Elanex w Częstochowie. Pokaźny kompleks fabryczny niszczeje od lat. To miejsce z ogromnym potencjałem... Jest dla niego nadzieja?

Fabryka powstała w 1889 r. z inicjatywy trzech przedsiębiorców z okolic Lyonu, między innymi rodziny Stalensów. U zbiegu Warty i jej dopływów, pomiędzy ul. Krakowską, Ogrodową i rzeką Stradomką, wybudowano przędzalnię wełny. To właśnie z przełomu XIX/XX wieku pochodzi większość zabudowań fabrycznych przy ulicy Krakowskiej 80, które mają niezwykle ciekawą architekturę. Niestety są już mocno zniszczone. W innych pojedyncze firmy prowadzą jeszcze działalność gospodarczą.

Elanex na przełomie XIX i XX w. kształtował oblicze włókienniczej Częstochowy. W 1904 r. fabryka zatrudniała 1100 robotników i sprzedawała rocznie blisko 6 tys. ton przędzy. Po I wojnie światowej zakłady „Motte” nadal się rozwijały. Po II wojnie fabryka nosiła nazwę Częstochowskie Zakłady Przemysłu Wełnianego im. Koszutskiej, a następnie Elanex. Zakład należał do największych w mieście.

Kłopoty Elanexu na dobre rozpoczęły się pod koniec lat 80. Rozprzestrzeniający się wówczas kryzys w przemyśle lekkim oraz tani import zmuszały przedsiębiorstwo do ratowania ówczesnej sytuacji kredytami bankowymi. W przypadku częstochowskiej przędzalni udało się doprowadzić do postępowania ugodowego. W ten sposób część długów zamieniono na akcje. Te w zdecydowanej większości przejęły banki i instytucje, które były jednocześnie wierzycielami zakładu.

Pod koniec lat 90. dług w postaci akcji został częściowo spłacony dzięki sprzedaży części majątku firmy (głównie instytucjom samorządowym, straży miejskiej, miejskiemu ośrodkowi pomocy społecznej, Caritas oraz zakładowi gospodarki mieszkaniowej).

Przędzalnia Czesankowa Elanex zatrzymała produkcję 31 stycznia 2003 r. Miała wówczas ok. 50 mln zł długu wobec dostawców, Skarbu Państwa, gminy, ZUS-u oraz pracowników. Dodatkowo majątek obciążony był hipotekami. Sąd nie zgodził się na upadłość, bo pieniądze ze sprzedaży nie pokryłyby nawet wynagrodzenia dla syndyka. Od tego momentu nastąpiła szybka degradacja obiektu. Niektóre jego budynki tak mocno podupadły, że trzeba je było rozebrać.

Kilkanaście lat temu pojawił się pomysł mówiący o tym, że przy ulicy Krakowskiej 80 mogłoby powstać nowe osiedle. Olbrzymie mieszkania w poprzemysłowych obiektach od lat cieszą się ogromnym zainteresowaniem. Inwestorzy chętnie przywracają rozpadającym się budynkom dawny blask. Takie rozwiązanie sprawdziły się między innymi w Gliwicach i w Bytomiu. Jednak najlepszym przykładem na to, że tego typu obiekty zyskują drugie życie, jest Łódź.

Tamtejsze fabryki, które kiedyś były największym problemem tego miasta, dziś stały się jego największym... atutem. Po Manufakturze i Monopolis, które jako pierwsze udowodniły, jak olbrzymi potencjał w sobie kryją, kolejne pofabryczne obiekty zyskują druga młodość i nowe życie.

Można byłoby więc marzyć, że i taki scenariusz ziści się w Częstochowie. Dawną przędzalnię Elanexu zamierzała kupić jedna z wrocławskich firm deweloperskich. Jak wówczas podkreślał inwestor, jeden z obiektów - dwupiętrowy budynek - doskonale nadawał się na lofty, które miały przyciągnąć biznesmenów i artystów. Pozostałe hale miały zostać wyburzone. Na terenie Elanexu były też obiekty objęte ochroną konserwatora zabytków. Tam miała zostać zorganizowana część usługowa. Niestety na planach się skończyło.

