Katowice. Noblistka prof. Donna Strickland odwiedziła Uniwersytet Śląski w Katowicach

W 1981 roku, tuż po ukończonych studiach, D. Strickland dołączyła do laboratorium francuskiego fizyka Gérarda Mourou, który eksperymentował wówczas z impulsami laserowymi. Badacz głowił się, w jaki sposób zwiększyć ich intensywność, aby nie uszkodzić lasera. Po paru latach wytężonej pracy, w 1985 roku badacze wspólnie opracowali technikę generowania bardzo krótkich, ale ekstremalnie intensywnych impulsów laserowych. Za odkrycie metody wzmacniania ultraszybkich, „świergoczących”, impulsów laserowych (chirped pulse amplification – CPA) uhonorowano ich Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki za 2018 rok. Obecnie z osiągnięć Kanadyjki i Francuza korzystają przedstawiciele różnych dyscyplin. Wykorzystywane są przez lekarzy w laserowej chirurgii oka, w przemyśle do precyzyjnego cięcia materiałów oraz w obrazowaniu medycznym.

Gdy kończyła studia w McMaster University, była zaledwie jedną z trzech dziewczyn w grupie 25 studentów. W tamtych czasach kobiet w naukach ścisłych nie było zbyt wiele. Szlaki w poprzednich latach przecierały im starsze koleżanki. Trudne początki kariery w latach 50. XX wieku miała Vera Rubin – amerykańska astronomka, która przyczyniła się do odkrycia ciemnej materii. Niestety nigdy nie przyznano jej za to osiągnięcie Nagrody Nobla.

Za to urodzona w Katowicach Niemka Maria Göppert-Mayer, prowadząca pracę naukową w Stanach Zjednoczonych, gdzie uczestniczyła m.in. w projekcie Manhattan, została dostrzeżona przez Komitet Noblowski, który nagrodził ją w 1963 roku za „odkrycia dotyczące struktury powłokowej jądra atomowego”. Sukces ten powtórzyła dopiero prof. Donna Strickland, gdy w 2018 roku odebrała wyróżnienie jako trzecia kobieta, która otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki.

Jak z perspektywy noblistki w ostatnich latach zmieniła się sytuacja kobiet na uniwersytetach?

- Jest dużo więcej w tym aspekcie, zorganizowano też dużo inicjatyw, aby sprowadzić kobiety do nauki. Myślę, że dużo się zmieniło. W latach 80. nie miałam żadnej kobiety nauczycielki, a teraz w Kanadzie, w zależności od typu nauczania, od siedemnastu do trzydziestu procent nauczycieli akademickich to kobiety - mówi prof. Donna Strickland.

W trakcie konferencji prasowej rozpoczynającej wizytę noblistki w Katowicach, Donnę Strickland pytano również o to, czy jako kobieta doświadczyła tego, że ze względu na płeć musi się bardziej starać, aby odnieść sukces?

- Nie, nie doświadczyłam takich barier, nie wiem czy dlatego, że ich nie było, czy dlatego, że ich nie dostrzegałam. Gdy byłam jeszcze w szkole średniej trzy uczennice dostały główne szkolne nagrody z matematyki i nie przypominam sobie, żeby ktokolwiek mówił, że to dziwne, że wygrywają dziewczyny. Na studiach inżynierskich nie było dużo dziewczyn, ale nigdy się tym nie przejmowałam. Wszyscy traktowali mnie bardzo dobrze - przekonuje Donna Strickland.

Noblistka podzieliła się także refleksją dotyczącą systemu edukacji.

- Jest jedna rzecz, którą chciałabym zmienić w naszym systemie nauczania przedmiotów ścisłych. Przez długi czas skupia się on na tym, co już zostało odkryte i polega na przyswajaniu opracowanej wiedzy, a oczywiście w nauce przedmiotów ścisłych chodzi o to, czego nie wiemy. Gdy moja córka chodziła do szkoły podstawowej, zaobserwowałam jeszcze jedną rzecz. Wszyscy boją się źle odpowiadać. Wiem, że ważny jest tu aspekt psychologiczny i społeczny, ale jeśli będziemy nauczać, że skupiamy się na tym, czego nie wiemy i w porządku jest zrobić eksperyment lub teorię, które nie działają, przyniesie to wiele dobrego. Musimy tego próbować - zauważa Donna Strickland.

Do czwartku 27 października prof. Donna Strickland, związana od 1997 roku z Uniwersytetem w Waterloo w Kanadzie, będzie gościem Uniwersytetu Śląskiego. W trakcie swojego pobytu wygłosi kilka wykładów oraz spotka się ze wspólnotą akademicką i mieszkańcami regionu. Będzie to okazja do wysłuchania i porozmawiania z osobą, która pchnęła swoją dyscyplinę na dalszy rozwój.

Tego dnia prof. D. Strickland wzięła udział w spotkaniu z władzami uczelni i z mediami, a o godzinie 12.00 w auli im. A. Pawlikowskiego Wydziału Humanistycznego UŚ w Katowicach wygłosiła wykład noblowski dla studentów Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ oraz uczniów szkół ponadpodstawowych. Badaczka przybliżyła w nim odkrycie, za które otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki.

We wtorek o godzinie 10.00 noblistka wygłosi wykład pt. „Badanie wieloczęstotliwościowych widm ramanowskich” dla pracowników i doktorantów Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ w kampusie w Chorzowie, w sali P/0/05. Wydarzenie będzie transmitowane na żywo dla zaproszonych naukowców z ośrodków zewnętrznych. Badaczka odwiedzi również wydziałowe laboratoria.

Transmisję z wykładu będzie można obejrzeć na YouTube.

W środę o godzinie 16.00 w budynku Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej (CINiBA) odbędzie się panel dyskusyjny „Trendy w nauce i edukacji”, na który zaproszone są również osoby spoza wspólnoty akademickiej. Moderatorem będzie dr hab. Seweryn Kowalski, prof. UŚ – prodziekan ds. badań naukowych i współpracy z zagranicą Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ w Katowicach.

Rejestracji na wydarzenie można dokonać wypełniając formularz zgłoszeniowy.

W czwartek zostanie zorganizowane spotkanie prof. Donny Strickland z prorektor ds. rozwoju kadry prof. dr hab. Ewą Jarosz, działającą w ramach zespołu ds. Gender Equality Plan.

Noblistka weźmie również udział w spotkaniu z władzami i wspólnotą akademicką działającą w zakresie Canadian & American Studies. Wydarzenie odbędzie się o godzinie 11.00 na Wydziale Humanistycznym UŚ w Sosnowcu, gdzie prowadzone są studia kanadyjskie i amerykańskie.

Z kolei o godzinie 18.00, wraz z rektor ds. rozwoju kadry prof. dr hab. Ewą Jarosz, badaczka weźmie udział w rozmowie w ramach Sceny Premier Naukowych. Spotkanie pn. „Rola kobiet w nauce” będzie transmitowane online na kanale YouTube.