Na murach bazyliki NMP Anielskiej w Dąbrowie Górniczej odsłonięta została tablica poświęcona ppor. Zdzisławowi Badosze "Żelaznemu"

W Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Dąbrowie Górniczej tradycyjnie odbył się 1 marca Bieg Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Tropem Wilczym. Uczestnicy pokonali 1963 metry alejkami w Parku Hallera.

W tym samym dniu odsłonięta została na murach bazyliki Najświętszej Maryi Panny Anielskiej w centrum miasta pamiątkowa tablica, poświęcona Zdzisławowi Badosze “Żelaznemu”, żołnierzowi Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej, oficerowi 5. Wileńskiej Brygady AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”.

Uroczystość rozpoczęła się mszą świętą, odprawiona przez proboszcza bazyliki Andrzeja Stasiaka. Następnie Łukasz Borkowski z Oddziałowego Archiwum IPN w Katowicach w ramach krótkiej prelekcji przybliżył postać „Żelaznego“ – bohatera z Zagłębia. Uczestnicy uroczystości wysłuchali partyzanckich pieśni w wykonaniu Marii Kołakowskiej.

Ostatnim punktem było uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej ppor. Zdzisława Badochę „Żelaznego” z udziałem kompanii honorowej 34. Śląskiego Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Bytomiu. W uroczystości wzięli udział: rodzina ppor. Z. Badochy, poczty sztandarowe, licznie zgromadzeni mieszkańcy Dąbrowy Górniczej, młodzież ze szkół mundurowych, przedstawiciele władz miejskich, wojewódzkich oraz zaproszeni goście.

Na tablicy widnieje napis: “Bodaj widzieć padając w ataku Polskę wolną i czystą jak łza”.

Wydarzeniu towarzyszyła prezentacja wystawy przygotowanej przez Oddział IPN w Gdańsku pt. „Nie jesteśmy żadną bandą. My jesteśmy z miast i wiosek polskich. 5. Wileńska Brygada na Pomorzu”.
Uczestnicy uroczystości otrzymali broszurę edukacyjną, poświęconą postaci ppor. Zdzisława Badochy ps. „Żelazny” (1925-1946).

W 2019 roku powstał godzinny film "Żelazny". Nakręcili go koszalińscy rekonstruktorzy z Grupy Historycznej „Gryf” i filmowcy z Projektu Filmowego JART. W 2018 roku ukazała się natomiast na rynku książka o Zdzisławie Badosze „Żelaznym”. Postać przypomniał Instytut Pamięci Narodowej.

Do dzisiaj nie wiadomo, gdzie znajduje się grób Zdzisława Badochy ps. Żelazny, który zginął w czerwcu 1946 roku w czasie obławy pod Sztumem. Badocha to jeden z najwybitniejszych żołnierzy 5. Wileńskiej Brygady AK majora Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”.
„Żelazny” to jeden z wielu żołnierzy wyklętych, którzy nie złożyli broni po 1945 roku, a jednocześnie człowiek, którego korzenie sięgają Zagłębia Dąbrowskiego. Jego postać przypomina wydana właśnie przez katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej książka Łukasza Borkowskiego „Żelazny” od „Łupaszki”. Ppor. Zdzisław Badocha (1925–1946).

Jej bohater urodził się 23 marca 1925 roku w Dąbrowie Górniczej na tzw. Łabędzkiej, dzielnicy wyburzonej w latach 60. podczas rozbudowy huty Bankowej. Rodzina związana była zarówno z Dąbrową, jak i z sąsiednim Zagórzem, dziś dzielnicą Sosnowca. Ojciec „Żelaznego” był wojskowym, najpierw pełnił służbę w 11. pułku piechoty w Tarnowskich Górach, a potem w Korpusie Ochrony Pogranicza. Dlatego rodzina Badochów przeniosła się najpierw do Czudzina koło Łunińca na Polesiu, a potem do Nowych Święcian na Wileńszczyźnie, gdzie zastał ją wybuch II wojny światowej.

Ojca internowano na Litwie, a potem w ZSRR, ostatecznie trafił do armii Andersa. Reszta rodziny pozostała w Święcianach, gdzie wiosną 1942 roku Zdzisław Badocha włączył się w działalność konspiracyjną w Armii Krajowej. Po operacji Ostra Brama grupa żołnierzy, a wśród niej „Żelazny” przedostała się na Białostocczyznę, a pod koniec 1945 roku na Pomorze. Grupa „Żelaznego” zastrzeliła m.in. szefa powiatowych struktur PPR w Białogardzie.

W tym samym czasie Badocha odwiedził też swoją rodzinę w Dąbrowie Górniczej. Krewnym pozostawił m.in. kolekcję zdjęć 5. Wileńskiej Brygady AK, część których wykorzystano w książce.

„Żelazny” przebywał też wówczas w Sosnowcu i Katowicach. Pół roku później już nie żył. Zginął 28 czerwca 1946 roku w Czerninie koło Sztumu, walcząc z komunistyczną obławą. Ojciec Badochy zmarł w 1975 roku na emigracji w Londynie, matka w 2000 roku w Dąbrowie Górniczej w wieku 92 lat. Oboje nigdy nie dowiedzieli się, co się stało z ich synem. Teraz jego losy przybliża książka Łukasza Borkowskiego.