Oto najstarszy cmentarz katolicki w Żorach. Co człowiek zniszczył, natura próbuje naprawić

Na tej nekropolii spoczywa wielu mieszkańców zasłużonych dla Żor. Najstarsi mieszkańcy pamiętają tu jeszcze zbiorową mogiłę żołnierzy radzieckich, którzy polegli w walkach o Żory. Jednak ich szczątki zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz żołnierzy radzieckich w Pszczynie w 1951 roku.

W okresie od 1824 roku do 1924 roku na starym cmentarzu pochowano ponad 13 tysięcy ludzi. Szczególnie tragiczne dla Żor były lata 1847-1848, kiedy to na Górnym Śląsku panował tyfus głodowy. W ciągu tych dwóch lat zmarły w mieście 878 osoby.

Na cmentarzu w Śródmieściu spoczęli też trzej powstańcy śląscy: Rudolf Buchta z Baranowic, Piotr Paździor z Kleszczowa i Jana Teszner z Żor.

Nazwisko czwartego powstańca, Franciszka Kumora, widnieje na tablicy pamiątkowej mogiły, jednak prawdopodobniej on sam tu nie leży. W okresie powojennym 1 listopada odbywały się procesje do grobu powstańców, pełniono też straż honorową. Ludzie zapalali znicze, składali wiązanki kwiatów.

W 1979 roku w czynie społecznym żorzanie odnowili zaniedbaną mogiłę. Natomiast w 2002 roku grób zyskał nowe grafitowe płyty. Na dzisiejszy wygląd starego cmentarza wielki wpływ miała II wojna światowa, szczególnie 1939 rok.

Najstarsi mieszkańcy pamiętają, jak samolot lecący z okolic Krakowa runął na tutejszą nekropolię. Pilot kierujący maszyną nie przeżył upadku, a wiele nagrobków zostało poważnie zniszczonych. Ślady tragicznej historii XX wieku można też dostrzec na cmentarzu przy ul. Smutnej. Został założony w 1924 roku, czyli sto lat później od tego na Śródmieściu. Znajduje się tam m.in. mogiła 23 więźniów i więźniarek, zabitych w Żorach podczas ewakuacji z KL Auschwitz w styczniu 1945 roku.

Mieści się tam też grób żołnierzy Wojska Polskiego, poległych w obronie Żor 1 września 1939 roku. Na tablicy pamiątkowej widnieje osiem nazwisk żołnierzy, m.in. podporucznika Władysława Pawlikowskiego, od którego nazwiska wzięła się nazwa jednego z żorskich osiedli.