Most kolejowy na rzece Biała Przemsza w Jaworznie był dawniej obiektem strategicznym. Przemierzając go pociągiem wkraczano do innego świata

Obiekt, zwany mostem granicznym na rzece Biała Przemsza, stał się w dziewiętnastym stuleciu nowoczesnym i ciekawym architektonicznie rozwiązaniem, które miało przyczynić się do usprawnienia wymiany handlowej, a także komunikacji pomiędzy zaborami. Znajdował się u zbiegu granic wszystkich trzech cesarstw, a ponadto nieopodal dwóch kluczowych stacji kolejowych – w Szczakowej oraz Maczkach. Te ówczesne wioski są obecnie dzielnicami Jaworzna i Sosnowca, zaś wtedy koncentrował się tam ruch pasażerski oraz towarowy, jaki stamtąd rozprzestrzeniał się jeszcze dalej – w głąb każdego z zaborów.

W tamtym czasie sam obiekt również stanowił granicę pomiędzy państwami zaborczymi, oddzielając świat galicyjski od tego, który był podporządkowany imperialistom rosyjskim. Z jednej strony most budził zachwyt i rozpalał nadzieje, z drugiej jednak rodził niepewność przed tym, co czeka podróżnych tuż za nim. Stanowił punkt strategiczny, a przedostanie się koleją żelazną na drugą stronę rzeki oznaczało wejście w inną rzeczywistość – dla jednych lepszą, dla innych niestety nie. Był jak brama do sąsiedniego cesarstwa, przez którą wjeżdżało się pociągiem.

Przejazd pociągiem przez most na Białej Przemszy był jak wejście w inną rzeczywistość

Wzniesienie mostu na Białej Przemszy było związane z budową odcinka kolei, który poprowadzono ze stacji w Szczakowej do dworca w Maczkach – właśnie przez ten obiekt. Dzięki takiemu przedsięwzięciu udało się utworzyć bezpośrednie połączenie pomiędzy stacjami w zaborach austriackim i rosyjskim. To z kolei dało możliwość przemieszczania się ze Szczakowej w kierunku Warszawy albo stamtąd do Cesarstwa Austriackiego. Co więcej, po przedostaniu się z Maczków przez Szczakową na linię Kraków – Mysłowice można było udać się jeszcze dalej, do Prus. Tym samym obszar ten – a szczególnie dworzec w Szczakowej – stał się wówczas punktem, zlokalizowanym na skrzyżowaniu głównych europejskich szlaków kolejowych.

Niedługą trasę Szczakowa – Maczki wybudowano w 1848 roku, zaś most graniczny wzniesiono w latach 1845 – 1848. Mijały dekady, a rozwojowi kolei w tym regionie towarzyszył też postęp przemysłowy oraz technologiczny. Granica pomiędzy zaborami była niezmienna, aż do czasu pierwszej wojny światowej. Wtedy została zniesiona, a most uszkodziły wycofujące się wojska rosyjskie. Odbudowano go jednak w okresie międzywojennym, a w 1973 roku przeprowadzono jego generalny remont.

Most kolejowy na Białej Przemszy to kamienny obiekt o długości siedemdziesięciu metrów, przez który po dziś dzień przejeżdżają pociągi towarowe oraz pasażerskie. Podtrzymuje go sześć przęseł, a zdjęcie archiwalne z roku 1929 ukazuje na tle mostu budowę jazu żelbetonowego, jaki miał spiętrzać wodę w rzece. Obiekt kolejowy od lat stoi niewzruszony i w pewnym sensie nadal dzieli – choć teraz tylko nieznacznie, bowiem wyznacza jedynie granicę pomiędzy dwoma miastami – Jaworznem oraz Sosnowcem.

Co więcej, przejazd przez most pociągiem nikogo już nie porusza, a przynajmniej nie w taki sposób jak mogło to mieć miejsce sto pięćdziesiąt lat temu. Niejeden pasażer nie zna bowiem historii tego miejsca, a tym samym nie jest świadomy ogromnego znaczenia strategicznego niegdyś obiektu, który dla podzielonego pomiędzy zaborców społeczeństwa był szansą na kontakt i komunikację ze światem zewnętrznym. Spogląda więc z okna pociągu w kierunku płynącej rzeki, patrząc na ten widok jak na wiele innych. Chociaż dziewiętnastowieczny most graniczny nie wzbudza już tylu – bądź nawet żadnych – emocji, to bez wątpienia pozostaje on milczącym „świadkiem” dawnych czasów. Jest też pamiątką po tych, którzy włożyli swoją pracę oraz wysiłek w rozwój regionu, a także echem podróżnych, przekraczających kiedyś tę intrygującą bramę do sąsiedniego cesarstwa.

W załączonej galerii prezentujemy zdjęcia archiwalne i współczesne, przedstawiające kolejowy most graniczny na rzece Biała Przemsza w Jaworznie.

Przejazd pociągiem przez most na Białej Przemszy był jak wejście w inną rzeczywistość