Osteoporoza? Można kichnąć i złamać kręgosłup

Co to jest osteoporoza?
To postępujący ubytek masy kostnej, spowodowany osłabieniem struktury przestrzennej kości, co prowadzi do dużej podatności na złamania nawet przy niewielkich urazach. Innymi słowy, osteoporoza, to zmniejszona masa kostna.

Czym się różni osteoporoza od osteopenii?
Osteopenia to skutek braku wapnia, spowodowany m.in. brakiem witaminy D3 i to zupełnie inna jednostka choroba, a osteoporoza to choroba metaboliczna kości. To są dwie różne choroby, choć większość złamań jest już w osteopenii.

Czy na osteoporozę chorują tylko kobiety po menopauzie?
Absolutnie nie. Na osteoporozę chorują także mężczyźni. Podobnie osoby młode. Czasem już pediatrzy diagnozują złamania z powodu osteoporozy.

Generalnie jednak osteoporoza postrzegana jest jako choroba starszych kobiet.
Proszę nie używać przy osteoporozie określenia starszy, bo tak naprawdę nie mamy na dziś określonego wieku kostnego. Wiemy tylko, że masa kostna tworzy się do 30 roku życia. Potem osiąga stan równowagi, po którym następuje spadek. Znam pacjentów, którzy mają 30 lat i z punktu widzenia stanu kości są starzy i znam 80-latków jeżdżących na nartach wodnych, którzy się w życiu nie złamali. W wypadku osteoporozy możemy rozmawiać o kobietach po menopauzie lub o panach po 55. roku życia.

Mówiąc o osteoporozie często używa się określenia zrzeszotnienie kości (rzeszoto to sito). Czy tak wygląda dotknięta tym schorzeniem kość?
Tak. Nasza kość zbudowana jest z beleczek pionowych i poziomych. Problemem dla nas nie jest belka pionowa, tylko beleczki poziome. Kość to takie połączone drabinki, jak brakuje w nich połączeń, albo są słabiutkie, dochodzi do złamań.

Dlaczego osteoporozę nazywamy cichym złodziejem kości?
Dlatego, że bardzo długo ta choroba nie daje objawów klinicznych. A pierwszym jej objawem jest często dopiero złamanie. Choroba delikatnie podkradając strukturę kości sprawia, że jej beleczki stają się coraz słabsze.

Czy często złamanie może być jedynym objawem osteoporozy?
Bardzo często tak właśnie się dzieje. A konsekwencje to dolegliwości bólowe, kłopoty z poruszaniem, zaburzenia nastroju. Pacjenci szczególnie po 60. i 70. roku życia boją się opuszczać dom, w obawie o konsekwencje kolejnych złamań.
Życiowe ryzyko złamania kobiety 50- letniej wynosi aż 40 proc. Po pierwszym złamaniu ryzyko kolejnego wzrasta 10-krotnie.
Dlaczego tak się dzieje?
Resorpcja to powolne wchłanianie składników mineralnych kości, prowadząca do jej wymiany lub zaniku - w zdrowym organizmie jest ona procesem naturalnym, prowadzącym do odnowy tkanki kostnej. Wzmożona resorpcja kości jest jednym z objawów osteoporozy. Staramy się leczeniem jej proces zahamować. Jedni czują poprawę szybciej, u innych trzeba czekać dłużej na konsekwencje leczenia. Leczenie nie oznacza, że pacjent się nie złamie, bo choroba postępuje i czasem spustoszenia są tak duże, że w ciągu pierwszych lat leczenia, mimo prawidłowego zazywania leku, ruchu,słońca i dobrej diety, mamy mały wpływ na to, jak ta kość wygląda.

A często bywa tak, że choroba ta nie jest leczona mimo pierwszego złamania?
Zdecydowanie tak. Tylko 35 proc. pacjentów zażywa leki. To przerażające statystyki, bo to znaczy, że my rozpoznajemy chorobę, ordynujemy kurację, ale Państwo z nami w leczeniu nie współpracujecie. A systematyczność jest kluczem do sukcesu w tej chorobie.

