Październik 1938. Wielkie zajęcie Zaolzia. Wojska polskie wkraczają do Czeskiego Cieszyna. Mamy relacje reporterów

2 października marszałek Edward Śmigły-Rydz zwraca się do żołnierzy z Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Śląsk” gen. Bortnowskiego. Miał do nich powiedzieć w wydanym rozkazie:

- Za chwilę przekroczycie Olzę, skazaną w ciągu długich lat na upokarzającą służbę rzeki, oznaczającej granicę nie istniejącą ani w sercach tych, co oba jej brzegi zamieszkują, ani w sercach całego narodu polskiego

Jak donosił Ilustrowany Kurier Codzienny, po wkroczeniu wojsk na Śląsk Zaolzański tak jak miał zwrócić do obywateli:

- Wracacie do Polski, która zawsze była waszą najdroższą Ojczyzną i nigdy o was nie zapomniała.. Z dumą patrzyliśmy na hart i nieugiętą wolę, z jaką manifestowaliście waszą niewzruszoną polskość. Dziś serce całego narodu jest przy was, pełne czci dla waszego patriotyzmu. Żołnierz polski przychodzi do was jako herold nowej epoki, jako przedstawiciel siły i majestatu Rzeczypospolitej i jako gwarant przyszłego spokojnego i godnego życia - czytamy w Ilustrowanym Kurierze Codziennym słowa Edwarda Śmigłego-Rydza, marszałka polskiego, generalnego inspektora sił zbrojnych.

(„Ilustrowany Kurier Codzienny", Nr. 274. Wtorek, 4 października 1938, s. 2)

Zarówno fotoreporterzy Ilustrowanego Kuriera Codziennego jak i dziennikarze na bieżąco relacjonowali wszystko to, co działo się w 1938 roku na Śląsku Zaolzańskim. Udało nam się znaleźć archiwalne fotografie z tego okresu. W naszej galerii znajdą Państwo nie tylko zdjęcia, ale także dokładne opisy wraz z przytoczonymi fragmentami artykułów, które wydawano na łamach wspomnianej gazety.

„Zaolzie" nie wszystkim kojarzy się dobrze. W końcu kojarzy się z rozbiciem Czechosłowacji. Termin ten pojawił się m.in. na łamach gazet na początku lat dwudziestych, kiedy zaczęto nim część przyznanego Czechosłowacji po I wojnie światowej Śląska Cieszyńskiego, na której Polacy stanowili zdecydowaną większość. Z jednej więc strony, ze względu na stan etnograficzny, postulaty Polski były słuszne. Z drugiej znów strony aspekt historyczny przemawiał raczej za przynależnością Zaolzia do Republiki Czechosłowackiej. Miał zostać przeprowadzony plebiscyt, ale niestety do niego nie doszło. W styczniu 1919 roku miała miejsce inwazja wojsk czechosłowackich. Wytyczono granice. Czechosłowacja zdobyła tereny, na których zamieszkiwało ok. 120 tys. Polaków.

Wielka Brytania, Francja, Niemcy i Włochy podpisują w Monachium 30 września 1938 roku układ pozbawiający Czechosłowację części jej terytorium. Najwięcej zyskały Niemcy - pas ziem Czechosłowacji na pograniczu czesko-niemieckim, nazywany Krajem Sudeckim. Tereny stanowiły prawie 40 proc. powierzchni Czech, Moraw i Śląska Czeskiego. Większość tych terenów zamieszkiwała ludność niemiecka.

O swoje zawalczyła też i Polska. Józef Beck, polski minister spraw zagranicznych zażądał by tak samo były potraktowane polskie żądania. Skierowano więc do Czechosłowacji ultimatum, które zostało przyjęte.

- Jak wspomniałem, żyjemy w okresie dość szybkich przemian - Przedwczoraj miała rządzić światem Liga Narodów. Wczoraj - ta czy inna konfederacja, dziś stanął przed nami jeden z bezpośrednio interesujących nas problemów. Część naszej ziemi odebrana była od naszej Ojczyzny w r. 1919. Fakt ten, jak każdy błąd, zaciążył bardzo poważnie nad życiem całej tej części Europy, w której mamy swoje historyczne miejsce. Trzeba było głębokich wstrząsów, ażeby ta ziemia do nas wróciła. Dążyliśmy do tego wszyscy -komentował na łamach Ilustrowanego Kuriera Codziennego Józef Beck.

(Ilustrowany Kurier Codzienny, rok XXIX, Kraków, poniedziałek 3 października 1938, nr 273, s. 3)

Wojsko Polskie wkroczyło na Zaolzie 2 października 1938 roku. 11 października ukazał się dekret prezydenta Ignacego Mościckiego o zjednoczeniu odzyskanych ziem Śląska Cieszyńskiego z Rzecząpospolitą Polską. Zaolzie od tego momentu należało do województwa śląskiego.

3 października, w porannym Ilustrowanym Kurierze Codziennym Polacy czytają nagłówek: "Zaolzie nasze! Czechosłowacja zwraca dwa powiaty za Olzą! Dziś wkraczamy do Cieszyna!".

- Rząd czechosłowacki wyda zarządzenia niezwłocznego zwolnienia Polaków z wojska czechosłowackiego, oraz zwolnienia wszystkich więźniów politycznych narodowości polskiej - czytamy na pierwszej stronie gazety. (Ilustrowany Kurier Codzienny, rok XXIX, Kraków, poniedziałek 3 października 1938, nr 273, s. 1).

"2 października. Stolica woj. śląskiego Katowice, w którem przed kilkunastu dniami zainicjowana została potężna akcja manifestacyjna na rzecz rodaków z za Olzy, stała się w niedzielę terenem wspaniałej manifestacji triumfalnej. Miasto było przybrane flagami. We wszystkich kościołach odbyły się nabożeństwa dziękczynne. Około godz. 12-tej na pl. Marszałka Piłsudskiego zebrały się olbrzymie tłumy publiczności (...). Następnie dłuższe przemówienie wygłosił poseł dr. Wolf, powitany burzą oklasków. Dr. Wolf wspomniał, że jeszcze wczoraj jako wygnaniec z ziemi ojczystej był pod władzą czeską, dziś jest obywatelem Najjaśniejszej Rzeczypospolitej"

(Ilustrowany Kurier Codzienny, rok XXIX, Kraków, wtorek, 4 października 1938, nr 274, s. 2).

Po zakończeniu II wojny światowej Polska chciała ponownie odzyskać Zaolzie. Czechosłowacja jednak anulowała porozumienie z 1938 roku. W 1945 r. polskie wojska skoncentrowały siły na Śląsku Cieszyńskim, jednak ostateczny głos miał, według historyków, miał Stalin, który wymusił na naszym kraju zgodę na granicę o przebiegu wyznaczonym przez mocarstwa zachodnie z 1920 roku. Umowa o granicy polsko-czechosłowackiej została podpisana dopiero w 13 lat po wojnie, w 1958 roku.