Park Heiloo w Świętochłowicach. Nazwa z Holandii, rozstrzelanie, schron i "piaśnicki pałacyk" - historia najstarszego parku w mieście

Na Piaśnikach znajduje się najstarszy park w Świętochłowicach - Park im. Mieszkańców Heiloo. Heiloo to miasto w Niderlandach, które jest miastem partnerskim w stosunku do Świętochłowic. Choć obecnie (ze względu na odległość) współpraca nie jest tak intensywna, to partnerstwo jest utrzymane.

Zanim jednak w 1866 roku powstał park, tuż obok postawiono w 1859 roku dom urzędniczy dyrekcji Śląskiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa Cynkowego. Świętochłowiczanie nazywają go zazwyczaj "pałacykiem piaśnickim" lub zameczkiem.

- Wzniesiono go na planie prostokąta, z silnie wysuniętymi ryzalitami bocznymi i centralnie usytuowaną klatką schodową. Pokrywał go dach dwuspadowy. Fasada była utrzymana w stylu neorenesansowym, cokół i elewacja parteru były boniowane. Centralną, wejściową oś akcentował portyk ujęty pilastrami dźwigającymi prosty gzyms. Okna ryzalitów bocznych w parterze wieńczyły trójkątne naczółki. W pierwszej kondygnacji okna były zamknięte półkoliście. Ryzality nakrywały trójkątne szczyty - mówi Iwona Szopa, Kierownik Działu Historii w Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach.

W 1917 roku budynek przebudowano. Powodem były szkody górnicze. Jak dodaje Iwona Szopa, zlikwidowano dodatkowe wielobiegowe schody na osi budynku przed starym portykiem. Wtedy też założono secesyjne witraże.

Nie można nie wspomnieć także o pomniku powstańców śląskich. Jest tu nie bez powodu. Co istotne, jest to drugi pomnik poświęcony powstańcom, który stanął w tym miejscu. Pierwszy zburzyli Niemcy po zajęciu Śląska w czasie II Wojny Światowej. Ostał się zaledwie kilka lat - miedzy 1937 a 1939 rokiem.

—-Pomnik upamiętniał śmierć dziewięciu uczestników I powstania śląskiego, którzy zostali zaaresztowani przez Grenzschutz, a następnie pomiędzy 18 a 20 sierpnia 1919 roku rozstrzelani. Wydarzenie to miało miejsce w parku w Piaśnikach, w pobliżu budynku urzędniczego, w którym mieściła się wówczas komenda Grenzschutzu i Sąd Polowy - mówi Iwona Szopa z Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach.

Drugi (obecnie stojący) pomnik powstał w latach 70-tych. Jak wskazuje Iwona Szopa, jest nim pionowo ustawiona płyta granitowa o zaokrąglonym od góry kształcie. Do niej przymocowano płytę z nazwiskami powstańców oraz inskrypcją. Na początku

- Na początku XXI w. żelazna tablica została zastąpiona kamienną, o tej samej treści - dodaje Iwona Szopa.

Również w późniejszych latach świętochłowicki "zameczek" był wykorzystywany przez wojsko.

- W sierpniu 1939 roku w pałacyku rezydował sztab Wojska Polskiego, do budynku doprowadzano dywersantów z Freikorpsu, pojmanych w licznych utarczkach na granicy Lipin, Łagiewnik i Bytomia w celu przesłuchania - twierdzi nasza rozmówczyni.

Po wejściu Armii Czerwonej na Śląsk w styczniu 1945 roku rezydowali tu żołnierze radzieccy. Po tym czasie utworzono tu przedszkole. W 1996 roku zameczek został sprzedany przez miasto. Obecnie budynek zameczku, jak i drugi budynek stojący obok niego, są w rękach prywatnych - miasto jest tylko mniejszościowym udziałowcem jednego z nich.

- Wysoka atrakcyjność oraz wartość społeczna i kulturowa terenu, sprawia, iż Miasto Świętochłowice ma zamiar podejmować kroki inwestycyjne na terenie, do którego ten dostęp nie jest ograniczony - zapewnia wiceprezydent Świętochłowic Sławomir Pośpiech.

W rogu parku znajduje się również powstały w międzywojniu schron bojowy. Można go oglądać w pierwszy i trzeci weekend miesiąca od maja do października – w godz. od 15.00 do 19.00. W środku można zobaczyć wyposażenie żołnierzy sprzed wybuchu II wojny światowej (także umundurowanie niemieckie). Znajdują się tutaj także repliki broni – w tym ciężkiego karabinu maszynowego wz. 30 (produkcji polskiej), który był na wyposażeniu schronu – stał na tzw. lawecie fortecznej. Załogę schronu stanowiło 14 osób (razem z oficerem).

- Schron został wybudowany w 1937 roku jako części II linii obrony obszaru warownego Śląsk. Ma on unikatową formą tzw. blokhauzu – posiada strzelnicę do strzelania na wprost i odsłoniętą płytę czołową. W czasie budowy postawiono wysoki drewniany płot, który maskował prace. Żołnierze pilnowali, aby brama była ciągle zamknięta i nie dopuszczali osób nieuprawnionych w pobliże – mówi Jan Planta przewodniczący koła terenowego „Świętochłowice” stowarzyszenia na rzecz zabytków fortyfikacji „Pro Fortalicium”.