymn i kwiatowy symbol. Jest nim niezapominajka.

To święto ruchome, ale obchodzone zawsze we wrześniu, w pierwszą niedzielę po Święcie Pracy. Jest oficjalnie zatwierdzone przez Kongres i prezydenta, zostało ustanowione w 1978 roku przez Jimmy’ego Cartera. Amerykańskie rodziny odwiedzają domy spokojnej starości, gdzie często mieszkają ich dziadkowie. Część osób urządza rodzinne imprezy przy grillu. Wnuki są zachęcane do pomocy najstarszym członkom rodziny.

Za ustanowieniem wspólnego Dnia Babci i Dziadka we Włoszech postulował papież Jan Paweł II. Chciał, aby święto przypadało 26 lipca, czyli w dniu imienin Anny i Joachima, rodziców Matki Boskiej Maryi, dziadków Jezusa. Jednak, że był to termin wakacyjny, nie przyjął się w społeczeństwie, bo szkoły i przedszkola nie mogłyby organizować przedstawień i innych atrakcji. Ostatecznie Włosi czczą swoich dziadków 2 października, w dniu, gdy w kościele katolickim świętowany jest Dzień Aniołów Stróżów, podkreślając w ten sposób troskę dziadków o wnuki. Uważa się, że dziadkowie to właśnie aniołowie dla swoich wnucząt. Kwiatowym symbolem tego dnia we Włoszech, podobnie jak w USA jest niezapominajka wręczana przez wnuczęta dziadkom.

Francuzi Dzień Babci obchodzą bardzo hucznie, w 1. niedzielę marca. Organizuje się wtedy pochody na cześć babć, zwane Mamif'estation oraz konkursy na najpiękniejszą laurkę i opowiadanie najładniejszych wspomnień dotyczących swojej babci. Najważniejsze są jednak spotkania przy kawie, tak zwane Café Grand'Mère, czyli kawa babci.

Obyczaj rozwinął się z pomysłu na popularną kawę Babci, była to w północnej Francji lat 50. XX w. bardzo popularna kawa, stworzona i sprzedawana przez małżeństwo Monnier z Roubaix, właścicieli delikatesów. Kawie towarzyszą oczywiście pyszne ciasta.

U naszych sąsiadów, w Niemczech Święto Babci obchodzi się od bardzo niedawna, bo od 2010 roku. Przypada na drugą niedzielę października. Co ciekawe, Niemcy wcale nie celebrują Dnia Dziadka, jednak dziadkowie mogą jednak liczyć na drobne upominki i życzenia, przy okazji obchodów Dnia Babci. Święto nosi tam nazwę Omatag.

Każdy z krajów Europy i świata obchodzi ten dzień w innym czasie, chociaż w większości krajów wypada ono jesienią. W Bułgarii, podobnie jak w Polsce, Dzień Babci wypada 21 stycznia. Australijczycy celebrują go w 1. lub ostatnią niedzielę miesiąca, w zależności od regionu na przełomie października i listopada, najczęściej jest to pierwsza niedziela listopada; w Wielkiej Brytanii jest to 1. niedziela października, obchodzone od 2008 roku, Estończycy życzenia swoim babciom składają od 2010 roku w drugą niedzielę września. Grecy obchodzą Dzień Babci oraz Dzień Dziadka 1 października.

Tego dnia w Grecji wypada Międzynarodowy Dzień Osób Starszych. W pierwszy poniedziałek września, podobnie jak w USA, Dni Dziadków obowiązują w Kanadzie. Ukraińcy łączą obchody Dnia Babci i Dnia Dziadka. W tym kraju święto to obchodzone jest jesienią, 28 października. 22 stycznia, gdy w Polsce świętowany jest Dzień Dziadka, Ukraińcy obchodzą święto narodowe, Dzień Jedności Ukrainy.

Całkiem niedawno święto to przywędrowało do Rosji. W tym rejonie świata obchodzone jest od jesieni 2009 i nazywane jest „Dniem babci i dziadka” , przypada na 15 października. Latem babcie świętują w Brazylii i Hiszpanii, dokładnie 26 lipca, 28 sierpnia święto babć celebruje się w Meksyku. W dalekiej Japonii nie obchodzi się tego święta, celebrowany jest jedynie Dzień Seniora.

Czy można wytypować najlepszy prezent na Dzień Babci czy Dziadka? Tak! Jest nim miłość wnucząt i prawnucząt. Ich obecność przy starszej osobie. Nie bez przyczyny, babcie i dziadkowie tak kochają dostawać proste laurki z wymalowanymi sercami od wnuków lub inne drobnostki samodzielnie przez wnuki przygotowane. Mimo że wizerunek współczesnej babci czy dziadka znacznie odbiega od tego, który jest utrwalony w kulturze, to odwiedziny w tym dniu i wspólnie spędzony czas, pozostają bezcennym darem.

Nawet jeśli Wasza babcia czy dziadek to nowocześni, aktywni ludzie, ciasto, kawa i laurka są obowiązkowe. A skoro za oknem zima, to może szalony wspólny aktywny trening, łyżwy albo spacer wśród malowniczo ośnieżonych drzew parkowych?
W 2023 roku 21 stycznia przypada w sobotę, a 22 stycznia w niedzielę, zatem w ten weekend rządzą dziadkowie!