Ostatnia niedziela kwietnia każdego roku to Międzynarodowy Dzień Psa Ratowniczego. Szukają zaginionych na całym świecie, ale służą w Gdańsku

W rzeczywistości ta „ruina” to specjalistyczny poligon SGPR Gdańsk. Zawalone stropy, wystające metalowe pręty, przejścia między ścianami, korytarze ciągnące się wzdłuż budowli. Są i pomarańczowe rury, którymi ze specjalnego pomieszczenia w różne zakątki poligonu dociera zapach poszukiwanego. Cała ta konstrukcja tworzy skomplikowany labirynt, w którym ćwiczą przewodnicy ze swoimi psami.

Zobacz, jak ćwiczą psy ratownicze

Autorką konstrukcji jest Katarzyna Wodniak, z zawodu architekt, po godzinach przewodniczka psa ratowniczego, suczki o imieniu Osha, owczarka belgijskiego.

Dh Katarzyna wspólnie ze st. asp. Michałem Szalcem, również przewodnikiem i instruktorem psów ratowniczych SGPR oraz zawodowym strażakiem, opowiadają o swoich psach i pracy z nimi.

Powód jest całkiem dobry, bo w ostatnią niedzielę kwietnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Psa Ratowniczego.

Towarzyszy nam Osha. Żywa, bystra, uważna. Cieszy się, że może być przy swojej pani, przynosi piłkę wszystkim ludziom, którzy znajdują się w niewielkim pomieszczeniu. Również ja dostaję piłkę do ręki, chociaż widzimy się pierwszy raz w życiu. Po tych interakcjach zapada w krótką drzemkę, wtulona w opiekunkę.

Relacja między psem ratowniczym a opiekunem opiera się na partnerstwie. Nie ma miejsca na naukę posłuszeństwa. Psy ratownicze muszą być samodzielne i gotowe do akcji. I oczywiście dobrze wytrenowane.

- Ona w tej chwili też ma trening - tłumaczy pani Kasia. - Jest nim zarówno kontakt z obcą osobą, jak i taki wypoczynek. Dla nas ważne jest, żeby pies potrafił wypocząć w każdym miejscu czy okolicznościach.

Pies ratowniczy powinien być też dobrze socjalizowany, odporny na stres i trudne warunki, z dobrą pamięcią. Najlepiej średniego wzrostu i wagi. Jeśli chodzi o rasy, najbardziej sprawdzają się owczarki belgijskie, niemieckie, border colie czy golden retrievery. - Istotne jest, aby psy wychowywane były w atmosferze życzliwości do ludzi, jednocześnie poznając zasady funkcjonowania między nimi. Nie zawsze jest to łatwe, bo przecież nie każdy zareaguje z entuzjazmem, gdy duży pies podbiegnie do niego skacząc z radości. A to się zdarza - mówi pan Michał. - Uprzedzamy wtedy, że to psy ratownicze.

Psi ratownik musi być gotowy w każdym momencie. Nie da się wypracować specjalnie dobrej formy na konkretne wydarzenie.

- Akcja może być za chwile, za tydzień, za miesiąc, np. 5 minut po zjedzeniu pełnej michy - dodaje Katarzyna Wodniak.

Przewodnicy ze swoimi psami ratują ludzi na całym świecie, szukając ofiar katastrof, najczęściej trzęsień ziemi. Gdańska ekipa pracowała już w Turcji, Algierii, Pakistanie, Libanie, Haiti czy Nepalu. - Przygotowanie psa do tego typu działań wymaga ogromnego nakładu pracy całego zespołu - tłumaczy st. asp. Michał Szalc. - Warunki, z jakimi muszą się zmierzyć nasze czworonogi, są niewyobrażalnie trudne. W miejscach katastrof z reguły panują wysokie temperatury (chociaż bywa też odwrotnie), a gruzy są pełne niebezpiecznych elementów.

W lutym 2023 roku gdańscy ratownicy, w tym przewodnicy z psami uczestniczyli w działaniach po trzęsieniu ziemi w Turcji w ramach kontyngentu USAR Poland. Misja ratownicza była wyczerpująca ze względu na skalę zniszczeń, trudne warunki pogodowe oraz liczne inne wyzwania, takie jak braki prądu i paliwa.

