Skarbnicą wiedzy leksykalnej, ale i obyczajowej ze Śląska, którego już nie ma, pozostaje dla nas Andrzej Piontek z Pszowa. W swoich listach pan Andrzej odnosi się do refleksji innych naszych Czytelników.
"Dzieżka to nie naczynie do mieszania ciasta. Dzieżka była zrobiona z drewnianych klepek, miała przykrywę i w niej rosło ciasto chlebowe zarobione wieczorem, które rano było wkładane do słomianek i wiezione do wypieczenia w piekarni" - pisze Piontek. - "Raz w tygodniu miałem dzieżkę w łóżku (opatuloną kocem, by ciasto dobrze wyrosło). Wcześnie rano wiozłem dwie okrągłe słomianki z ciastem chlebowym do piekarni, wracałem do domu i szedłem do szkoły w przeciwnym kierunku. Po powrocie ze szkoły jadłem obiad, a po obiedzie jechałem po upieczony chleb. Razem przeszedłem ponad 6 kilometrów. Zimą słomianki woziłem sankami. W dzieżce zostawało trochę ciasta wielkości kołoczka jako naciastek (nociastek) będący zaczynem do zarabiania kolejnego ciasta chlebowego".
Hajer? To stopień górniczy
Skoro o chlebie mowa, pan Andrzej polemizuje też z mitem dotyczącym wodzionki. "Panuje błędny pogląd, że jadło się ją z biedy. Trzeba to odczarować" - podkreśla nasz Czytelnik. - "Wodzionkę robiło się ze suchego chleba, bo wtedy nie było do pomyślenia nawet karmienie chlebem zwierząt. Nie wiem, jak przodkowie obeszliby się z kimś, kto wrzuciłby kawałek chleba do hasioka, co teraz często się zdarza".
Teraz o zapomnianych wyrazach. Pan Andrzej przypomina, że słowo "hajer", będące dziś synonimem górnika, było w istocie tylko jednym ze stopni w kopalnianej hierarchii: "Był »szleper« (wozak), »lerhajer« (rębacz - uczeń), »hajer« (rębacz) i »szishajer« (rębacz strzałowy). Z kolei górnik to był »bergmon« lub »berhmon«".
Słownik już w grudniu
Ciekawy list napisała do nas pani Magdalena Nawrot z Katowic. Wspomina czasy, gdy była jedyną Ślązaczką w klasie seminarium nauczycielskiego w Mysłowicach (lata 1947-50) i komunikacja z resztą grupy bywała utrudniona. Pani Magdalena proponuje też, by opracować słownik śląszczyzny, w którym porównane i zestawione byłoby słownictwo z różnych stron regionu. Jak wiadomo, bywa ono zupełnie różne. Przy okazji Czytelniczka przywołuje takie słowa, jak "skludzać" (sprzątać), "kostopierzać się" (szarogęsić się), "stronkaty" (kędzierzawy) czy "szmodrok" (brudas).
Od pana Henryka Poloka dostaliśmy całą serię kapitalnych wyliczanek pokazujących różnice w polszczyźnie i śląsz-czyźnie. Komplet opublikujemy w internecie. Oto próbka: "Momy juzaś wyliczanka. U was tramwaj, tukej banka". Albo: "U was randka - tu zolyty. Wasze kromki, nasze sznity".
Dobra wiadomość dla wszystkich sympatyków cyklu poświęconego przemijającej śląskiej mowie - już niebawem będziemy publikować słownik godki, przygotowywany przez lata przez jednego z naszych Czytelników. Słownictwo pochodzić będzie z rybnicko-wodzisławskich zakątków Śląska. Startujemy w grudniu.
Czekamy na kolejne listy i maile. Piszcie na [email protected] i PISZCIE KOMENTARZE
*Ślązak Roku 2013 już wybrany! Poznajcie zwycięzców DUŻO ZDJĘĆ
*Koniec dramatu 32-letniej Małgosi Komorowskiej z Jastrzębia. Odzyska zdrowie?
*Niesamowity rekord prędkości Pendolino w Polsce 291 km/h ZDJĘCIA + WIDEO
*Wojak Boxing Night RELACJA+ZDJĘCIA Jonak i Kołodziej zwyciężają!
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?