Zabytkowe Osiedle Domków Fińskich w Gliwicach. Miały przetrwać 30 lat, stoją już 70! Wiedzieliście, że mamy takie na Śląsku? Zobaczcie

W kilka lat po wojnie, bo w roku 1947, do portu w Gdyni przybił statek z Finlandii. Nie byle jaki, gdyż na jego pokładzie znajdował się pierwszy w historii transport domków fińskich – charakterystycznych, niewielkich drewnianych budowli z małymi okienkami – do Polski. Jak się okazuje, sam projekt był wymysłem Szwedów, którzy chętnie stawiali szybkie w montażu i tanie domki na terenie całego kraju już w latach 30. Finowie podchwycili pomysł, udoskonalili go i zaczęli sprzedaż konstrukcji na cały świat po II wojnie światowej, która spustoszyła Europę i zapotrzebowanie na budynki mieszkalne gwałtownie wzrosło.

Domki fińskie do Polski dostarczyła firma Puutalo z Helsinek. Transakcję zawarła Centrala Zbytu Przemysłu Węglowego z inicjatywy Ministerstwa Górnictwa i Energetyki. W zamian za 4 tysiące domków, które trafiły na teren naszego kraju – przy czym głównie na Śląsk – Finowie otrzymali 1 mln ton węgla o równowartości 12 mln dolarów, liczonych w ówczesnych pieniądzach.

Co ciekawe, pierwsze 407 domków fińskich pojawiło się za sprawą ZSRR w Polsce zaraz po wojnie: stanęły w samym centrum Warszawy, obok Łazienek Królewskich, na terenie dawnego Szpitala Ujazdowskiego i na Polu Mokotowskim. Zamieszkali w nich przodownicy pracy, ludzie zasłużeni i niezbędni władzy PRL-u.

W 1947 roku, jak wspominaliśmy, większość z 4 tysięcy domków została załadowana do pociągowych wagonów i przetransportowana na Górny Śląsk. Trafiły między innymi do Sosnowca, Bytomia, Świętochłowic, Jaworzna, Katowic oraz Gliwic. Do dziś można je podziwiać także w Będzinie, Mysłowicach czy Rudzie Śląskiej.

Domki fińskie są stosunkowo niewielkie, ich powierzchnia rzadko przekracza 70 m2. Cechuje je dwuspadowy dach, charakterystyczna drewniana konstrukcja z ciemnych, szerokich drewnianych deski oraz niewielkie okna. W prototypie fińskiego domku na parterze znajdowała się kuchnia i dwa pokoje, a na piętrze dwie sypialnie. Łazienkę można było dobudować sobie we własnym zakresie, co właściciele często praktykowali.

Gliwickie domki fińskie znajdują się w pobliżu ulicy Toszeckiej, w bezpośrednim sąsiedztwie Lasu Łabędzkiego. Zlokalizowane są wzdłuż ulic: Świerkowej, Las Łabędzki, Pod Borem. Wpisano je do gminnej ewidencji zabytków, a od 2010 roku podlegają ochronie na mocy Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego. Po całej kolonii zostało dziś tylko kilkanaście obiektów.