Kleszcze atakują. Tej wiosny jest ich wyjątkowo dużo. Jak się ustrzec przed kleszczami?

Wiosną niezwykle łatwo paść ofiarą kleszcza. Nie trzeba wcale urządzać sobie wycieczki po lesie, wystarczy spacer po miejskim parku, wizyta w przydomowym ogródku, a nawet wyjście na plac zabaw. Ulubionym miejscem żerowania kleszczy są łąki i zarośla, a ich największa aktywność przypada w okresie maja i czerwca oraz września i października.

Na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach pojawiły się specjalne tabliczki ostrzegające przed kleszczami - takim terenem jest na przykład niezwykle popularny w weekendy Rogoźnik.

Skutków ukąszenia kleszcza często nie widać, ani nie czuć. Mogą być jednak druzgocące dla naszego zdrowia. Do najczęściej rozpoznawanych w Polsce chorób przenoszonych przez kleszcze należą borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu.

W ubiegłym roku na boreliozę zachorowało w woj. śląskim 1 355 osób, w 2021 roku inspektorzy sanitarni odnotowali już 161 przypadków. To jedna z częściej występujących chorób zawodowych rolników.

Jak rozpoznać chorobę? Zakażenie boreliozą w pierwszej fazie przebiega bezobjawowo. Widoczne objawy w postaci okrągłego lub owalnego rumienia o czerwonym zabarwieniu mogą pojawić się w ciągu kilku tygodni od ugryzienia. Objawy te są niebolesne, zmieniające się wraz z upływem czasu aż do całkowitego zniknięcia. Zakażeniu towarzyszyć mogą również objawy grypopodobne oraz senność czy zaburzenia równowagi.

Każde podejrzenie zakażenia należy skonsultować z lekarzem. Boreliozę leczy się terapią antybiotykową wyłącznie pod kontrolą specjalisty. Jeżeli u chorego nie występuje typowy rumień wędrujący rozpoznanie boreliozy wykonuje się poprzez badanie krwi. Zbagatelizowana lub nieskutecznie leczona jest ciężką chorobą przewlekłą, która może zrujnować zdrowie.

Do kleszczowego zapalenia mózgu, które w niektórych przypadkach może prowadzić do kalectwa, a nawet śmierci, dochodzi szczęśliwie znacznie rzadziej. W minionym roku i obecnym inspektorzy Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Katowicach nie odnotowali żadnego przypadku, w 2019 roku - cztery, a w 2018 - zaledwie dwa.

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu występują dwuetapowo: w pierwszych tygodniach od ugryzienia mogą pojawić się symptomy przypominające grypę (gorączka, bóle mięśni). Po kilku dniach od ustąpienia dolegliwości wracają, a dodatkowo towarzyszyć im mogą nudności, utrata przytomności czy zespół zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Przed chorobą może nas uchronić szczepienie. Beata Kempa ze śląskiego sanepidu podkreśla, że najlepiej wykonać je zimą lub wczesną wiosną, jeszcze przed pierwszym wzrostem aktywności kleszczy.

Zabezpieczeniem przed kleszczowym zapaleniem mózgu jest szczepienie, które uodparnia nasz organizm na tę chorobę. Warto je wykonać zimą lub wczesną wiosną, przed pierwszym wzrostem aktywności kleszczy. Pełną ochronę osiąga się po trzech dawkach szczepienia pierwotnego, a następnie przyjmuje się dawki przypominające co 3–5 lat.

- Przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu można szczepić się przez cały rok, zawsze jest pora i powód, żeby się zaszczepić, jednak aby uzyskać ochronę w momencie aktywności kleszczy, należy rozpocząć szczepienia zimą lub wczesną wiosną - tłumaczy Beata Kempa.

Aby się zaszczepić, należy zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, zgodnie ze złożoną deklaracją lub zgłosić się do punktu szczepień, który wykonuje szczepienia ochronne dla podróżujących. W woj. śląskim działają 32 takie punkty. Rok temu na zaszczepienie się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu zdecydowało się 3 571 osób.

Jak chronić się przed kleszczami?

Kleszcze dostają się na ubranie lub skórę bezpośrednio z roślin. Przechodząc przez zarośla możemy zebrać kleszcza z liścia lub źdźbła trawy, dlatego istotne jest właściwe ubranie. Wybierając jasną odzież szybciej i łatwiej dostrzeżesz kleszcza natomiast zakładając bluzkę z długim rękawem, długie spodnie, zakryte buty oraz kapelusz lub czapkę utrudnisz pasożytom dostęp do skóry.

Dodatkowym zabezpieczeniem są środki odstraszające kleszcze. Należy jednak stosować je ostrożnie, zgodnie z zaleceniami producenta umieszczonymi na opakowaniu.

Po powrocie ze spaceru trzeba dokładnie obejrzeć skórę - także w zagłębieniach ciała, np. za uszami czy w zgięciach kolan. Ugryzienie kleszcza jest bezbolesne przez co może pozostać niezauważony na naszym ciele nawet przez kilka dni. Warto także dokładnie wyczesać włosy.

Jak usunąć kleszcza?

Kleszcze usuwamy wyłącznie mechanicznie przy pomocy pęsety lub odpowiednich przyrządów do usuwania kleszczy. Zabieg ten wykonujemy niezwłocznie po zauważeniu kleszcza, aby zminimalizować ryzyko zakażenia. Wyciągając kleszcza chwytamy go, jak najbliżej skóry, za przednią część ciała i pewnym ruchem pociągamy ku górze. Ranę po ukąszeniu dokładnie oczyszczamy środkiem dezynfekującym.

- Miejsce po ukąszeniu obserwujemy przez kilkanaście dni, zwracamy również uwagę na ogólne samopoczucie. Jeżeli pojawią się niepokojące objawy tj. osłabienie, ból głowy, gorączka, ból mięśni lub pierścieniowate zaczerwienienie skóry wokół ukąszenia należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem - radzi Beata Kempa, kierowniczka oddziału promocji zdrowia
i komunikacji społecznej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Katowicach.