Jakie są przyczyny powstania osteoporozy?
Główną przyczyną osteoporozy u kobiet jest ubytek masy kostnej po menopauzie. Może wystapić wcześniej, ale średnio dotyczy kobiet ok. 50 roku życia. Wtedy bowiem zaczyna się dość intensywne starzenie się organizmu. Brakuje estrogenów, które zachowują kość.U mężczyzn andropauza działa identycznie, choć moment jej pojawienia się jest sprawą dyskusyjną. Drugą przyczyną osteoporozy jest wiek. Przedłużenie życia niestety nie przypada na okres naszej młodości i płodności, tylko końcowych zdolności rozrodczych. Tak naprawdę przedłużamy sobie okres starości. Każda nasza komórka się starzeje. Ma to związek z dietą, brakiem ruchu i innymi chorobami. To są przyczyny pierwotnej osteoporozy, ale istnieją też osteoporozy wtórne, co jest konsekwencją licznych chorób atakujących pacjentów w różnym wieku. Najczęściej spotykaną można uznać osteoporozę hormonalną, której pojawienie się jest jedną z konsekwencji zmian, z jakimi mamy do czynienia w efekcie zaburzeń w gospodarce hormonalnej człowieka. Osteoporoza może być zatem konsekwencją: niedoczynności oraz nadczynności tarczycy, cukrzycy w jej zaawansowanym stadium, niedoczynności oraz nadczynności kory nadnerczy, a nawet niedoboru hormonu wzrostu. Z osteoporozą muszą liczyć się również chorzy zmagający się z przewlekłymi schorzeniami atakującymi ich układ pokarmowy, w tym zwłaszcza takimi, które sprawiają, że pojawiają się dość istotne zaburzenia we wchłanianiu wapnia. Również choroby narządów ruchu oraz schorzenia tkanki łącznej są w stanie zagrozić pacjentowi osteoporozą. Stosunkowo najczęściej do osteoporozy prowadzi reumatoidalne zapalenie stawów, i wiele innych chorób autoimmunologicznych, także naudużywanie alkoholu, nadmiar kofeiny i papierosów.
Czy są jakieś leki, które mogą szkodzić kościom i sprzyjać osteoporozie?
Tak. To choroby, w których przewlekle bierze się sterydy. Każda dawka może powodować osteoporozę, jeśli leczenie trwa dłużej niż trzy miesiące. Także leki neurologiczne, przeciwpadaczkowe, heparyna i doustne koagulanty, powszechnie w kioskach kupowane leki alkalizujące przy nadkwasocie i zgadze. Czasami są one zażywane w niekontrolowanych ilościach.

Jaką rolę w występowaniu osteoporozy pełni genetyka?
Budowę i metabolizm naszych kości dostajemy po rodzicach. Zwracamy na to uwagę, diagnozując pacjentów.

Jeśli wiemy, że najbliżsi mieli osteoporozę, to zwłaszcza my kobiety, powinniśmy czekać z badaniami do menopauzy, czy wcześniej się badać?
Pacjentki miesiączkujące są ochraniane przed osteoporozą przez estrogeny. Ale jeśli w rodzinach były złamania w osteoporozie, warto się zabezpieczyć. Do 30 roku życia dbać o odpowiednie dawki ruchu i dietę, spożywać potrawy z dużą ilością wapnia i w ogóle jeść dużo prostego, a nie przetworzonego jedzenia. Po 30. roku życia szczególnie trzeba dbac o ruch i odpowiednie dawki witaminy D3 oraz ilość wapnia w pokarmach.

Jakie kości najczęściej łamiemy?
W osteoporozie można złamać każdą kość, choć pacjentom wydaje się, że tylko te popularne. Najczęstszym złamaniem po 65. roku życia jest złamanie kości szyjki udowej, choć takie złamanie może też wystąpić u młodszych. Pierwszą przyczyną złamań u osób młodszych jest złamanie kręgosłupa w części piersiowej. Trzecim najbardziej popularnym jest złamanie nadgarstka.

U co czwartej kobiety po 50. roku życia i u co drugiej po 80. dochodzi do złamania kręgosłupa. W 70 proc. są bezobjawowe, skąd wiemy wtedy, że ktoś złamał kręgosłup, skoro nie boli?
Najczęściej stwierdzamy to przy okazji badań radiologicznych rtg, tomografii albo rezonansu. Często nie boli, a warto wiedzieć, że można np. kichnąć i złamać kręgosłup, albo usiąść gwałtownie w fotelu czy schylić się po coś i już, trzask, prask. Takie złamania bywają bezbólowe, ale czasem to ból ogromny. Jeśli, nie daj Boże, pojawią się jakieś objawy neurologiczne czy niedowłady, zaburzenia czucia, to nawet jak bardzo nienboli, nie wolno ich bagatelizować.
Często w osteoporozie zmienia nam się sylwetka.
Tak. Garbimy się, jakby malejemy. Ubrania stają się nagle za duże. Poważne konsekwencje mogą mieć zmiany warunków anatomicznych w klatce piersiowej i jamie brzusznej. Kifoza piersiowa, czyli tzw. wdowi garb, choć ja nie lubię tego określenia, oznacza pochylenie kręgosłupa do przodu. Klatka piersiowa niejako dotyka do obręczy biodrowej. Powoduje to dolegliwości bolowe, niesprawność, ale także nadciśnienie, niewydolność serca, zaparcia, bóle brzucha.
I chorzy nie podejrzewają, że przyczyną wielu ich chorób może być osteoporoza.
W większości tak właśnie jest.

