Pastorały Jana Pawła II. Prowadziły papieża przez świat. Były mu podporą

Pastorał papieża to inaczej ferula, wysoka laska nawiązująca do kija pasterskiego, który ma symbolizować papieża czuwającego nad owczarnią. Mamy w Polsce dwa pastorały, które służyły Janowi Pawłowi II. Jeden jest w Częstochowie na Jasnej Górze, bardzo tradycyjny, a drugi w Krakowie, w Centrum Jana Pawła II "Nie lękajcie się!", dla wielu kontrowersyjny, nietypowy. I ten właśnie nietypowy już nieodłącznie będzie nam się kojarzył z papieżem Polakiem.

JAK DOBRZE ZNASZ ŻYCIE PAPIEŻA JANA PAWŁA II? SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ ROZWIĄZUJĄC NASZ QUIZ! [WEJDŹ]

Wieńczy go lekko wygięty krzyż, wyglądający jak dwie zeschnięte gałązki pokryte korą. Nienaturalna wydaje się także wisząca postać z rozłożonymi i wykrzywionymi kończynami. Dla niektórych tchnie wręcz tragicznym pesymizmem. Niewątpliwie ten krucyfiks jaskrawo kontrastuje z wygładzonymi dewocjonaliami, do których przywykli wierni. Może dlatego dzieło neapolitańskiego rzeźbiarza Lello Scorzellego, wykonane ze srebra, a nie ze złota, nie wszystkim przypadło do gustu.

Dla polskiego papieża to ten właśnie pastorał z zakrzywioną formą krzyża musiał mieć szczególne znaczenie, skoro używał go najczęściej i zabierał ze sobą do każdego zakątka świata. Najpierw ze śmiałością wymachiwał nim i podnosił ku górze. Potem coraz częściej służył mu jako podpora, gdy zanurzał się w modlitwie. W końcu stał się wsparciem, którego trzymał się kurczowo, kiedy był już słaby i wycieńczony chorobą.

Ulubiony Jana Pawła II

Srebrny pastorał, najbardziej przez nas rozpoznawalny, to scheda po papieżu Pawle VI, którego Jan Paweł II zawsze uważał za swojego duchowego przewodnika. Może właśnie dlatego był tak bardzo do niego przywiązany? Paweł VI zamówił ten pastorał u artysty Scorzellego i po raz pierwszy wystąpił z nim w 1965 roku na placu św. Piotra. Potem służył jego kolejnym następcom, Janowi Pawłowi I, Janowi Pawłowi II, Benedyktowi XVI i Franciszkowi. Już w wielu starotestamentowych przekazach kij pasterski uzyskiwał znaczenie symboliczne, stając się znakiem władzy, a także mocy Bożej. Otrzymaną od Boga laską pasterską posługiwał się Mojżesz podczas dokonywania cudów. Za jej pomocą m.in. zesłał plagi egipskie, przeprowadził Izraelitów przez Morze Czerwone, wydobył wodę ze skały.

Jezus rozsyłając apostołów polecił im zabrać ze sobą jedynie laskę jako symbol wędrowania.

Pierwotnie pastorały papieskie miały formę zakrzywioną ku górze, ślimakowatą. Z czasem uznano, że ta krzywaśń może symbolizować ograniczenie władzy, a przecież nie podlega ona tu na ziemi żadnym ograniczeniom. Pastorały przybrały więc formę krzyża. Papież Paweł VI wprowadził jeszcze wizerunek ukrzyżowanego Jezusa.

Pastorałem papież podpiera się, gdy idzie w procesji do i od ołtarza, gdy słucha Ewangelii i wygłasza kazanie, a także podczas udzielania błogosławieństwa po zakończeniu liturgii.

Jan Paweł II używał także innego pastorału z formą krzyża, który został wykonany w 1983 roku w Mediolanie przez Herrego Rossenthala. Na awersie, na zakończeniach ramion, twórca umieścił postaci świętych: Karola Boromeusza i Maksymiliana Marii Kolbego. Na rewersie jest herb papieski Jana Pawła II. To ten pastorał Ojciec Święty pozostawił na Jasnej Górze podczas pielgrzymki 19 czerwca 1983 roku. Dziś można go zobaczyć w Sali Rycerskiej jasnogórskiego sanktuarium.

Akurat ten pastorał o równych kształtach, ani ten z potrójnym krzyżem, którego również używał nasz papież (choć rzadko), nie budzi tylu emocji, co właśnie srebrny Scorzellego.

Benedykt XVI bez krucyfiksa

Na początku nie odrzucił go następca Jana Pawła II - Benedykt XVI. Nawet w 2006 roku przyjechał z nim do Polski, z pielgrzymką. Pięknie się prezentował na tle biało-czerwonej ściany ułożonej z kwiatów.

Benedykt XVI używał go od inauguracji pontyfikatu 24 kwietnia 2005 roku do Niedzieli Palmowej 2008 roku, kiedy to wystąpił z oryginalnym pastorałem ze złotym krzyżem, podarowanym Piusowi IX w 1877 roku przez Koło św. Piotra, rzymską organizację dobroczynną.

Wkrótce Benedykt XVI zamienił oryginał na bardziej poręczną, niemal 184-centymetrową kopię, ważącą dwa i pół kilograma. W każdym razie swym kształtem nowy pastorał nawiązywał do feruli Piusa IX, ale był lżejszy o 140 gramów i aż o 590 gramów ważył mniej od charakterystycznego pastorału Jana Pawła II, co ułatwiało posługiwanie się nim w czasie liturgii.

