Katowice. 100 × TeArt. Wolność Józefa Szajny. Sto prac na stulecie. Wystawa w Muzeum Śląskim na 100 rocznicę urodzin artysty

W tym roku przypada setna rocznica urodzin Józefa Szajny - malarza, grafika, reżysera, scenografa, twórcy i teoretyka teatru, autora nowatorskich spektakli. Na tę okoliczność Muzeum Śląskie w Katowicach przygotowało wystawę „100 × TeArt. Wolność Józefa Szajny”, poświęconą jego twórczości. Wernisaż wystawy odbył się 2 czerwca o godzinie 18.00 w Muzeum Śląskim. Kuratorką wystawy jest Jolanta Niedoba. Współkuratorem - Łukasz Szajna.

Tytuł wystawy pochodzi ze zbitki znaczeniowej dwóch słów: sztuka i teatr. Na ekspozycji zgromadzono sto prac z bogatego dorobku Józefa Szajny. Są wśród nich obrazy, instalacje, projekty scenografii. Twórcom wystawy zależało, by manifestowała ona najważniejsze dla artysty zagadnienia: zainteresowanie człowiekiem narażonym na opresję i przekonanie, że człowiek to podmiot, a nie przedmiot świata.

Tematyką ekspozycji są doświadczenia obozowe, znaki i metafory charakterystyczne dla twórczości Józefa Szajny - czynnie stawiającego opór bestialskiej okupacji hitlerowskiej, więźnia niemieckich obozów koncentracyjnych Auschwitz i Buchenwald. Cechy jego sztuki podkreślają obszerne cytaty z artysty. I tak na przykład kluczowa na wystawie instalacja "Reminiscencje" została wyeksponowana wraz z cytatem: „Reminiscencje to nie tylko rzecz o pamięci, ale ostrzeżenie przed zagładą i dziś możliwą. To świat wielkiej ciszy, która obrazuje nagle przerwane życie”. Wejście na salę prowadzi przez wyciętą w czarnej ścianie postać. To symboliczna pustka - kolejny kluczowy znak firmowy artystycznej działalności Józefa Szajny. Wystawa budzi niepokój, zmusza do skonfrontowania się przez odbiorcę z lękiem jaki stawia nieprzerwana aktualność, możliwość zagłady i "wielkiej ciszy" również i dzisiaj.

W kontekście wojny na Ukrainie zdaje się to jeszcze bardziej poruszające. Autorom wystawy zależało bowiem na tym, aby ten kontekst był widoczny, by wystawa budziła skojarzenia z lękiem i opresją jakie możemy obserwować i dziś, chociażby w agresji wojsk rosyjskich na Ukrainie, czy prześladowaniach opozycjonistów na Białorusi. Na wystawie zobaczyć możemy suknię Janie Shostak, polsko-białoruskiej aktywistki, w której wystąpiła na tegorocznym wręczeniu Paszportów Polityki. Na sukni zamieszczono 1200 fotografii więźniów politycznych reżimu Aleksandra Łukaszenki. Opresja, zniewolenie, uprzedmiotowienie jednostki - będące przedmiotem zainteresowania Szajny, a których w swoim życiu sam niejednokrotnie doświadczył, są bowiem obecne i teraz, co widać w zestawieniu jego prac z suknią Shostak. Nie zniknęły pomimo przejścia od czasów pogardy do czasów szacunku dla ludzkiej godności. "Przejścia", które symbolizuje zatytułowana w ten sposób rzeźba autorstwa Szajny, sprowadzona na teren parkowy Muzeum Śląskiego specjalnie na 100 rocznicę jego urodzin.

Wystawę będzie można podziwiać w Muzeum Śląskim do 8 stycznia następnego roku.