Negocjator nie daje nagrody w raju

Rozmawiamy przy okazji konferencji "Bezpieczeństwo narodowe - organizacja, kompetencje i konteksty", która odbyła się w Sosnowcu. Pani profesor wygłosiła referat pt. "Obiecuję ci, że… Czy negocjator może kłamać?" No właśnie, nie może obiecywać nawet nagrody w raju?
Nie, negocjator nie może, bo po zakończeniu sytuacji kryzysowej osoba, z którą rozmawiał, mogłaby mu zarzucić nieprawdę. Byłby niewiarygodny. Człowiek oszukany może popełnić ten sam incydent. To byłoby niebezpieczne. Celem negocjatora jest nakłonienie do określonego zachowania. Negocjator nie kłamie tylko narusza reguły konwersacyjne. Jego celem jest skłonienie odbiorcy do określonego zachowania. I dlatego używa takich wypowiedzi, które - w jego mniemaniu - zwiększyć mogą szansę osiągnięcia założonego celu.

Policyjni negocjatorzy studiują w Sosnowcu

Skoncentrujmy się na incydencie, którym wszyscy żyjemy, czyli na sprawie śmierci małej Madzi z Sosnowca. Pojawił się apel Krzysztofa Rutkowskiego do porywacza niemowlęcia, w którym Rutkowski obiecuje porywaczowi, że jeśli odda dziecko, nie spędzi ani jednego dnia w areszcie. Czy Krzysztof Rutkowski wystąpił w roli negocjatora?
Negocjacja, to rozmowa, w której osobom reprezentującym poszczególne stanowiska, zależy na współpracy. To nie były negocjacje, to był apel. Autor tego apelu posłużył się obietnicą. Można jednak postawić pytanie: czy to rzeczywiście była obietnica. Czy możemy obiecywać coś, co dotyczy osób trzecich? Nie można było obiecywać, że ktoś coś zrobi, w tym wypadku - że nie podejmie kroków karnych wobec porywacza.

Załóżmy - hipotetycznie - że porywacz ma to dziecko, w dodatku nie zna prawa i uwierzy w zapewnienia, że włos mu z głowy nie spadnie. Odda Madzię. Cel został osiągnięty.
Choć w tej deklaracji pojawiło się słowo: "obiecuję", to nie była obietnica. Zostały naruszone reguły konwersacji.

Czym zasłynął Krzysztof Rutkowski? Najgłośniejsze akcje [ZDJĘCIA]

Co to znaczy, że zostały naruszone reguły konwersacji?
W poczuciu nadawcy komunikatu. Miałoby to skłonić odbiorcę do określonego zachowania, czyli zwrócenia porwanego dziecka rodzicom. Dążenie do osiągnięcia zamierzonego celu usprawiedliwia nadawcę, który stosuje różnorodne środki językowe, aby osiągnąć zamierzony skutek. Zwróćmy uwagę, jak my sami często łamiemy reguły konwersacji w codziennym życiu, jak używamy tzw. kłamstw grzecznościowych. Mówimy na przykład na widok znajomej osoby: "Jak się cieszę, że cię widzę", chociaż jest nam wszystko jedno. Używamy powszechnie używanej formuły grzecznościowej. To są te drobne kłamstwa.

Rozmawiamy o sytuacjach kryzysowych. Czy cel nie powinien uświęcać środków? Gdyby okazało się, że jest szansa na uratowanie sześciomiesięcznej dziewczynki, to czy w tym momencie negocjatorzy policyjni nie powinni być twardsi, a tym samym skuteczniejsi?
Ze względu na dobro małego dziecka, negocjator musi podjąć decyzję, jakie należy stosować metody. Nie wiemy, jaki był tok jego postępowania w tej sprawie. Nie wiem, czy uczestniczyli - w tej konkretnej sprawie - negocjatorzy.

Policjanci zarzucają Rutkowskiemu brak etyki i niekonwencjonalne działania, na które oni nie mogli sobie pozwolić. Rodzina zaginionego dziecka zawierzyła detektywowi, a on - emocjonalnie - "rozjechał ją walcem". Etyka czy skutek jest ważniejszy?
To samo można było osiągnąć z poszanowaniem emocji i praw drugiego człowieka.
Nie mam wątpliwości, że metody działania negocjatora muszą być weryfikowane etycznie. Nie możemy przejść na drugą stronę i uznać, że cel uświęca środki. Trzeba umiejętnie wyważyć te kwestie.

Rutkowski działał nielegalnie - twierdzi prokuratura. Sprawa trafi do Gliwic

Nie zawsze da się taką rozmowę prowadzić w białych rękawiczkach. Rutkowski mówi, że trzeba być twardym, podstępnym, gdy liczy się czas.
Negocjacje są często grą na czas. Negocjatorów policyjnych przekonuję, żeby się nie bali działań. Manipuluj, perswaduj, argumentuj, przekonuj. Jest też dobra manipulacja, która służy określonemu celowi. "Dobra" manipulacja - to manipulacja służb porządkowych i ratowniczych w negocjowaniu, sytuacjach zapobiegania panice, wsparciu duchowym itd. stosowana w specjalnościach medycznych, pedagogice i resocjalizacji, dyplomacji międzyludzkiej.

