18+

Treść tylko dla pełnoletnich

Kolejna strona może zawierać treści nieodpowiednie dla osób niepełnoletnich. Jeśli chcesz do niej dotrzeć, wybierz niżej odpowiedni przycisk!

Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Niebezpieczne reakcje alergiczne

Agnieszka Zielińska
dr. hab. n. med. Radosław Gawlik, lekarz internista i alergolog Śląskiego Uniwersytetu Medycznego
dr. hab. n. med. Radosław Gawlik, lekarz internista i alergolog Śląskiego Uniwersytetu Medycznego Fot. Marzena Bugała
Dziś w Spotkaniach Medycznych Krystyny Bochenek gościmy dr. hab. n. med. Radosława Gawlika, lekarza internistę i alergologa Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach który radzi jak skutecznie walczyć z groźnymi alergiami i tłumaczy dlaczego są one niebezpieczne dla naszego zdrowia. Nasz ekspert odpowiada na pytania Czytelników

1.Dlaczego mamy alergię?
Liczba osób, które nie mają problemu z tą chorobą jest coraz mniejsza, co 10 lat liczba uczulonych podwaja się. Odpowiedź na to pytanie - dlaczego mamy alergię - jest analizowana przez wielu naukowców. Podstawowy wpływ maja czynniki genetyczne , ważny jest także wpływ środowiska w którym żyjemy. jeśli oboje z rodziców chorują ryzyko wystąpienia alergii u ich dziecka sięga aż 60 proc. Grecki termin "atopos" oznacza dziwny, odmienny, czyli alergia to odmienna reakcja organizmu na substancje środowiska nieszkodliwe dla osób zdrowych. Atopia to wrodzona predyspozycja do odmiennego (atopowego) reagowania układu odpornościowego na różne związki czyli alergeny (tolerowane przez osobę zdrową). Choroba alergiczna rozwija się u osoby atopowej narażonej na kontakt z uczulającym alergenem. Charakteryzuje się m.in.: nagłymi objawami miejscowymi lub ogólnymi, obecnością podwyższonego stężenia przeciwciał klasy IgE, tzw. reagin, dodatnimi wynikami testów skórnych na alergeny zewnątrzpochodne. Coraz więcej osób cierpi na alergie, zmaga się z nimi każda grupa wiekowa, choć w pewnych przedziałach wiekowych pewne rodzaje schorzeń są częstsze. U najmłodszych obserwuje się alergie pokarmowe, (białko), u nastolatków i osób młodych obserwuje się alergie wziewne i skórne, u dorosłych astmę oskrzelową, alergie na leki. Stykamy się z coraz większą liczba związków chemicznych. Nic dziwnego obecnie człowiek zjadając w ciągu swojego życia 60 ton pokarmu ma kontakt z 6 - 10 tys. związków chemicznych dziennie. Podczas gdy jeszcze 80 lat temu, podstawowych związków chemicznych, którymi się żywiliśmy było 100 - 150.

2.Odporność, przeziębienie, grypa.
Regulacja prawidłowej odporności jest skomplikowana. Alergie są schorzeniami, w których biorą udział również mechanizmy immunologiczne organizmu. Osłabienie odporności odpowiada za rozwój infekcji, nawet schorzenia nowotworowe biorą się z zaburzenia odporności. Mechanizmy immunologiczne są związane także z chorobami wywołanymi tzw. autoagresją organizmu (np. toczeń rumieniowaty). Osoby, które są uczulone mają większą skłonność do infekcji, przeziębiania się. Obserwujemy latem zapalenia oskrzeli, anginy , bądź banalne przeziębienia wśród osób uczulonych na pyłek traw.

3.Dlaczego dochodzi do reakcji alergicznej?
Układ immunologiczny (odpornościowy) ma za zadanie chronić organizm przed próbami ataku ze strony bakterii i wirusów drobnoustrojów, oraz obcych substancji. U niektórych osób układ immunologiczny reaguje nawet na niegroźne substancje tak, jak gdyby był to niebezpieczny związek. Taką substancję wywołującą nadmierną i nieadekwatną reakcję nazywamy alergenem, a reakcję organizmu - reakcją alergiczną. Reakcję może wywołać bardzo wiele substancji, są to m.in. roztocza kurzu, sierść zwierząt, pyłek roślin, pokarmy, leki, jad owadów kosmetyki, metale.

4.Czy można wyleczyć się z alergii?

