EC Szombierki w Bytomiu może być sprzedana w kawałkach. List do ministra Glińskiego dotyczy ratowania zabytkowej elektrociepłowni

EC Szombierki w Bytomiu. Udostępniono list otwarty skierowany m.in. do ministra Piotra Glińskiego

Elektrociepłownia Szombierki w Bytomiu jest obecnie w opłakanym stanie i popada w coraz większą ruinę. Przypomnijmy, że Katedra Industrialna znalazła się na liście najbardziej zagrożonych obiektów europejskiego dziedzictwa 2020 roku. Miasto bezskutecznie próbuje od jakiegoś czasu odkupić obiekt od obecnego właściciela - spółki Rezonator S.A.

Na początku kwietnia tego roku na naszych łamach informowaliśmy, że EC Szombierki ma trafić na licytację. Na miejscu pojawił się komornik, a pierwsza działka już została wyceniona.

Na ten fakt m.in. zwracają uwagę przedstawiciele Kongresu Ochrony Zabytków (KOZ). Postanowili oni wystosować list otwarty skierowany do Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, a także władz wojewódzkich.

- Obecnie stoimy u progu licytacji komorniczej, której spodziewamy się w najbliższych tygodniach, licytacji która potencjalnie może doprowadzić do rozdzielenia zespołu budynków (wyodrębnionych po obrysie) z otoczeniem i krajobrazem. Co z kolei może skutkować bezpośrednim zagrożeniem utraty integralności urbanistycznej oraz wartości kulturowej całego zabytkowego zespołu - czytamy we wspomnianym liście.

W poniedziałek - 26 kwietnia - odbyła się konferencja prasowa dotycząca omówienia sytuacji EC Szombierki. Oprócz osób związanych z KOZ, wzięli w nim udział również dr hab. inż. arch. prof. Tomasz Wagner z Politechniki Śląskiej i dr hab. Irma Kozina z ASP w Katowicach.

- Nikt nie zwraca uwagi na to, że dziedzictwo kulturowe to jest marka, olbrzymi kapitał finansowy dla gmin, a także szansa, aby mogły one zaistnieć i na nowo rozkwitnąć oraz dać ludziom miejsca pracy. Uważam, że od wielu dekad podchodzimy z nieprawdopodobną nonszalancją do tego, jak traktuje się obiekty poprzemysłowe - wyjaśniał Tomasz Wagner, który jest specjalistą w zakresie projektowania architektury obiektów użyteczności publicznych i rewitalizacji obiektów poprzemysłowych.

Przedstawiciel Politechniki Śląskiej dodał, że powinniśmy szanować nasze dziedzictwo, bowiem takie obiekty - niezależnie od tego w czyich są rękach: czy podmiotu prywatnego, czy wręcz przeciwnie - należą do całego społeczeństwa. Tomasz Wagner podkreślał, że EC Szombierki musi w przyszłości tętnić życiem, tak jak dawniej, i zostać odpowiednio zagospodarowana.

Przypomnijmy, że wraz z wyłączaniem elektrociepłowni z działalności przemysłowej, zaczęły się tu odbywać wydarzenia kulturalne. W 2011 roku obiekt przejął zagraniczny inwestor - fińska spółka "Fortum" - który w 2016 odsprzedał całość Rezonatorowi za niewielką kwotę (nieco ponad 800 tys. zł). Obiecywana była rewitalizacja, ale zapowiedzi nie wcielono w życie. Co więcej - dopuszczono do skrajnej dewastacji Katedry Industrialnej.

- Ostatnio rozebrano nawet zabytkowy bruk z otoczenia zakładu. To jest skandal i kulturobójstwo. Przyszedł taki moment, że powinniśmy stanowczo powiedzieć nie tylko władzom Bytomia, które nie są w stanie same poradzić z tak olbrzymim obiektem, ale również zaalarmować do władz wojewódzkich i ogólnokrajowych - dodał Tomasz Wagner.

Warto dodać, że w marcu tego roku Prokuratura Rejonowa w Bytomiu wszczęła śledztwo w sprawie uszkodzenia zabytkowego obiektu. Za takie przestępstwo grozi nawet do ośmiu lat pozbawienia wolności.

- Dotychczasowe działania społeczności lokalnej, władz lokalnych, Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, prokuratury wyczerpały możliwość oddziaływania na obecnego właściciela. Obecny stan prawny nie daje wielu innych, dalej idących, możliwości wymuszenia na właścicielu zadbania o ten wyjątkowy obiekt. Stąd konieczna jest nadzwyczajna interwencja Państwa Polskiego. Wierzymy, że ta interwencja władz ministerialnych i wojewódzkich jest ostatnią możliwością zakończenia tego imposybilizmu, którego aura roztacza się nad tym wybitnym dziełem sztuki architektonicznej, inżynieryjnej i technologicznej. Zniszczenie tego wyjątkowego zabytku położy się cieniem na władzach wszystkich szczebli i nie wybaczą nam tego kolejne pokolenia. Wspólnie musimy uratować EC Szombierki - w ten właśnie sposób kończy się list otwarty, którego treść została do nas przesłana.

Pod listem podpisało się ponad 200 osób, które reprezentują środowiska społeczne, naukowe i artystyczne z całej Polski. Całość poparły również organizacje i instytucje - m.in. Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego czy Oddział Stowarzyszenia Architektów Polski Katowice.

Historia EC Szombierki w pigułce

Zespół Elektrociepłowni Szombierki to jeden z największych w Polsce, a nawet w Europie obiektów przemysłowych pochodzących z czasów rozwoju przemysłu z początku ubiegłego wieku, a także największy pod względem kubatury zabytkowy obiekt techniczny w kraju. Jego budowę rozpoczęto w 1917 roku, po zakończeniu I Wojny Światowej. Całość była gotowa trzy lata później.

Działalność rozpoczęła dokładnie 29 listopada 1920. W 2014 została z kolei ona objęta ochroną prawną.

Całość zaprojektowali znani architekci: bracia Georg i Emil Zillmannowie, który odpowiadają chociażby za osiedle robotnicze Nikiszowiec w Szopienicach. W latach siedemdziesiątych XX wieku zakład rozbudowano i następnie przekształcono w elektrociepłownię. W 2010 roku trafiła ona na Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, z którego zresztą w 2019 została skreślona.