Prababcia gitary. Felieton Marka Szołtyska, historyka i znawcy Śląska

Wystarczy posłuchać kibiców czy młodzież wykonującą „Sto lat”. Mamy współcześnie muzyczną zapaść i lepiej mówić o czasami dawnych. A pierwsza wzmianka o muzykach z naszych stron, może z terenów dzisiejszego Śląska albo Polski - ale na pewno byli to Słowianie – pochodzi z około 629 roku. Te zapisane słowa zachowały się w języku greckim w kronice Teofilakta Simokata i mówią o trzech muzykach, którzy mieli ze sobą instrumenty, nazwane w kronice – kitharai. Tyle ciekawostka, natomiast od najdawniejszych czasów najszerszy dostęp ludzi do muzyki i muzyków był w karczmach. To były jakby dawne ludowe filharmonie. Były w każdej większej śląskiej miejscowości i miały książęce pozwolenie na urządzanie zabaw muzycznych. Zdarzało się nawet, że nazwy karczm wiązały się z muzyką. Przykładowo istniejąca do dzisiaj karczma w Rybniku ma nazwę „Świerklaniec”, co pochodzi od słowiańskiego słowa: świerklić, ćwierklać, ćwierkać – czyli śpiewać, grać.

A co z muzykami? Ci z karczm poszli w zapomnienie, ale wiemy, że przykładowo śląski książę Bolesław Rogatka (1220-1278) miał nadwornego muzyka o imieniu Surian. Około 1260 roku Śląsk odwiedził z koncertami - słynny muzyk i poeta Tannhaeuser. Także książę śląski Henryk Probus (1257-1290) śpiewał i grał na turniejach rycerskich. A na czym grali na Śląsku ci pierwsi trzej znani z imienia muzykanci? Najnowsze badania potwierdzają, że w owym okresie był to instrument drewniany strunowy o nazwie - giterna. Na tej giternie grała cała Europa od XII do XV wieku. Do dzisiaj takie instrumenty zachowały się tylko trzy na świecie. W USA, w Niemczech i w Polsce - w muzeum w Elblągu. Giterna, którą widzimy na zdjęciu obok, to wierna historyczna kopia dawnej giterny. To instrument mały, ale dość głośny. Ma długość 75 cm, waży 850 gramów i jest wydłubany z jednego kawałka drewna. Ta giterna to prababcia dzisiejszej gitary. Giterna jest wielkością podobna do najnowszej gitarowej wnuczki – o nazwie ukulele. A ukulele zaczyna być coraz popularniejszym instrumentem wśród młodych – i oby pomogło umuzykalnić nasz współczesny świat.