Najbardziej niebezpieczne dla życia jest złamanie kości szyjki udowej. Dlaczego?
Dlatego, że najczęściej dotyczy osób starszych. Długotrwałe pozostawanie w łóżku bez ruchu przyczynia się m.in. do: powikłań płucnych (zapalenie płuc), zakrzepicy, powstawania odleżyn, zesztywnienia stawów oraz upośledzenia motoryki jelit. Co druga osob umiera w ciągu pierwszego roku od złamania, jeśli nie była zaopatrzona operacyjnie, nie ma nowej endoprotezy, a z różych przyczyn czasem pacjentów w tym stanie operować się nie da. I zdrowa teoretycznie osoba, która posliznęła się na dywanie czy ulicy, złamała, umiera z powodu powikłań układu sercowo naczyniowego czy oddechowego.

Jak diagnozuje się osteoporozę? Jak przewidzieć ryzyko złamań?
Kiedyś popularne były przede wszystkim badania densytometryczne, ale trzeba pamiętać, że nie każdy aparat spełnia kryteria wg WHO. Bardzo ważny jest wywiad lekarski, badanie fizykalne. Najważniejsze zaś są tzw. czynniki ryzyka osteoporozy oznaczane metodą Frax. To rodzaj ankiety. Pacjent szczegółowo odpowiada na pytania. W 2013 roku opracowano taki kalkulator czynników ryzyka dla populacji polskiej. Można go znaleźć m.in. na stronie osteoporoza.pl. Warto jednak wiedzieć, że ta metoda kalkulowania ryzyka złamań dotyczy pań po 50. roku życia.

Jakie dodatkowe badania trzeba wykonać, by stwierdzić osteoporozę?
Trzeba wykonać wspomnianą densytometrię, ale tylko tam, gdzie można się położyć się na stole. Badanie jest krótkie i nieszkodliwe. Trwa 3-10 minut. Nie trzeba się rozbierać. To badanie określa ryzyko złamania. U osób do 65 roku życia bada się kręgosłup, bo tam jest kość beleczkowa, która naczęściej ulega złamaniu. Po 65. roku życia powinno się badać kość litą, czyli szyjkę kości udowej, czyli biodro. najlepiej zrobić dwie projekcje - i kręgosłup i kość szyjki udowej. Jeśli chodzi o przedramię, to tylko przy nadczynności przytarczyc robimy badanie kości przedramienia. Natomiast jeśli chodzi o osteoporozę, WHO nie opiera rozpoznania tej choroby o diagnostykę kości nadgarstka. Na Śląsku niektórzy próbują też diagnozować osteoporozę robiąc badania ze stopy. takie badanie nie jest uzasadnione w osteoporozie, nie daje obrazu zagrożenia złamaniem. Co więcej, jeśli Państwo nie wykonacie badania densytometrycznego z tzw. obwodu, nie będziemy nawet mogli przepisać leków na osteoporozę.

Rozmawiały Maria Zawała i Anna Sojka
Partnerem Spotkań Medycznych jest Wydział Nauk o Zdrowu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego

UWAGA!
Z przyczyn technicznych 205. Spotkania Medyczne na antenie Radia Katowice odbędą się 23 listopada o godz. 12.15.

*Ruch Chorzów będzie miał nowy wspaniały stadion. ZOBACZ ZWYCIĘSKI PROJEKT
*Imprezy na Andrzejki 2013. Gdzie się bawić? ZOBACZ Klubowa Mapa Województwa Śląskiego
*Tramwaje Śląskie mają nowy tramwaj Twist ZDJĘCIA Z TESTÓW
*Mayday Poland 2013 w katowickim Spodku RELACJA + WIDEO + ZDJĘCIA