Choroby alergiczne są chorobami przewlekłymi, nie można całkowicie i trwale wyleczyć alergii. Leczymy dążąc do ustąpienie objawów lub ich kontroli, co umożliwia choremu normalne życie. Za reakcję alergiczną odpowiadają cząstki zwane immunoglobulinami (przeciwciała IgE czyli immunoglobuliny powstające pod wpływem kontaktu z jakimś białkiem - alergenem). W momencie połączenie się przeciwciał IgE z alergenem w organizmie dochodzi do uwolnienia z komórki związków m.in. histaminy, które prowadzą do wywołania objawów alergicznych. Uwalniane z komórki substancję powodują świąd, duszności wywołują m.in.. rozszerzanie naczyń krwionośnych, w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego są one w stanie tak rozszerzyć naczynia krwionośne, że w przeciągu 10 minut nawet 35 proc. krwi może znaleźć się poza naczyniami krwionośnymi. Wtedy obserwujemy u chorych utratę przytomności i wstrząs. Reakcja alergiczna może przebiegać w dwóch etapach. Może wystąpić natychmiast po kontakcie z alergenem, np. tuż po spacerze na łące pojawią się u chorych reakcje alergiczne (katar, kichanie), lub po kilku godzinach od kontaktu z substancją uczulającą (reakcje późne mogą występować do 48 godzin. Reakcja późna może utrzymywać się przez wiele dni co może prowadzić do utrwalonych zmian, np. obrzęku w obrębie nosa, w którego efekcie chory zaczyna oddychać tylko ustami.

5.Która z reakcji alergicznych jest groźniejsza, wczesna, późna, czy nie ma tu znaczenia charakter reakcji organizmu?
Groźniejsza jest ta szybka i gwałtowna reakcja organizmu. Mamy mniej czasu na udzielenie pomocy. Dodatkowo obciążającym jest element zaskoczenia u osoby, która nie zdaje sobie sprawy, że jest uczulona na zjedzony pokarm lub zastosowany lek.

6.Czy zdarza się, że reakcja alergiczna występuje tylko raz w ciągu czyjegoś życia?

Czy pojawiający się alergen ściga nas przez całe życie? Do rozwoju reakcji alergicznej chory musi co najmniej dwukrotnie zetknąć się z uczulającym alergenem Blisko 70 proc. populacji przeżyło przynajmniej raz incydent alergiczny, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy W większości nie wiemy dlaczego tak się stało, bo jeśli reakcja się nie powtórzyła chory już nie poszukiwał przyczyn tej sytuacji. Często opisywana przez chorego jako pierwsza reakcja nią nie jest (bowiem ta osoba już w dzieciństwie np., była użądlona przez owada, ale już zapomniała o tym zdarzeniu). Nastąpiła jednak w organizmie nadprodukcja przeciwciał IgE i dlatego kolejne użądlenie oceniane jako pierwsze stało się groźne dla chorego. Możliwe jest także to, że nasz układ immunologiczny zapomni o tym i kolejne użądlenie (im większy odstęp czasowy tym lepiej) nie będzie mieć żadnych konsekwencji.

6.Czy już po pierwszym zwiastunie choroby alergicznej powinniśmy pójść do specjalisty?

Tak nawet jeśli jest to tylko jednorazowa sytuacja specjalista alergolog powinien ocenić stan naszego zdrowia, a w przypadku gwałtownie rozwijających się objawów należy natychmiast wezwać lekarza.

7.Co to znaczy groźna reakcja alergiczna?

Dlaczego dla niektórych osób są one tak niebezpieczne? Groźna jest reakcja alergiczna to reakcja anafilaktyczna (anafilaksja - gwałtowna i szybko przebiegająca reakcja alergiczna).

8.Z czym to jest związane, czy jest to związane z wiekiem, ze stresem?
Jest to związane z poziomem uczulenia, a bezpośrednio z wtargnięciem alergenu do organizmu i uwolnieniem m.in. histaminy, mediatora reakcji alergicznych. Bezpośrednim zagrożeniem dla życia są w czasie wstrząsu niewydolność oddechowa i zapaść układu krążenia Niestety u osób starszych, cierpiących na przewlekłe choroby układu krążenia, oddechowego (pobierających inne leki) reakcje są bardziej gwałtowne i częściej kończą się śmiercią. W USA z powodu wstrząsu anafilaktycznego umiera ok. 2 tys. osób rocznie.

9.Objawy wstrząsu anafilaktycznego.

Pierwszymi objawami mogą być zmiany skórne, świąd dłoni, pokrzywka, "dziwny" smak w ustach. Pojawiają się nudności, uczucia lęku, obrzęk warg, powiek, uszu, całej twarzy, ucisk w klatce piersiowe. Kolejnymi ciężkimi objawami wstrząsu anafilaktycznego są duszność, trudności w przełykaniu, chrypka, spadek ciśnienia tętniczego, omdlenie. Ostatecznie może dojść do całkowitej utraty przytomności. Najczęściej wstrząs występuje po lekach, następne w kolejności to użądlenia owadów, pokarmy, środki kontrastowe.

