Dzień Śląskiej Flagi. Co znaczą i skąd pochodzą symbole naszego regionu?

Źródeł śląskiej symboliki należy szukać we wczesnym średniowieczu w czasach panowania dynastii Piastów.

- Symbolika prezentowana barwy i samego orła wskazuje na genezę, tradycję i odniesienia pozwalające odpowiedzieć na pytanie, czy słuszną tezą jest mówienie o tym, że Śląsk powrócił do macierzy po wielu latach bycia poza instytucjonalnymi strukturami państwa Polskiego. Symbolika kolorów i samego zestawienia związana jest z barwami Piastów Śląskich funkcjonujących na tych ziemiach od IX-X wieku. W roku 1222 ta symbolika wraz z barwami pojawia się w źródłach. Przyjmujemy, że od XIV wieku, od Władysława Opolczyka ta symbolika została utrwalona, jako symbol księstwa Piastowskiego, które funkcjonowało w wymiarze opolsko-raciborskim. W efekcie stało się to zaczynem flagi Górnego Śląska – mówi Andrzej Drogoń.

W heraldyce funkcjonuje ściśle określony zestaw kolorów. W tym kontekście, nie mówimy o kolorze żółtym i niebieskim.

- To heraldycznie przyjmowalne barwy, czyli złoto i kobalt. Kobalt jest tłem dla godła, a złoto jest wyrazem jego znaczenia - tłumaczy dr Jacek Kurek. - Prawdopodobnie nie przypadkiem barwy Śląska są zbieżne z barwami Ukrainy. Wprowadził je książę Władysław Opolczyk, który sprowadził ikonę jasnogórską do Częstochowy. Z Rusią związany był przez swoje funkcje i tam też wprowadził te barwy, z tą różnicą, że tam zamiast orła mamy lwa – tłumaczy Jacek Kurek.

Na ziemiach polskich orzeł był symbolem utożsamianym z władztwem Piastowskim. Jest też odzwierciedleniem potęgi, dumy i wolności. Symbolika orła jest też dość uniwersalna i funkcjonuje w wielu europejskich krajach oraz w Stanach Zjednoczonych.

- Orzeł to król podniebnego świata, który nie tylko obserwuje, ale gdy trzeba również broni - ma silny dziób i szpony. Złoto zawsze utożsamiano z czymś nadzwyczajnym i znaczącym. W takim duchu należy też odczytywać symbolikę złotego orła przedstawianą na tarczach książąt piastowskich śląskich - wyjaśnia Andrzej Drogoń.

Współczesna symbolika związana z orłem i barwami wywodzi się z okresu międzywojennego i była kontynuowana w późniejszych latach.

- Dzisiaj nie używa się koloru złotego i błękitnego, częściej jest to kolor żółty i niebieski, co pochodzi jeszcze z tradycji średniowiecznej. Nie był to jednolity zakres herbów i kolorystyki w obrębie całego Śląska - zaznacza Andrzej Drogoń.

Dzień Śląskiej Flagi obchodzony jest 15 sierpnia, czyli w dniu, w którym w 1920 roku Sejm Ustawodawczy RP uchwalił Ustawę Konstytucyjną zawierającą Statut Organiczny Województwa Śląskiego, który przyznawał szerokie kompetencje i prawa samorządne władzom regionu.

Dokument ten do dziś wywołuje żywą dyskusję na temat funkcjonowania Górnego Śląska w Polsce w okresie międzywojennym i bywa przywoływany w separatystycznym kontekście.

- Paradoksalnie, Statut wypracował Konstanty Wolny, prawnik i bliski współpracownik Korfantego, którego postawa była jednoznacznie polska. To nie było wtedy sprzeczne z polską tożsamością. Przeciwnie, chodziło o to, żeby pokazać, że Śląsk będąc częścią Polski jest na tyle istotnym i bogatym regionem, że powinien się tą autonomią cieszyć z uwagi na lepsze funkcjonowanie Śląska jak i jego funkcjonowanie w przestrzeni Polski – zaznacza Jacek Kurek.

Dalej historyk przypomina, że przemysł Polski w okresie międzywojennym w dużej mierze opierał się na Śląsku i przywołuje przykłady z Chorzowa - zakładów koksochemicznych w Wielkich Hajdukach i zakładów azotowych z Chorzowa Starego, które miały wielkie znaczenie dla swoich branż w skali kraju.

- Skala dochodów była ogromna. Moim zdaniem autonomia nie była próbą zasygnalizowania odrębności, a zarządzania prawnego tym województwem - przekonuje Jacek Kurek. - Śląska autonomia, flaga i tradycja przez swoją odrębność, przez to, że historia toczyła się inaczej niż w pozostałych częściach Polski czy Niemiec, jest potencjałem. Dla mnie Śląsk to przede wszystkim gościnność i otwartość, to korzystanie z tego, że byli tu ludzie różnych wyznań, języków i wszyscy się tu pomieścili. Powinniśmy traktować to jako odważną deklarację tożsamości Śląska wpisanej w tożsamość Polski, Niemiec i środkowej Europy. Dobrze byłoby zjednoczyć się pod śląską flagą właśnie w takim wielowymiarowym widzeniu siebie jako mieszkańca Śląska i Polski - dodaje.

Zapisy statutu Organicznego podobnie analizuje Andrzej Drogoń.

- Dzięki tej ustawie konstytucyjnej stworzono ramy, w obrębie których proces unifikacji tego terytorium z pozostałymi ziemiami Rzeczpospolitej stał się czymś nie tylko teoretycznym, ale zyskał realny wymiar. Często instrumentalnie przywołuje się ten dokument jako element, który miał służyć celom separatystycznym. Jest to kompletne nieporozumienie, które wypływa z niewiedzy lub braku zrozumienia istoty tego aktu - kończy Andrzej Drogoń. - Próby instrumentalizacji i dopasowywania do doraźnych politycznych celów czynią więcej zła niż dobra. To niczemu nie służy, jest jedynie czynnikiem, który może osłabiać istotę tego, czym powinny być flaga i godło, czyli elementami, wokół których się jednoczymy i wokół których zespala się tożsamość - kończy Andrzej Drogoń.