Kocham Beskidy, bo… Odc. 23 Teatr Lalek Banialuka

Był 7 grudnia 1947 roku, gdy Teatr Kukiełek Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci Banialuka, założony przez artystów malarzy - Jerzego Zitzmana i Zenobiusza Zwolskiego - wystawił swoje pierwsze przedstawienie „O Marysi sierotce i złotookiej sroczce” autorstwa Zygmunta Lubertowi-cza. W ciągu dwóch miesięcy obejrzało je ponad 3 tys. widzów. 70 lat później Teatr Lalek Banialuka jest uznanym w świecie teatrem lalkowym., laureatem wielu prestiżowych nagród i organizatorem znakomitego festiwalu. A przede wszystkim wciąż chętnie odwiedzanym przez tysiące widzów. „Czerwony Kapturek”, „ Tomcio Paluszek”, „Jaś i Małgosia”, „Koziołek Matołek” niezmiennie bawią kolejne roczniki najmłodszych dzieci, a takie spektakle jak „Sen nocy letniej”, czy „Tristan i Izolda” zachwycają młodzież i dorosłych.

Lalki bawią i mówią o ważnych sprawach
To miejsce, gdzie spotykają się aktorzy z widzami, by rozmawiać o sprawach ważnych, pokazywać to, co najwspanialsze w teatrze lalek - mówi Lucyna Kozień, dyrektorka bielskiej Banialuki, gdy pytamy ją o charakterystykę Banialuki. - Teatr lalek to taka dyscyplina sztuki, która dysponuje wieloma środkami wyrazu - wizualnymi, jak scenografia, forma, lalki, a także innymi środkami ekspresji. Niezależnie od upływu lat ciągle odkrywamy przed widzami ten niezwykły, magiczny świat. Chcemy rozmawiać o ważnych sprawach, bo to jest istotą naszych działań - dodaje.

Dyrektorka Banialuki przyznaje, że teatr zmieniał się ogromnie, tak jak zmienia się życie i świat, jak zmienia się historia polskiego i światowego teatru lalek. Na przykładzie Banialuki można znakomicie prześledzić różne konwencje, style, sposób traktowania widza. - Zawsze istotą naszego teatru było to, że artyści z nim związani chcieli prezentować teatr artystyczny - ważne było nie tylko, o czym się rozmawia, ale i w jaki sposób przed widzem ten świat odkrywamy - mówi Lucyna Kozień wskazując, że plastyka była zawsze była istotna w Banialuce.

Początkowo teatr mieścił się w dawnej restauracji przy ulicy 1 Maja 7 (obok kina Rialto). Jednak w październiku 1948 roku siedziba teatru została przeniesiona na ul. 3 Maja 10 do lokalu dancingowego hotelu Prezydent (obecny budynek NOT). Gdy w 1950 roku scena spłonęła, teatr został przeniesiony do dawnej loży masońskiej na ul. Chopina. Rok później rozpoczęły się przygotowania do przystosowania budynku przy ul. Mickiewicza, wzniesionego w 1934 r. jako żydowski dom kultury. Prace budowlane ruszyły w 1953 r. W 1958 r. Teatr Lalek Banialuka wystawił swoje pierwsze przedstawienie na nowej scenie. Kilka lat później, 15 maja 1966 r. Jerzy Zitzman zainaugurował pierwsze spotkania teatrów lalek, które dały początek Międzynarodowemu Festiwalowi Sztuki Lalkarskiej. To wydarzenie ugruntowało pozycję Banialuki stając się jednocześnie jednym z najważniejszych w świecie sztuki lalkarskiej. W 1984 r. do Bielska-Białej przyjechało aż 29 teatrów z 21 krajów, a przez osiem dni wystawiono aż 42 przedstawienia teatralne.

Festiwal odbywa się co dwa lata i jest wydarzeniem, w którym chętnie uczestniczą nie tylko koneserzy teatru. W minionym, 2016 roku, setki widzów obejrzało niezwykle efektowne plenerowe widowisko „Dundu tańczy z gwiazdami”, jakie na placu Chrobrego wystawili niemieccy artyści korzystając z mierzących pięć metrów form i świetlnych konstrukcji.

Buratino uświetni jubileusz 70-lecia
Banialuka to teatr ciekawy dobry, znany w całej Europie dzięki wykonywanej pracy i festiwalowi, który organizuje. To dla mnie duży honor, że mogę tu wystawiać - mówi Marián Pecko, słowacki reżyser, którego spektakl „Buratino” uświetni obchody 70-lecia Banialuki.

Świętowanie jubileuszu rozpocznie się dziś premierą wspomnianego „Buratino”, zrealizowanego z rozmachem spektaklu na motywach „Złotego kluczyka” Aleksego Tołstoja. Buratino został stworzony na wzór Pinokia Carla Collodiego i - jak jego pierwowzór - jest drewnianą lalką. Bohater wpada w kolejne tarapaty i przeżywa zabawne, ale i pełne grozy przygody. „Buratino” w bielskiej inscenizacji to także opowieść o teatrze. Prezentuje ją 10-osobowy zespół aktorski używając bogatego arsenału środków teatralnych. W widowisku aktorzy wykorzystują ponad trzydzieści różnego rodzaju lalek. Poza dzisiejszą premierą kolejne przedstawienia „Buratino” można obejrzeć w niedzielę 24 września (godz. 11.00) oraz od poniedziałku do piątku, codziennie o 9.00 i 11.30.

Lucyna Kozień pytana o to, jak wyobraża sobie Banialukę za 70 lat przyznaje, że chciałaby, żeby zawsze to był teatr poszukujący.
- Często mówię, że Jerzy Zitzman, który nie tak dawno jeszcze z nami był, już w tej chwili nie rozpoznałby tego teatru, bo środki wyrazu bardzo się zmieniają - dziś teatr lalek to już nie tylko teatr lalek, marionetek , pacynek i teatru cieni, ale przede wszystkim teatr formy. A poszukiwania artystów w obrębie formy są fascynujące i ciekawe - uważa.

Teatr Lalek Banialuka to magiczne miejsce, które ma duszę. Jako już jeden z nielicznych teatrów posiada własny warsztat stolarski, w którym wykonywane są lalki i elementy scenografii. W budynku znajdują się także pracownia plastyczna, w której malowane są lalki i rekwizyty używane podczas spektakli. To tu wykonywane są maski, gipsowe odlewy czy rzeźby w gąbce. Banialuka mieści także pracownię krawiecką, w której szyte są kostiumy dla aktorów i dla lalek.

Przede wszystkim Banialuka to miejsce, w którym każdy - bez względu na wiek i okoliczności - znów może stać się dzieckiem. Oglądając przedstawienia teatralne zaskakujące inscenizacyjnym rozmachem, bogactwem środków formalnych i wysmakowaną plastyką widz zatapia się w błogim, magicznym świecie bajki.

Banialuko, wszystkiego najlepszego!