Niemczyk, ostatni buntownik architektury. Film dokumentalny Marcina Zasady i Marcina Nowaka

"Niemczyk, ostatni buntownik architektury, tak zatytułowany jest filmowy dokument Marcina Zasady i Marcina Nowaka o Stanisławie Niemczyku.

Stanisław Niemczyk był dla mnie indywidualistą i wizjonerem - świadectwem intelektualnego potencjału Górnego Śląska w czasach, w których Górny Śląsk uważano głównie za zaplecze surowcowe dla państwa. Bez wątpienia był wielkim architektem, ale był też jednym z tych, w przypadku których określenie „architekt” było zbyt wąskie, by objąć jego horyzonty, talent, umiejętności

- mówi o bohaterze swojego filmu Marcin Zasada, dziennikarz „Dziennika Zachodniego”, reżyser i autor scenariusza. - Smutna prawda jest taka, że Niemczyka, jak i wielu innych przedstawicieli pokolenia śląskich architektów budujących Górny Śląsk po wojnie, w II połowie XX wieku, nie doceniliśmy za ich życia: tego, w jaki sposób ukształtowali przestrzeń, w której żyjemy. Stanisław Niemczyk był przy tym zupełnym wyjątkiem, zjawiskiem jedynym w swoim rodzaju, człowiekiem, który rzucił wyzwanie współczesnej architekturze.

- Dla mnie Stanisław Niemczyk był osobą znaną jako autor najbardziej emblematycznego kościoła, jaki znałem od dzieciństwa - mówi Marcin Nowak, autor zdjęć do filmu i montażysta. - Jeżdżąc pociągiem w Beskidy na górskie wędrówki, trudno nie było nie przykleić nosa do szyby, mijając jego czechowickie dzieło. Z czasem, gdy moje zainteresowania na studiach skręciły w stronę architektury, wiele dzieł Niemczyka poznałem bliżej i mocniej. Ale tak naprawdę poznałem go w sposób prawidłowy, właściwy i obfity, tworząc film o nim. To było dla mnie odkrywanie Twórcy na nowo.

- Ten film to nasz hołd dla wspaniałego twórcy, który pozostawił swoje prace w Tychach, z ikonicznym już dzisiaj dla powojennej architektury sakralnej kościołem Ducha Świętego, oraz - w pół zdania zatrzymaną - wielką realizacją kościoła świętych Franciszka i Klary. To nasz ukłon w stronę potęgi wyobraźni, indywidualizmu i talentu - mówi Aleksandra Matuszczyk, dyrektor Muzeum Miejskiego w Tychach, które jest producentem filmu.

Film pokazuje dzieło Stanisława Niemczyka w kontekście współczesnej architektury. Głos w tym temacie zabrali przed kamerą czołowi architekci, nie tylko śląscy, jak: Tomasz Konior, Przemo Łukasik (Medusa), Maciej Miłobędzki (JEMS Architekci), dr Ryszard Nakonieczny, Robert Skitek (RS+), Dietmar Eberle, a także przyjaciele i współpracownicy bohatera filmu: Stanisław Boczar, Wojciech Czech, Marek Niklewicz i ks. prałat Franciszek Resiak, budowniczy kościoła Ducha św. „Nieco inne światło na postać i dziedzictwo projektowe bohatera filmu rzucają perspektywy historyka dr. Sebastiana Rosenbauma, reportażystki Doroty Brauntsch (autorki książki „Domy bezdomne”) i filozofki Ewy Chudyby”, czytamy w notce przygotowanej przez twórców filmu.

Stanisław Niemczyk był autorem nowatorskich rozwiązań widocznych np. w zabudowie ośrodka wypoczynkowego w Paprocanach czy osiedlu mieszkaniowym H7. Ale zasłynął przede wszystkim jako twórca wyjątkowych kościołów, m.in. pod wezwaniem Ducha Świętego w Tychach - jednego z najwybitniejszych budynków sakralnych zrealizowanych po II wojnie światowej w Polsce, wpisanego w 2020 roku do rejestru zabytków województwa śląskiego, Jezusa Chrystusa Odkupiciela w Czechowicach-Dziedzicach oraz powstającego wciąż kościoła świętych Franciszka z Asyżu i Klary w Tychach.

Był laureatem wielu nagród i wyróżnień, m.in. honorowej nagrody Stowarzyszenia Architektów Polskich i medalu Per Artem ad Deum przyznanego przez Papieską Radę ds. Kultury za zasługi dla budownictwa sakralnego.

Premiera filmu o Stanisławie Niemczyku odbyła się 27 czerwca 2020, ale wstęp był tylko dla zaproszonych, natomiast pokaz dla szerszej publiczności w Tychach planowany jest na wrzesień. Mają się odbyć pokazy także w innych miastach regionu, a potem również całego kraju, a może i za granicą.