10.Jak szybko następuje wstrząs anafilaktyczny?
Reakcja może się rozwinąć nawet w ciągu minuty, średnio potrzeba na to ok. 10 - 15 minut. U części chorych ( ok. 15 proc.) wstrząs może rozwinąć się ponownie do 24 godzin. Dlatego chory, u którego wystąpił wstrząs anafilaktyczny powinien pozostać pod obserwacja lekarska przez kolejna dobę.

11.Co zrobić, gdy zauważymy chorego, który może mieć wstrząs anafilaktyczny?

Postępujemy jak podczas wypadku. Należy niezwłocznie zawiadomić pogotowie, które udzieli fachowej pomocy. Nasi pacjenci uczuleni na jad owadów wiedzą, że w razie użądlenia powinni natychmiast udać się do najbliższej placówki służby zdrowia gdzie w razie rozwoju groźnej reakcji udzielona im będzie pomoc. Jeśli my potrafimy jej udzielić, należy zapewnić drożność dróg oddechowych, chorego ułożyć w bezpiecznym ułożeniu.

12.Po jakich lekach najczęściej występuje wstrząs?

Najczęściej są to antybiotyki, środki przeciwbólowe, środki znieczulenia miejscowego (środki podawane u stomatologa), lateks.

13.Czy można szczepić się przeciw takim sytuacjom?

Leczenie przyczynowe tj. odczulanie jedynie jest możliwe u chorych uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych: pszczoły, osy (prowadzą go wyspecjalizowane ośrodki w tym Klinika Chorób Wewnętrznych, Alergologii i Immunologii Klinicznej w Zabrzu, czas trwania ok. 5 lat). Odczulamy tylko osoby, u których wystąpiła zagrażająca życiu reakcja ogólna. Jej skuteczność jest bardzo duże często na całe życie. Użądlenia owadów naprawdę mogą być groźne dla organizmu. Rozległa reakcja miejscowa występuje u 1,5 - 17 proc. pacjentów, uogólniona reakcja alergiczna występuje u około 0,35 - 4 proc. populacji. Śmiertelność spowodowana użądleniem przez owada wynosi około 0,45 zgonów na 1 mln mieszkańców na 1 rok. Każdy chory kończący odczulanie jadami owadów powinien być informowany o możliwym istniejącym niewielkim ryzyku wystąpienia reakcji anafilaktycznej. Osoby, które wiedzą, że mogą mieć takie kłopoty można wyposażyć w urządzenia naprowadzające (jeśli ktoś straci przytomność czujnik przekaże informacje, gdzie chory leży i wezwie pomoc) - jeszcze niedostępne w Polsce, lub autostrzykawki z adrenaliną, którą w razie wystąpienia wstrząsu można podać sobie samemu.

14.Owoce morza.
Frutti di mare są bardzo mocnymi alergenami, dają reakcje krzyżowe, alergen owoców morza jest podobny do alergenu roztocza kurzu domowego. Reakcja po ich spożyciu może być bardzo gwałtowna, osoby uczulone nie powinny spożywać w żadnym wypadku owoców morza.

15.Alergia na sierść zwierząt.

Występuje coraz częściej gdyż hodujemy coraz więcej oraz coraz bardziej egzotycznych zwierząt domowych. Poza bezpośrednim kontaktem ze zwierzęciem do wywołania objawów wystarczy styczność z osobą mającą zwierzaka w domu np. kolega z ławki klasowej.

Fakty i mity o alergiach

1.Gdy coś cię użądli posmaruj spirytusem? Prawda, czy fałsz? Przy, ciężkiej reakcji alergicznej, gdy spora część krwi znajdzie się poza naczyniami, mogłoby nam to dodatkowo zaszkodzić. Generalnie raczej nie stosujmy spirytusu, chyba że aby zdezynfekować ranę.

2.Na ukąszenia plaster cebuli. Może pomóc, obkurcza naczynia i zapobiega rozprzestrzenianiu się alergenu, ale nie pozostańmy przy tym. Zwłaszcza, gdy ktoś reaguje na użądlenie czymś więcej niż obrzękiem.

3.Osoba wrażliwa na jeden alergen ma większe skłonności do uczulenia również na inne - na ogół tak. Alergia pyłkowa - uczulenie na jeden pyłek, potem na kolejne rośliny. Spore spustoszenia daje też chemia (dodatki chemiczne do pokarmów, hormony wzrostu do uprawy pomidorów w Hiszpanii, gromadzą się po skórką i zwiększają alergenowość tego warzywa).