Rutkowski blefuje: W sprawie Magdy z Sosnowca nie mieliśmy świadków [WIDEO]

Kiedy policja milczy, to może oznaczać, że nic się w śledztwie nie dzieje.
Nie może informować nas o każdym swoim kroku. Dajmy policji pracować. Opinia publiczna jest jednak niecierpliwa i zapełnia tę pustkę opiniami różnych ekspertów. Wtedy powstaje chaos informacyjny.

Jeśli mamy przed sobą szaleńca, który szantażuje miasto bombą atomową - co w dobie terroryzmu nie jest wydumane - czy negocjator też będzie uważał na etykę swojego działania?
To jest fascynujące, jak prowadzić taką konwersację, jak przekonać drugą stronę do zmiany swojego postępowania w sytuacji ogromnego napięcia emocjonalnego, kiedy wszystko wydaje się niemożliwe. To jest cud słowa, jego waga i wartość.

A tortury przy negocjacjach w tak ekstremalnych sytuacjach czy też są dopuszczalne?
Wkraczamy tym samym na grunt praw człowieka.

Teściowa Katarzyny W. zapewniała ją: "Kasiu, ci panowie [miała na myśli ekipę Rutkowskiego] są po to, żeby tobie pomóc, tylko powiedz, gdzie jest Magda. Bo potem nikt nie stanie w twojej obronie". Czy to też nie były negocjacje?
Taka rozmowa mogła przerodzić się w negocjacje. To była raczej deklaracja niesienia pomocy drugiemu człowiekowi.

Detektyw Rutkowski: Gra prowadzona z rodziną była skuteczna

Każdy z nas może być negocjatorem?
Jeśli znajdziemy się w sytuacji kryzysowej i musimy w jakiś sposób negocjować, to działamy tak, jak uważamy, że należy działać, aby komunikacja była skuteczna. Przede wszystkim wyciszamy emocje. Czekamy przy tym na osobę, która w sposób profesjonalny poprowadzi tę rozmowę. Taka osoba ma "zatamować krwawienie z ran emocjonalnych". Nie może kłamać i nie może składać obietnic bez pokrycia.

Z jednej strony możemy zaszkodzić, z drugiej mamy świadomość, że liczy się czas.
Negocjowanie to też gra na czas. Prowadzą takie rozmowy nie tylko policjanci, ale także przedstawiciele innych służb mundurowych - straży pożarnej, granicznej czy straży miejskiej. Na przykład trzeba negocjować z ludnością terenów zagrożonych, aby poddali się odpowiedniej procedurze, opuścili domy, bo zbliża się wielka woda lub pożar i grozi im niebezpieczeństwo.

Negocjator może być cywilem?
Moje Studia Podyplomowe Negocjacji Kryzysowych przeznaczone są dla tych, którzy pracują, albo zamierzają pracować w służbach mundurowych, ale także dla tych, którzy - z racji swojej profesji - mogą się znaleźć w sytuacji kryzysowej, na przykład nauczyciele. Spotykają się z agresją w szkole i ta sytuacja zmusza ich, żeby na nią reagowali.

Czy są w ogóle skatalogowane sytuacje kryzysowe wymagające negocjatora?
W zarządzeniu Komendanta Głównego Policji z 26 marca 2002 roku występują trzy rodzaje sytuacji kryzysowych: wzięcie i przetrzymywanie zakładników, groźba użycia broni oraz zapowiedź popełnienia samobójstwa. Sytuacji kryzysowych mamy znacznie więcej. Na podstawie obserwacji i badań rozszerzyłam ich listę. Złożyłam obecnie program badawczy do Narodowego Centrum Nauki, który dotyczy opracowania podręcznika dla negocjatorów służb mundurowych. Skuteczne byłoby opracowanie jednolitych procedur dotyczących ich kształcenia. Chciałabym także opracować katalog takich sytuacji, aby można było na tej podstawie orzekać o podjęciu odpowiednich działań, uwzględniając różne parametry sytuacji: rodzaj incydentu, typ sprawcy, fazę negocjacji, czynnik kulturowy, indywidualne cechy negocjatora oraz inne elementy kontaktu sytuacyjnego. Ale to już temat na następny wywiad.

* CZYTAJ KONIECZNIE:

*NAJZABAWNIEJSZE ŚLĄSKIE SŁOWA - WYNIKI PLEBISCYTU
*WALCZYMY O USTAWĘ METROPOLITALNĄ - POZNAJ EFEKTY
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera

ALE FUTURYSTYKA! Zobacz jak będą wyglądać Katowice w 2015 roku. WIZUALIZACJE