Ogólnopolski Dzień Transplantacji. Liczba zabiegów wraca powoli do poziomu sprzed pandemii. Śląskie szpitale są w ścisłej czołówce krajowej

Na koniec 2021 roku na przeszczep narządów czekało w Polsce 1 779 osób. Transplantacja jest jedynym sposobem na to, aby uratować im życie. Nie wszyscy jednak jej doczekają. Dlatego warto godzić się na przeszczepienie organów po śmierci bliskich.

Anna Debudej z Truskolasów koło Częstochowy żyje dzięki dobrej woli dwóch rodzin. Mimo, że ma dopiero 36 lat, przeszła już dwa przeszczepy wątroby w katowickim szpitalu. Miedzy jednym a drugim zaszła w ciążę i urodziła zdrowego syna. Dzisiaj o niczym więcej już nie marzy. Dawcom zawdzięcza ponowne narodziny. – Nie ma dnia, żebym nie myślała o nich i ich rodzinach. Gdyby nie oni, już dawno nie byłoby mnie na świecie – zaznacza.

Zdaniem prof. Lecha Cierpki, konsultanta krajowego ds. transplantologii klinicznej, polska transplantologia obroniła się przed pandemią COVID-19. Liczba wykonywanych w kraju przeszczepień narządów wzrosła z 1 180 w 2020 roku do 1 275 w 2021.

Największy wzrost odnotowano w zakresie transplantacji serca. Lekarze wykonali rekordowe 200 przeszczepień tego narządu. To o ponad 60 więcej niż rok wcześniej. O 10 więcej przeszczepili także płuc.

Z rekordowych 200 transplantacji serca, aż 81 odbyło się na oddziale kardiologii i transplantologii Śląskiego Centrum Chorób Serca. Osiemdziesiąta odbyła się 16 grudnia, w 83. rocznicę urodzin prof. Zbigniewa Religi, który przeprowadził w Polsce pierwszy udany przeszczep serca.

– Jest widoczny postęp. Liczba przeszczepów tkanek oka utrzymała się na tym samym poziomie, a nawet wzrosła, o dziwo, liczba transplantacji nerek od osób żywych – wymienia prof. Cierpka.

Profesor apeluje także do decydentów wojewódzkich, aby chronili szpitale, które przeprowadzają przeszczepienia narządów, i nie przekształcali w covidowe. – Nie twórzmy tam centrów covidowych, bo to od razu „kładzie” transplantacje. Te oddziały pełnią permanentny ostry dyżur – podkreśla.

Obawy związane z funkcjonowaniem oddziałów transplantacyjnych w piątej fali pandemii ma także prof. Robert Król, kierownik oddziału chirurgii ogólnej, naczyniowej i transplantacyjnej Szpitala im. Andrzeja Mielęckiego w Katowicach. – Jako szpital pełniący ostre dyżury chirurgiczne, w tym także dla pacjentów potencjalnie zakażonych koronawirusem, i jednocześnie prowadzący działalność transplantacyjną, mamy problem logistyczny. Transplantacje to nie są operacje zaplanowane, ale wykonywane w trybie pilnym. Przywożenie pacjentów potencjalnie zakażonych na oddział, gdzie są chorzy po przeszczepach, stanowi duże ryzyko dla biorców – zwraca uwagę.

Katowicka klinika jest jedynym na Śląsku i jednym z największych w Polsce ośrodków transplantacji narządów jamy brzusznej. W minionym roku lekarze szpitala przeprowadzili 136 transplantacji, w tym 106 przeszczepów nerek i 30 przeszczepów wątroby. To sporo więcej niż w roku 2020, kiedy to w placówce udało się przeszczepić 85 i 24 wątroby. Tym samym rekordowym pod tym względem pozostaje nadal 2017 rok, kiedy to w SPSKM wykonano łączne 163 transplantacje.

Liczba przeszczepień nerek mogłaby być jeszcze wyższa, gdyby nie niska świadomość chorych i ich rodzin na temat możliwości transplantacji organu od żywych dawców. W Polsce odsetek takich zabiegów wynosi zaledwie 5 proc., podczas gdy w niektórych krajach Europy stanowi już prawie połowę wykonanych transplantacji.

– Przeszczepy od dawców żywych lepiej się przyjmują, sprawniej funkcjonują. Najlepsze efekty dają transplantacje wyprzedzające od dawców spokrewnionych. Kwalifikacja zaczyna się jeszcze przed rozpoczęciem dializowania. Chory jest wtedy w lepszej kondycji, mamy też odpowiedni czas na dobranie dawcy z grona rodziny – wyjaśnia prof. Robert Król.

Zdaniem lekarza, duża w tym rola nefrologów, którzy przez lata prowadzą terapie pacjentów z chorobą nerek, mają z nimi stały kontakt. – To od nich zależy uświadomienie chorego, że wkrótce czeka go dializoterapia i że można zacząć myśleć o przeszczepie jako alternatywie dla dializy – tłumaczy.

Drugim powodem jest fakt, że są to bardziej skomplikowane procedury i niosą ze sobą niewielkie, ale jednak ryzyko powikłań dla dawcy.

Wątroby natomiast są w Polsce pobierane niemal wyłączenie od dawców zmarłych. W naszym kraju tylko w jednym, warszawskim ośrodku przeszczepia się ich fragmenty od dawców żywych, a biorcami są wyłącznie dzieci. Przeszczep wątroby jest także bardziej skomplikowany. Wymaga bardzo precyzyjnych zespoleń naczyniowych, większe jest też ryzyko powikłań, a cały zabieg może trwać nawet do 10 godzin.

W skrajnych sytuacjach chory może wymagać równoczesnego przeszczepu nerki i wątroby. Dwóch pacjentów szpitala w Katowicach jest obecnie przygotowywanych do takiego zabiegu. Będą to pierwsze tego typu transplantacje w placówce.

Ogólnopolski Dzień Transplantacji obchodzony jest w Polsce 26 stycznia, w rocznicę pierwszego udanego przeszczepu nerki, który miał miejsce w 1966 roku w I Klinice Chirurgicznej Akademii Medycznej w Warszawie.