Z kolei kilka lat temu pojawiły się informacje mówiące o tym, że cały Elanex zostanie zrównany z ziemią. Planowano bowiem przeprowadzenie przez ten teren nowej drogi. Wielu mieszkańców głośno wyrażało swój sprzeciw wobec tego pomysłu. Ostatecznie jednak takiego scenariusza udało się tego jednak uniknąć. Nowa droga owszem powstaje, ale omijając zabytkowe zabudowania. O ocalenie Elanexu walczyli i nadal walczą między innymi społecznicy pod szyldem "Grupa Elanex".

Sprzedaż budynków po upadłej wiele lat temu przędzalni nie jest prostą sprawą. Konieczna byłaby bowiem zgoda wszystkich wierzycieli hipotecznych. Jeśli którykolwiek z nich zablokuje ewentualną transakcję, ta nie może dojść do skutku.

Obecnie nieruchomości Przędzalni Czesankowej Elanex SA w likwidacji, obejmują obszar prawie 10 ha zabudowany pustostanami. Spółka od ponad 20 lat nie prowadzi żadnej działalności produkcyjnej, nie posiada żadnego majątku oprócz prawa użytkowania wieczystego gruntu Skarbu Państwa oraz prawa własności mocno zdegradowanych budynków i budowli posadowionych na tym gruncie. Przez okres 20 lat komornik sądowy przeprowadził 10 bezskutecznych licytacji nieruchomości.

Wartość niszczejących obiektów sukcesywnie spada, budynki znajdują się w coraz gorszym stanie technicznym, koszty ich zabezpieczania przed zawaleniem są coraz wyższe.

Wnioski o ogłoszenie upadłości oddalane były trzykrotnie przez Sąd Rejonowy w Częstochowie z uwagi na brak wystarczającego majątku spółki na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego i przeprowadzenie procesu sprzedaży.

Na majątku spółki ustanowionych jest wiele zabezpieczeń hipotecznych obejmujących zaległości wobec Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, ZUS i zakładu energetycznego, pochodzących z okresu działalności spółki, stare i bieżące zaległości wobec gminy miasta Częstochowy z tytułu niepłaconego od lat podatku od nieruchomości, a także wobec Skarbu Państwa z tytułu użytkowania wieczystego gruntu. Z roku na rok zadłużenie spółki jest coraz wyższe i sięga już ogółem ponad 87 mln zł. Od 20 lat wierzyciele hipoteczni nie odzyskują swoich wierzytelności.

Aby nieruchomość mogła zostać sprzedana w trybie przetargu, wszystkie podmioty wobec których były Elanex ma długi, solidarnie i proporcjonalnie musiałyby zrezygnować z części wierzytelności.

Na takie rozwiązanie nie zgadza się między innymi Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

- Fundusz nie może wyrazić zgody na zaproponowany przez likwidatora podział środków uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości dłużnika Funduszu. Nie jest możliwe wykreślenie hipotek obciążających nieruchomości podmiotu pod warunkiem zaspokojenia wierzytelności Funduszu z kwoty sprzedaży w części stanowiącej udział w proporcjonalnym, w stosunku do wysokości zadłużenia, podziale kwoty uzyskanej ze sprzedaży. Propozycja podziału środków w oparciu o proporcję wynikającą z wartości należności zabezpieczonych hipotecznie, bez uwzględnienia kolejności zaspokajania wierzycieli oraz kolejności ustanowienia hipotek, nie znajduje oparcia w przepisach prawa oraz jest bardzo niekorzystna dla Funduszu - czytamy w obszernym wyjaśnieniu.

Niestety fakty są takie, że obciążenie hipoteczne terenu przekracza jego realną wartość i jak na razie światełka w tunelu, a co dopiero mówić o konkretnym rozwiązaniu, w sprawie Elanexu nie widać...