4.Kosmetyki. Wiele środków uczula, niekoniecznie luksusowe, drogie środki kosmetyczne rzadziej uczulają. Jedno z badań za granicą polegało na tym, że osoby chore na atopowym zapaleniem skóry mogły stosować pod opieką lekarza dermatologa i alergologa, wiele środków i bardzo często wybierały proste, bezzapachowe niedrogie kremy, natomiast te bardzo drogie nie zawsze były tolerowane. To kwestia indywidualnej wrażliwości skóry. Przemysł kosmetyczny pilnuje alergenowości swoich preparatów, niestety przemysł spożywczy ma z tym znacznie większe problemy.
5.Czy rumianek i aloes koją wszystkie stany zapalne? U jednych pacjentów koją, u innych nie. Jeśli nie wiemy jak zareagujemy na dany środek np. kosmetyczny zróbmy sobie test na ramieniu, posmarujmy mały fragment skóry o powierzchni ok. 2 na 2 cm i poczekajmy na efekty. Nie stosujmy specyfików od razu na twarzy zwłaszcza gdy jesteśmy skłonni do reakcji alergicznych.

6.Alergia to dziedzina rozwojowa dla lekarzy, dla pacjentów - czarny scenariusz? Dokładna znajomość składu pokarmów, środków kosmetycznych, pozwoli pacjentom unikać kłopotów. Np. w USA w ub. roku zainicjowano program badań (z poparciem gwiazd muzyki i filmu m.in. Madonny, wiemy co jemy - promujące restauracje informujące gości o dokładnym składzie potraw (wraz z użytymi konserwantami).

Jak chorujemy?

1.Alergia to schorzenie ogólnoustrojowe, choć może dotyczyć różnych narządów, może się objawiać alergicznym nieżytem nosa, alergią pokarmową, atopowym zapaleniem skóry (skóra reaguje alergicznie na wiele substancji, mydło, kosmetyki, ale też u małych dzieci jest to efekt spożywanych pokarmów), zapaleniem spojówek, pokrzywką, obrzękiem naczynioruchowy (bardzo groźne w przypadku obrzęku krtani) i astmą. Opisywana jest również alergia na zimno.

2.Według prognoz za 10 lat na astmę oskrzelową będzie cierpieć ok. 300 mln ludzi na całym świecie czyli ok. 8 proc. mieszkańców Ziemi.

3.Wyniki badań epidemiologicznych chorób alergicznych przeprowadzonych na Śląsku są bardzo interesujące (część badań ogólnopolskich przeprowadzonych pod kierunkiem prof B.Samolińskiego bardzo wysoko ocenianych przez specjalistów międzynarodowych). W badaniu ECAP w Katowicach - Koszutce uczestniczyło: 1470 dorosłych i 481 dzieci w wieku 6-7 lat oraz 483 dzieci w wieku 13 - 14 lat. Chorobę alergiczną rozpoznano aż u: 37,2 proc. dorosłych, 41,2 proc. dzieci młodszych i 37,1 proc. dzieci w wieku 13 - 14 lat. Nie wszystkie tezy potwierdziły się. Np., mimo że na Śląsku często mamy kontakt z ptakami nie potwierdziło się występowanie tu większej ilości alergii na pierze ptaków. Natomiast jedno z badań amerykańskich pokazało, że przypadki astmy oskrzelowej były częstsze u dzieci, których boiska szkolne były w pobliżu autostrad, skąd wiatry nawiewały zanieczyszczenia drogowe.

4.Astma oskrzelowa. Po wykonaniu badań ankietowych ECAP wśród mieszkańców regionu okazało się, że ok. 70 proc. osób nie miało rozpoznanej choroby. To ważna informacja bo pozwala organizatorom opieki medycznej na lepsze zaplanowanie odpowiednich usług medycznych i zwiększenie ich dostępności, a specjalistom na ukierunkowanie badań i sprawniejsze rozpoznanie astmy oskrzelowej. Jedno z pytań ankiety dotyczyło tego, czy w czasie ostatnich 12 miesięcy były przeprowadzane jakiekolwiek testy kliniczne lub badania laboratoryjne w związku z astmą, krótkim oddechem lub świstami w klatce piersiowej (badania niezbędne przy rozpoznaniu astmy oskrzelowej)? Odpowiedzi były mało zadowalające gdyż przynajmniej jedno z badań wykonano u 35,1 proc., spirometrię u- 31,2 proc., testy skórne u- 15,58 proc., rtg klatki piersiowej u 11,65 proc. 5.Koszty alergii w gospodarce. Przeprowadzone w USA badania wykazały , że alergiczny nieżyt nosa generuje dla pracodawcy wysokie koszty całkowite powodując spadek wydajności pracy. Wśród wszystkich chorób przewlekłych są one, w wydawałoby się banalnym alergicznym katarze, największe i wynoszą ok. 600 dolarów rocznie, podczas migrena 277, depresja 273 dolary, choroby reumatyczne 269 dolarów, nadciśnienie 195 dolarów, cukrzyca 95 dolarów.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!