NIK o smogu: dziewięć gmin było nieskutecznych w ograniczeniu niskiej emisji

Bielsko - Biała, Cieszyn, Częstochowa, Janów, Rybnik, Sosnowiec, Tychy, Wodzisław Śląski i Żywiec. To właśnie te gminy znalazły się pod lupą inspektorów Najwyższej Izby Kontroli, którzy sprawdzili jak samorządy naszego regionu radzą sobie z podejmowaniem działań, zmierzających do ograniczenie niskiej emisji z kotłowni przydomowych oraz gminnych.

Wnioski opracowanego raportu nie pozostawiają złudzeń: gminy były w tym działaniu nieskuteczne, a podejmowane przez nie przedsięwzięcia były zbyt powolne, a ich skala ograniczona.

Jednocześnie NIK zwraca uwagę, że bez rozwiązań systemowych, określających np. jakość spalanych paliw stałych albo określających standardy kotłów, które można wykorzystywać do ogrzewania domów, jednostki samorządu terytorialnego same sobie nie poradzą.

CZYTAJ KONIECZNIE: Puste szkoły, ludzie w maskach [WIDEO]

ZOBACZ RÓWNIEŻ: Czy smog może zatruć jaja z ekologicznej hodowli? Wyniki najnowszych badań alarmują

Gminy same sobie nie poradzą

- Pamiętać jednak należy, że zanieczyszczenie powietrza spowodowane niską emisją ma charakter ponadlokalny i ponadregionalny, dlatego rozwiązanie tego problemu przekracza możliwości jednostek samorządu terytorialnego i wymaga rozwiązań systemowych w skali całego kraju - możemy przeczytać w komunikacie, opublikowanym na stronie internetowej NIK.

Negatywnie została oceniona "opieszałość" Ministra Środowiska, ponieważ Izba już w 2014 roku wydała zalecenie odnośnie opracowania rozporządzenia określającego standardy dla kotłów małej mocy, eliminującego z obrotu wysokoemisyjne piece o przestarzałej konstrukcji.

"Spodziewany czas wejścia w życie od dawna przygotowanych przepisów to 1 stycznia 2018 r." - czytamy na stronie NIK.

Problemem jest również brak przepisów dotyczących minimalnych wymogów dotyczących jakości węgla, wykorzystywanego do ogrzewania domów.

"Podkreślić należy, że brak ustanowienia standardów dla paliw stałych NIK oceniła jako nieprawidłowość już w 2000 r." - informuje izba.

Mariusz Kozłowski z Ministerstwa Energii informuje, że pakiet rozwiązań dotyczący m.in. określania jakości spalanych paliw stałych zostanie w przyszłym tygodniu skierowany do konsultacji społecznych oraz uzgodnień międzyresortowych. Podkreśla, że celem nowych przepisów nie jest wyeliminowanie paliw stałych z obrotu, ale uporządkowanie rynku węgla.

- Zgodnie z przepisami sprzedawca węgla będzie miał obowiązek poinformowania konsumenta o jakości i sortymencie sprzedawanego produktu. Do obrotu nie będzie można wprowadzać tzw. niesortu oraz węgli niespełniających wymagań jakościowych - informuje Mariusz Kozłowski.

Nie wiadomo jednak jeszcze kiedy nowe przepisy mogłyby wejście w życie.

Działania gmin niewystarczające

Podczas kontroli wskazano, że wszystkie sprawdzone gminy podejmowały działania w ograniczeniu niskiej emisji, ale tempo i skala tych działań były niewystarczające, aby osiągnąć dopuszczalne wartości stężeń zanieczyszczeń powietrza.

"Przy obecnym tempie i skali tych działań osiągnięcie redukcji stężenia zanieczyszczeń przewidzianej w "Programie ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego" nie będzie możliwe w żadnym dającym się określić horyzoncie czasowym" - podsumowuje NIK.
Większość pieniędzy, przeznaczonych na walkę z niską emisją, gminy przeznaczyły na cele uzasadnione ekonomicznie i ekologicznie - czyli np. wymianę źródeł ciepła, przyłączenie nieruchomości do sieci czy kompleksową termomodernizację budynków.

