Nowe organy w NOSPR w Katowicach. Trwa montaż i budowa. Do tej pory w dużej sali koncertowej była atrapa. Instrument zrobiła firma Škrabl

Ten projekt zaplanowano aż na pięć lat, a zaczął się w 2017. Latem 2021 wchodzi w decydującą fazę. Chodzi o zakup instrumentów i przede wszystkim organów dla NOSPR w Katowicach. Właśnie zaczęła się ich budowa. Naprawdę, bo choć przecież organy widzi każdy meloman, który odwiedza NOSPR w Katowicach, to może nie wie, że to atrapa. Zakup i budowa nowych organów była jednym z najważniejszych zadań szefowej Orkiestry.

Od czasu otwarcia nowej siedziby NOSPR w 2014 roku można było podziwiać zawieszone nad estradą rzędy strzelistych, błyszczących rur ułożonych w faliste wzory. Choć konstrukcja wyglądała imponująco, była to jedynie makieta organów, których budowę planowano od dawna.

W 2019, pół roku po tym, jak Ewa Bogusz Moore objęła stanowisko dyrektor NOSPR mówiła nam: Trwają rozmowy, by japoński specjalista od akustyki, Yasuhisa Toyota, który miał swój duży udział w tworzeniu nowej siedziby NOSPR, przyjechał do Katowic. I sprawdził na nowo to miejsce.

I dalej tłumaczyła konieczność wizyty pana Toyoty:

Jest jeszcze drugi powód do kolejnego kontaktu z panem Toyotą. Budujemy organy! Bo to, co Państwo teraz widzą w sali koncertowej, jest atrapą. Od kilku lat budowane są organy, które za rok zaczniemy montować. Potrwa to kolejny rok. Później, przez parę miesięcy, będziemy je stroić. Tak, by jesienią 2021 roku rozbrzmiały w pełnym blasku.

Już wiadomo, że do jesieni 2021 uda się dokończyć montaż. Ale oddanie instrumentu do użytku zaplanowane jest na 2022 rok, natomiast pierwszy koncert z jego udziałem odbędzie się w styczniu 2023 roku.

Organy mają milion części. Na ich zakup, razem z zakupem innych instrumentów (w zamówieniu była też mowa o takich instrumentach: harfa, tuba, tuby wagnerowskie, euphonium, instrumenty perkusyjne, fortepian solistyczny, obój) potrzeba było aż 20 milionów złotych. Wymiary zewnętrzne instrumentu robią wrażenie. Organy mierzą 13 metrów wysokości, są szerokie na 9 metrów, a głębokie na 6 metrów, co oznacza, że mają objętość porównywalną do piętrowego domu o powierzchni ponad 150 m kw. Piszczałki zajmą miejsce dotychczasowej atrapy oraz specjalnie przygotowaną przestrzeń, która do tej pory ukryta była za makietą prospektu. Tam również znajdą się mechanizmy sterujące i skomplikowany system powietrzny.

Co zatem dzieje się w NOSPR w lipcu 2021?

Zaraz po ostatnim koncercie sezonu, w sali pojawiła się ekipa budowlana, która zdemontowała makietę, żeby przygotować miejsce dla prawdziwego instrumentu.

Rozpoczęła się budowa monumentalnych organów piszczałkowych. Złożony z ponad miliona części instrument będzie posiadał 105 głosów i dwa stoły gry – stacjonarny o 4 klawiaturach i mobilny z 5 klawiaturami.

- Organy, aż do wynalezienia centrali telefonicznej pod koniec XIX wieku, uznawane były za najbardziej złożony mechanizm skonstruowany przez człowieka. Nie powinniśmy się więc dziwić, że ich produkcja trwała kilka lat. Teraz w końcu rozpoczynamy montaż tego wspaniałego instrumentu, który będzie ukoronowaniem światowego potencjału naszej sali koncertowej – mówi Ewa Bogusz-Moore, dyrektor NOSPR.

Organy dla NOSPR zbudowane są w stylu francuskiego symfonizmu, nawiązując do najlepszych europejskich tradycji organmistrzowskich. Znajduje się w nich wiele rozwiązań inspirowanych legendarnymi instrumentami z katedr w Rouen czy paryskiej Notre Dame a także osiągnięciami romantycznego budownictwa niemieckiego. Jednocześnie w katowickich organach znajdą się nowoczesne systemy elektromagnetyczne, elektroniczne i światłowodowe wprowadzające nobliwy instrument do świata najnowszych technologii.

Instrument składa się z ponad miliona części, które zostały wyprodukowane przez słoweńską firmę Škrabl w porozumieniu z architektem siedziby NOSPR, Tomaszem Koniorem oraz prof. Julianem Gembalskim, organistą i organologiem , byłym rektorem Akademii Muzycznej w Katowicach, który jest autorem koncepcji organów NOSPR oraz pełni rolę eksperta w całym projekcie.

- Organy dla NOSPR to wyjątkowy instrument. Takie konstrukcje powstają raz na dziesięć – dwadzieścia lat – mówi Anton Škrabl, założyciel firmy, która dotychczas wyprodukowała ponad 400 instrumentów na całym świecie. Jeden z nich jest już w Katowicach od kilku lat – znajduje się w auli Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego.

Większa część instrumentu, łącznie z najbardziej widowiskowym elementem – prospektem, mieszczącym piszczałki tworzące architektoniczną oprawę instrumentu, zostanie ukończona już we wrześniu tego roku. Na koncercie inaugurującym nowy sezon w październiku 2021 roku będzie można zatem zobaczyć organy w pełnej okazałości. Jednak ukończenie wszystkich elementów konstrukcji i strojenie instrumentu zaplanowane zostało na przerwę wakacyjną w roku 2022. Prace te wymagają pełnej dostępności sali koncertowej, dlatego mogą być prowadzone jedynie, gdy orkiestra ma przerwę między sezonami.

NOSPR w Katowicach ma ogromną renomę, bilety na koncerty wyprzedają się błyskawicznie. To także niesamowita pod względem architektury i akustyki duża sala na 1800 miejsc.

- Jest zaledwie kilka takich sal w Europie, Katowice są w czołówce - mówił już w czasie pierwszej próby z orkiestrą Krystian Zimerman, światowej sławy pianista. To Zimerman przedstawił architekta Tomasza Koniora Japończykowi Yasuhisie Toyocie z Nagata Acoustics, cieszącemu się opinią jednego z najlepszych akustyków na świecie.