Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Franz Waxman: Z hodowli kur po Oscary [WIDEO]

Łukasz Respondek
Franz Waxman
Franz Waxman ARC
Franz Waxman zdobył dwie statuetki Akademii Filmowej i 12 nominacji. Ale początki jego drogi na szczyt były całkiem zwyczajne: mieszkał w śląskiej kamienicy, słuchał odgłosów huty i organów w synagodze - pisze Łukasz Respondek

W muzyce do filmów Hitchco-cka często odchodzi się od instrumentów symfonicznych. Wykorzystuje się urządzenia dźwiękonaśladowcze, które przypominają odgłosy zakładów przemysłowych. Dlaczego? Odpowiedź można znaleźć w... Chorzowie, a uściślając, w niemieckiej Królewskiej Hucie.

Tam właśnie w 1910 roku czteroletni wówczas Franz Waxman, który później za ścieżki dźwiękowe do filmów zdobędzie dwa Oscary, nie może zasnąć: przy dzisiejszej ulicy 11 Listopada, gdzie mieszka, słychać muzykę z dwóch klubów tanecznych i dominujące nad nią odgłosy maszyn parowych z pobliskiej huty. W inscenizowanym dokumencie o kompozytorze, który wczoraj miał swoją premierę w chorzowskiej "Panoramie", naukowcy zgodnie podkreślają, że właśnie Waxman, jako pierwszy w swoich filmach zaproponował naturalne odgłosy ulicy. I najprawdopodobniej miało to związek z dzieciństwem na przemysłowym Górnym Śląsku.

Wrzątek na oczach i organy w McDonald's
Rozsiana po całej Europie żydowska rodzina Franza trudniła się handlem i przemysłem. Robieniem interesów zajmował się też Otto Wachsmann, ojciec Franza (Franz pierwotnie też nazywał się Wachsmann - przyp. red.). Otto najpierw prowadził zakład przetwórstwa złomu w Królewskiej Hucie, potem kurzą fermę w Tworogu, firmę zajmującą się sprzedażą metali w Opolu, handlował też tekstyliami we Wrocławiu. Dla swojego syna przewidział karierę bankowca. Jego rodzina często się przeprowadzała. Ale gdy mieszkała jeszcze w dzisiejszym Chorzowie, doszło do wydarzeń, które miały ogromny wpływ na późniejsze życie małego Franza. Bodaj najistotniejszym był wypadek, w którym Waxman omal nie stracił wzroku.

Franz Waxman bohaterem filmu [ZOBACZ ZDJĘCIA]

- Nie wiemy, jak do niego doszło. Ale na skutek polania oczu wrzątkiem bardzo pogorszyło mu się widzenie i do końca życia nosił okulary o grubości 10 dioptrii - tłumaczy filmoznawca Marek Kosma-Cieśliński, autor książki "Franz Waxman. Zdobywca Oscarów z Königshütte" oraz reżyser i scenarzysta filmu "Bulwar Franza Waxmana". - Bardzo możliwe, że dzięki temu wyostrzył mu się słuch.
Społeczność żydowska w Królewskiej Hucie była niezbyt liczna, ale niezwykle wpływowa. Dość powiedzieć, że gdy inne świątynie były budowane na obrzeżach, to Żydzi swoją synagogę mieli na samym początku głównej ulicy - stała w miejscu dzisiejszego McDonald'sa na deptaku przy ul. Wolności. To właśnie tam mały Franz pierwszy raz usłyszał organy.

- Gdy małego Waxmana zabierano na nabożeństwa do bożnicy, oprócz śpiewu kantora mógł słuchać instrumentu. Tu prawdopodobnie pojawiła się jego pierwsza fascynacja muzyką - podejrzewa Kosma-Cieśliński.