W raporcie NIK zwrócono uwagę jednak, że część pieniędzy publicznych (ponad 3 mln zł) została przeznaczona na montaż instalacji solarnych, które - zdaniem NIK - nie przynoszą współmiernych efektów w zakresie ograniczenia niskiej emisji w porównaniu do zainwestowanych w nie pieniędzy.

"Dla uzyskania jak najszybszej poprawy jakości powietrza należy zrezygnować z finansowania projektów o niskiej efektywności ekonomicznej i ekologicznej" - zaleca NIK.

Z kontroli NIK wynika, że w gminach, gdzie stężenia zanieczyszczeń były przekroczone, urzędnicy i funkcjonariusze straży gminnych reagowali na zgłoszenia mieszkańców dotyczących budynków, zadymiających okolicę. We wskazanych miejscach były prowadzone kontrole.

"Zdaniem NIK, skuteczne wykonywanie tego zadania jest szczególnie istotne ze względu na rozpowszechnioną praktykę spalania odpadów w domowych instalacjach grzewczych, która powoduje uwalnianie do atmosfery substancji stanowiących największe zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi" - ocenia NIK.

Wnioski i uwagi NIK

Oto wnioski i uwagi przedstawione w raporcie pokontrolnym NIK:

1. Już w 2014 r., w informacji o wynikach kontroli P/14/086 „Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami”, NIK wnioskowała do Ministra Ochrony Środowiska o przyśpieszenie prac zmierzających do ustanowienia, w porozumieniu z Ministrem Gospodarki, standardów emisyjnych dla nowych kotłów węglowych małej mocy oraz o określenie minimalnych wymagań jakościowych dla paliw stałych. Wprowadzenie tych regulacji jest niezbędnym warunkiem skutecznej ochrony powietrza przed niską emisją. Do chwili obecnej standardy te nie zostały ustanowione.

Dlatego też NIK ponownie wnioskuje do Ministra Środowiska o pilne ustanowienie, w porozumieniu z Ministrem Energii i Ministrem Rozwoju, standardów emisyjnych dla nowych kotłów węglowych małej mocy wykorzystywanych w gospodarstwach domowych oraz określenie minimalnych wymagań jakościowych dla paliw stałych.

2. NIK wnioskuje także do jednostek samorządu terytorialnego o zwiększenie skali i tempa realizacji przedsięwzięć podejmowanych przez organy samorządu terytorialnego w celu poprawy jakości powietrza oraz podejmowanie decyzji o wydatkowaniu środków finansowych na przedsięwzięcia mające na celu poprawę jakości powietrza na podstawie rzetelnej oceny ich efektywności ekologicznej i ekonomicznej.

3. Ponadto z ustaleń kontroli wynika, że istnieje rozbieżność w interpretacji przepisów art. 379 ust. 3 pkt 1 Prawa ochrony środowiska przez Ministra Środowiska oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, co utrudnia wykonywanie zadań kontrolnych przez jednostki samorządu terytorialnego, a zwłaszcza straże gminne.

Dlatego NIK zwraca uwagę na konieczność podjęcia działań przez Ministra Środowiska i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w celu ujednolicenia stanowisk w zakresie interpretacji art. 379 ust. 3 pkt 1 POŚ, tak aby możliwe było przeprowadzanie przez jednostki samorządu terytorialnego skutecznych czynności kontrolnych, mających na celu przeciwdziałanie niskiej emisji, w tym zapobieganie spalaniu odpadów w instalacjach grzewczych.

CZYTAJ TAKŻE:
Apel do premier Szydło. Polski Alarm Smogowy chce, by rząd zajął się smogiem