Papieskie pastorały zawsze zdobiła bogata symbolika. Paweł VI wprowadził zwyczaj używania pastorału z krucyfiksem. Benedykt XVI powrócił do formy krzyża, bardzo tradycyjnego, już bez Ukrzyżowanego, bo, jak uznał, "jest odpowiedniejszy do papieskiej liturgii". Ze swym nowym pastorałem Benedykt XVI pojawił się podczas rozpoczęcia Adwentu w 2009 roku. W samym centrum krzyża została umieszczona postać Baranka Bożego, a na ramionach - symbole czterech ewangelistów.

Dodatkowo ramiona krzyża przyozdobione zostały wzorem przypominającym sieci, co było wyraźnym nawiązaniem do roli papieża jako rybaka ludzi. Na odwrocie znajdowały się monogramy, które symbolizują Jezusa, wizerunki czterech Ojców Kościoła reprezentujących Zachód i Wschód: św. Augustyna, św. Ambrożego, św. Atanazego i św. Jana Chryzostoma. Był tam także herb Benedykta XVI.

Dla Franciszka z drzewa oliwnego

Pastorał z krucyfiksem Scorzellego nie zniknął jednak całkowicie z ceremonii papieskich. Franciszek wystąpił z nim podczas ingresu do bazyliki św. Jana na Lateranie 7 kwietnia 2013 roku. Potem widzieliśmy go z jeszcze innym, mocno zdobionym krzyżem, który też nie wszystkim się spodobał.

Podczas tegorocznych uroczystości Niedzieli Palmowej w Watykanie Ojciec Święty użył po raz pierwszy pastorału wykonanego przez więźniów zakładu karnego w San Remo na północy Włoch. Został on zrobiony z drzewa oliwnego i zdobi go herb jezuitów - macierzystego zakonu papieża Franciszka. Pastorał jest również symbolem władzy biskupiej. Określa tak samo pasterską i przewodnią rolę wobec wiernych. Obecnie ma zazwyczaj formę zakrzywioną u góry, zwiniętą na wzór ślimaka, ale wcześniej miał często kształt litery "T". Papież nie używa klasycznego pastorału. Jego zamiennikiem jest ferula, która w tradycyji ma formę prostego, złotego krzyża. Dawniej ten atrybut władzy był rzadko używany, od czasu Soboru Watykańskiego II stosowany jest powszechnie podczas wszelkich celebracji liturgicznych.

Pastorały na wystawach

Pastorał papieski - wotum Jana Pawła II przekazane na Jasną Górę w 1983 roku - prezentowany jest teraz na okolicznościowej wystawie sanktuarium maryjnego. - Ekspozycję przygotowaliśmy w związku z kanonizacją papieża 27 kwietnia w Watykanie - mówi o. dr Jan Golonka, kustosz Zbiorów Sztuki Wotywnej na Jasnej Górze.

Pastorał z krucyfiksem Scorzellego, najdłużej używany przez papieża Polaka, trafił z Rzymu do Polski w czerwcu 2011 roku, miesiąc po beatyfikacji Jana Pawła II. Jest w Centrum "Nie lękajcie się!" w Krakowie, które staje się szczególnym miejscem kultu papieża.

- Pastorał został już wystawiony w gablocie Sanktuarium Błogosławionego Jana Pawła II, w tak zwanym Dolnym Sanktuarium w krakowskich Łagiewnikach i w tym miejscu będzie stale prezentowany - informuje Piotr Sionko, rzecznik Centrum.

Sanktuarium jest częścią Centrum Jana Pawła II "Nie lękajcie się!", które powstaje w sąsiedztwie Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach.

Do Centrum "Nie lękajcie się!" trafiły relikwie Jana Pawła II, przede wszystkim krew pobrana papieżowi podczas jednego z ostatnich przed śmiercią badań w klinice Gemelli. Z Rzymu dotarła tu również papieska mitra oraz ornat, którego używał Jan Paweł II. Jest też płyta zdjęta z grobu Ojca Świętego w Grotach Watykańskich po przenosinach trumny do Bazyliki św. Piotra po beatyfikacji papieża w maju 2011 roku.

Krucyfiks Scorzellego pozostał także na różańcach, które papież Jan Paweł II ofiarował wielu swoim gościom. Nadal więc przemierza wiele dróg świata.

Współpraca: Janusz Strzelczyk

Geneza pastorału jako znaku władzy wywodzi się od laski służącej do podpierania się podczas wędrówki, a szczególnie od kija pasterskiego, który w kulturach starożytnych był znakiem siły. Za jego pomocą pasterz wyznaczał swoim owcom kierunek, karcił niepokorne, ale też bronił co sił powierzone jego opiece stado.

*Eurowybory 2014: Sprawdź, kogo naprawdę popierasz [TEST WYBORCZY]
*Egzamin gimnazjalny 2014 ARKUSZE + KLUCZ ODPOWIEDZI
*Wielkanoc 2014: Tradycje i zwyczaje wielkanocne, które musisz znać
*Gala 50 wpływowych kobiet woj. śląskiego [ZOBACZ ZDJĘCIA Z GALI]