Panował mróz, psy musiały pracować na oblodzonym betonie. Były takie momenty, że aby je zregenerować, by mogły ruszyć do dalszej pracy, ich klatki kennelowe ustawione zostały w nagrzanych autobusach.

Psy ratownicze na akcjach mają gogle na oczy, które chronią przed kurzem, kamizelki, a nawet specjalne buty. Widząc moje zdziwienie (w sumie nigdy nie widziałam psa w butach), psie obuwie zostaje przyniesione i po chwili Osha prezentuje je na swoich łapach. Ubiera je bez specjalnego entuzjazmu, ale także bez oporu.

Na misji ratowniczej w Bejrucie temperatura powietrza przekraczała 40 stopni Celsjusza, a asfalt miał temperaturę około 70 stopni. W tamtych warunkach były wybawieniem dla czworonogów. Nie mogły chodzić boso.

Przygotowanie psa do pracy, utrzymanie go w formie to praca wymagająca codziennego wysiłku, ale też odpowiedzialne zadanie. Michał Szalc jest zawodowym strażakiem, który pracuje ze swoimi psami na międzynarodowych misjach. Zawsze są razem, czasem nawet razem w śpiworze, co ma swoje uzasadnienie. Po akcji pies może się rozluźnić, rozgrzać przy swoim opiekunie. Będzie lepiej przygotowany do pracy.

A ta praca ratuje ludzie życie, bo psy ratownicze są w poszukiwaniach zaginionych najlepsze. Podczas akcji, gdy 10 ratowników pracuje na gruzach, wyciągając jedną osobę, między nimi jest pies, który musi znaleźć kolejną osobę, i kolejną, która potrzebuje pomocy. Docenia je cała ekipa. Ratownicy to team, gdańska ekipa pomaga przewodnikowi nosić całe wyposażenie psa: klatkę kennelową, sprzęt, wodę. - Inne ekipy się od nas uczą - mówi pan Michał.

Niesamowity nos psiego ratownika każdy zapach dopasuje do osoby. Dlatego są niezastąpione na gruzowiskach, ale też podczas poszukiwań osób zaginionych np. w lesie.

- Ważne jest, aby nie było ciekawskich osób wokół miejsca, w którym pracujemy, bo nowe zapachy przedłużają tylko pracę psa i utrudniają poszukiwania. Zawsze dziękujemy policjantom, którzy tworzą kordon bezpieczeństwa, a także ludziom, którzy się do tego kordonu potrafią dostosować i nie podchodzą bliżej - dodaje pan Michał.

Ostatnia niedziela kwietnia każdego roku to Międzynarodowy Dzień Psa Ratowniczego. Od chwili jego ustanowienia, czyli od 2008 r. dzień ten celebrowany jest przez strażaków ratowników i ich najbliższych czworonożnych partnerów. Jest to doskonała okazja do podkreślenia niezmiernie ważnej roli, jaką pełnią te zwierzęta w poszukiwaniu zaginionych osób na rozległych terenach czy też w katastrofach budowlanych.

Mimo postępu technicznego i wykorzystania w działaniach coraz nowszych urządzeń technicznych, nos psa ratownika pozostaje nadal niezastąpiony. Bez psa, możliwości w działaniach grup poszukiwawczo - ratowniczych są ograniczone, chociażby z uwagi na fakt, że użycie geofonu nie potwierdzi obecności osoby pod gruzowiskiem gdy jest ona nieprzytomna i nie reaguje, natomiast użycie sprzętu wizyjnego i termolokacyjnego nie zawsze jest możliwe i skuteczne.

Słucham opowieści o psach, misjach, poszukiwaniach, treningach. Widzę ludzi, którzy mają to, o czym marzy wielu: życie pełne pasji, cel w życiu i poczucie, że robią coś ważnego. Przy czym pasja wcale nie zapewnia wygodnego życia. Warto?
St. asp. Michał Szalc pracuje od ponad 25 latach w tym zawodzie i chyba nawet nie chce myśleć, żeby zwolnić. Dh Katarzyna Wodniak ma swoje zawodowe życie, ale bycie przewodniczką tak naprawdę determinuje całą resztę.
Kiedy odprowadzają mnie z Oshą do bramki, śmieje się: - Z tego się nie da wyleczyć.