Z kurzej fermy w Tworogu do Hollywood
O przepięknych dźwiękach Waxman nie potrafił zapomnieć po przeprowadzce z dużego miasta na prowincję do Tworoga. Pomagał ojcu w prowadzeniu kurzej fermy, a gdy jego rodzina zamieszkała w Opolu - został urzędnikiem w jednym z banków. Jednak miłość do nut była znacznie silniejsza niż do liczb. W wieku 16 lat Franz wyjechał do Drezna, a potem do Berlina na studia muzyczne. Dyplomowanym muzykiem jednak nigdy nie został. Aby się utrzymać, musiał występować w kabaretach i różnych przedsięwzięciach scenicznych. Tam rozpoczął swoją przygodę z filmem. Skomponował muzykę do "Błękitnego anioła" , w którym występowała Marlena Dietrich. Ale jesienią 1934 roku Waxman wraz ze swoją narzeczoną został pobity na jednej z berlińskich ulic przez nastawioną antysemicko hitlerowską bojówkę. Był u szczytu ówczesnej sławy: miał blisko 30 lat, był uwielbiany przez publiczność . Na zniesienie upokorzenia był jednak zbyt dumny. I z dnia na dzień zdecydował się na wyjazd do Paryża, gdzie zamieszkał w hotelu bez grosza przy duszy. Właście stamtąd dzięki szczęśliwemu zrządzeniu losu dostał kontrakt hollywoodzki. Wysiadł ze statku w Nowym Jorku i poszedł na pociąg do Los Angeles, gdzie napisał muzykę do "Music in the air".

- Z małego Tworoga trafił do Hollywood. To fascynujące, bo pokazuje młodym ludziom, że dzięki pracy wszystko jest możliwe. I to chciałem pokazać w swoim filmie - podkreśla Kosma-Cieśliński.

Fanfary dla lwa
W filmie "Bulwar Franza Waxmana" najważniejsze momenty z życia kompozytora przedstawiono w scenach aktorskich. W jednej z nich kompozytor rozmawia z Borisem Karloffem, odtwórcą głównej roli w "Narzeczonej Frankensteina", do którego to filmu Waxman napisał muzykę. Później przez wiele dekad studenci będą do niej wracali, aby uczyć się, jak powinno się przypisywać muzykę dramaturgiczną danej postaci. W innej scenie kompozytor w rozmowie z żoną jest szalenie zdruzgotany - w 1940 roku nie dostaje Oscara za muzykę do "Rebeki" Alfreda Hitchcocka. W filmie w rolę Waxmana wcielił się Jacek Borusiński. Aktor podkreśla, że życiorys kompozytora jest bardzo fascynujący i ukazuje wiele kulturowych krajobrazów.

POSŁUCHAJ WYBORU NAJLEPSZYCH KOMPOZYCJI FRANZA WAXMANA

- Niektóre sceny były dla mnie wyzwaniem. Szczególnie ta po śmierci żony kompozytora, gdy z Jacentym Jędrusikiem w roli Billy'ego Wildera, wspominamy Holocaust - przyznaje. - Osobiście bardzo przeżyłem natomiast tę, w której mój bohater zostaje pobity przez NSDAP.

Waxman jest autorem muzyki do ponad 150 filmów. Oscary otrzymał za "Bulwar Zachodzącego Słońca" i "Miejsca pod słońcem". Często zmieniał wytwórnie. Co ciekawe, jest autorem fanfar w słynnej czołówce z lwem nieistniejącej już wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer. Mimo sukcesów spełnionym w filmie artystą się jednak nie czuł. W 1947 roku został dyrektorem Los Angeles Music Festival. Przez 19 lat organizował przegląd muzyki współczesnej utworów kameralnych i symfonicznych. Z powodzeniem koncertował również w Europie. W latach 60. był w Związku Radzieckim i w Czechosłowacji.

Tu o nim pamiętają
Franz Waxman zmarł na raka w wieku 60 lat. W rodzinne strony nigdy nie wrócił. Żył w przekonaniu, że po wojnie nic z nich nie zostało. To jednak w tych rodzinnych stronach pamięta się o nim najbardziej. Ani w Berlinie, gdzie święcił sukcesy, ani tym bardziej w Alei Sław w Los Angeles nie został upamiętniony. W Chorzowie i w Katowicach są natomiast ulice jego imienia, a przy kinie "Panorama" wisi pamiątkowa tablica. Niedawno powstał również film.

* CZYTAJ KONIECZNIE:

*KATASTROFA KOLEJOWA W SZCZEKOCINACH - RAPORT SPECJALNY DZIENNIKA ZACHODNIEGO
*ŚLĄZACY I KASZUBI WSPÓLNIE CHCĄ WALCZYĆ O UZNANIE MNIEJSZOŚCI ETNICZNEJ

Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera


*ALE FUTURYSTYKA! Zobacz jak będą wyglądać Katowice w 2015 roku. WIZUALIZACJE
*Niesamowicie GORĄCE DZIEWCZYNY na mroźne dni. Zobacz FOTKI Queen Śląska i Zagłębia

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wideo