Kazimierz Kutz, twórca wybitny, honorowy obywatel Katowic KIM BYŁ KAZIMIERZ KUTZ

Kazimierz Kutz urodził się w robotniczych Szopienicach 16 lutego 1929 roku, które wówczas nie należały administracyjnie do Katowic, ale dziś są ich częścią.

POGRZEB KAZIMIERZA KUTZA W KATOWICACH

Na zabytkowym osiedlu Nikiszowiec, między familokami i hałdami kręcił sceny do „Soli ziemi czarnej”. Cechownia kopalni „Wieczorek” w Katowicach zagrała w jego „Perle w koronie”. W trzecim filmie z trylogii śląskiej, „Paciorkach jednego różańca”, wykorzystał reżyser krajobraz kolonii domków górniczych na osiedlu Giszowiec. W „Śmierci jak kromka chleba” jego ekipa filmowa przeniosła się także na teren kopalni „Wujek”, o której pacyfikacji opowiada ten film.

Muzykę do filmowego debiutu Kazimierza Kutza - „Krzyża walecznych” - nagrała orkiestra Filharmonii Śląskiej w Katowicach.

Od 1976 roku filmowiec zajmował stanowisko głównego reżysera w ośrodku TVP Katowice, z którego zrezygnował w proteście przeciwko pacyfikacji kopalni „Wujek” w stanie wojennym.

W tym czasie Kazimierz Kutz mieszkał w słynnym śląskim drapaczu chmur przy ul. Żwirki i Wigury w Katowicach, zbudowanym przed drugą wojną. To ten wieżowiec jest uważany za najwybitniejszy przykład architektury modernistycznej w Polsce.

Przez długie lata Kazimierz Kutz był związany z Teatrem Śląskim. Tu reżyserował w 1980 roku spektakl „Zapach dojrzałej pigwy” (autor: Iona Druce), w którym wystąpiła także jego trzecia i ostatnia żona, Iwona Świętochowska. Aktorka Świętochowska zagrała potem także w filmie Kutza „Na straży swej stać będę”, w którym młody, ambitny Janek, w czasie wojny zakłada w Katowicach podziemną organizację.

W Teatrze Śląskim święciła triumfy adaptacja książki Kutza „Piąta strona świata”, o trudnej historii Śląska. Premiera spektaklu odbyła się w 2013 roku i był to urodzinowy upominek zespołu katowickiego teatru dla autora i reżysera. W ogóle na Dużej Scenie Teatru Śląskiego Kazimierz Kutz zwykł świętować swoje urodziny, na które przez wiele lat zjeżdżała cała artystyczna i polityczna Polska. Rok temu swoje 88. urodziny połączył z promocją zbioru felietonów pt. „Fizymatenta”. Tegoroczne świętowanie zbiegło się w Katowicach z repremierą jego filmu, zrekonstruowanego cyfrowo, pt. „Perła w koronie” z 1971 roku.

Reżyser wspominał wówczas, że jako gimnazjalista był po raz pierwszy w teatrze w 1946 roku. Odwiedził właśnie Teatr Śląski i zobaczył na scenie aktora Tadeusza Łomnickiego, co nie pozostało bez znaczenia na jego życiowe wybory.

Na tej pustyni kulturalnej, jak zwykło się mówić o Katowicach lat 70., działało studio produkcji filmów - Zespół Filmowy Silesia. Kazimierz Kutz był jego założycielem i pierwszym kierownikiem artystycznym (w latach 1972-1978). W tym studiu powstały w czasach Kutza takie filmy, jak: „Sanatorium pod Klepsydrą” w reżyserii Wojciecha Hasa, „Opis obyczajów” Józefa Gębskiego i Antoniego Halora, „Przepraszam czy tu biją” Marka Piwowskiego, „Trędowata” Jerzego Hoffmana, czy serial „Daleko od szosy” w reżyserii Zbigniewa Chmielewskiego. Zespół Filmowy Silesia istniał do 1983 roku, zmiótł go stan wojenny. Kazimierz Kutz w tym właśnie studiu zrealizował swoje filmy: „Znikąd donikąd”, „Linia”.

Polityką zajął się Kazimierz Kutz dzięki Leszkowi Balcerowiczowi i w 1997 roku wystartował do Senatu jako kandydat bezpartyjny, najpierw z list Unii Wolności, a potem Platformy Obywatelskiej. W 1997 roku zdobył do Senatu rekordową ilość głosów, ponad 464 tysiące. Z powodzeniem ubiegał się o mandat do Senatu jeszcze trzykrotnie, a raz do Sejmu. Zawsze startował z okręgu katowickiego, choć już mieszkał w Warszawie i w Katowicach przez cały czas parlamentarnej aktywności miał biuro senatorskie i poselskie.

Kutz został też społecznikiem oddanym sprawom kultury. Śląsk ciągle leżał mu na sercu. Przewodniczył Społecznemu Komitetowi Budowy Muzeum Śląskiego w Katowicach. Patronował Kongresowi Kultury Górnego Śląska, który się odbył w 1998 roku w Katowicach. Patronował pierwszym konkursom Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje”. Przewodniczył utworzonemu w 1980 roku Komitetowi Porozumiewawczemu Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych w Katowicach, za co m.in. został internowany w stanie wojennym.

Harcownik niepospolity
W 2010 roku Kazimierz Kutz otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Katowic i symboliczny klucz do jego bram. Laudację wygłosił wówczas przyjaciel reżysera, Tadeusz Kijonka, poeta i publicysta. Wyliczał dokonania reżysera, a należał do najbardziej znanych, rodowitych Ślązaków w polskiej kulturze. Wspomniał też o ciętym języku Kutza, przez co staje się on „ostrym cenzorem” tego, co dzieje się na Śląsku. A wręcz jest to harcownik niepospolity; wybiega przed szereg, by doprowadzić do wymiany ciosów. Kijonka stwierdził, że reżyser to prawdziwa „sól i pieprz ziemi czarnej”, bo „jak przysoli i przypieprzy, to wszyscy o tym wiedzą”. Kutz podsumował, zwracając się do radnych: - Sami widzicie, ile się trzeba natyrać, żeby być docenionym we własnym mieście.

Filmografia Kazimierza Kutza

1. Słowo honoru (1953), etiuda szkolna
2. Jesienny dzień (1959)
3. Krzyż Walecznych (1958)
4. Nikt nie woła (1960)
5. Ludzie z pociągu (1961)
6. Tarpany (1961)
7. Milczenie (1963)
8. Upał (1964)
9. Ktokolwiek wie... (1966)
10. Skok (1967)
11. Sól ziemi czarnej (1969)
12. Perła w koronie (1971)
13. Linia (1974)
14. Znikąd donikąd (1975)
15. Paciorki jednego różańca (1979)
16. Na straży swej stać będę (1983)
17. Wkrótce nadejdą bracia (1985)
18. Straszny sen Dzidziusia Górkiewicza (1993)
19. Śmierć jak kromka chleba (1994)
20. Zawrócony (1994)
21. Pułkownik Kwiatkowski (1995)
22. Sława i chwała (1997)