Przebudowa Korfantego w Katowicach. Panel Urbanistyka, przestrzeń, prawo na EKG 2019. Tomasz Konior i Piotr Uszok wracają do wtopy z 2006 r.

Przypomnijmy: w 2006 roku architekt Tomasz Konior zaproponował dla alei Korfantego w Katowicach na osi rondo - rynek prawdziwą rewolucję: zagęszczenie zabudowy i stworzenia tu city. Wygrał konkurs na zagospodarowanie tej części śródmieścia, ogłoszony przez miasto.

To było 13 lat temu, i żadna część jego nowatorskiego planu nie została zrealizowana. Fala hejtu, jaka spłynęła na architekta potem, również ze strony kolegów architektów i urbanistów, była ogromna. Miasto wycofało się z tej koncepcji przebudowy śródmieścia. Dziś Katowice mają rynek już przebudowany zupełnie inaczej, i na pewno nie nowatorsko, są na nim palmy, stoi pawilon z restauracją, jest kilka fontann, klomby, betonowe place, ale echa tamtego konkursu wracają nawet teraz.

Przebudowa Korfantego na EKG 2019. Co autor koncepcji Tomasz Konior sądzi o niej w 2019 roku

Tym razem okazją była debata na Europejskim Kongresie Gospodarczym EKG 2019 o ładzie przestrzennym i urbanistyce pt. Urbanistyka, przestrzeń, prawo. Udział w niej wzięli:

• architekt i urbanista Olgierd Dziekoński
• architekt Agnieszka Kaczmarska, była prezes SARP, dziś: Rada Społeczno-Gospodarcza, Zarząd Metropolii Górnośląsko-Zagłębiowskiej
• architekt i urbanista Tomasz Konior
• architekt Zbigniew Maćków
• Michał Olszewski, zastępca prezydenta Warszawy
• Piotr Uszok, prezydent Katowic w latach 1998-2014

Tak, dobrze widzicie, w panelu wzięły udział dwie osoby, związane z tamtym sławetnym konkursem: architekt Tomasz Konior, który konkurs z 2006 wygrał i Piotr Uszok, który był wtedy prezydentem Katowic. Architekt Zbigniew Maćków dostał zaś w tym konkursie wyróżnienie. Kilka lat temu Konior przyznał: opór środowiska był tak wielki, że małe były szanse, by ten projekt został zrealizowany. A Korfantego nie jest tkanką miejską, to wciąż teren niezdefiniowany.

Co mówi w roku 2019? Przyznaje, że miasto i ludzie wtedy kompletnie nie byli przygotowani na taką rewolucję. To były inne czasy.

- Dzisiaj patrzymy na pewne procesy z większym poziomem świadomości. Wiemy, że pewnych procesów nie da się przyspieszyć - mówił na debacie podczas EKG 2019.

Przypomniał, że problemy po prezentacji koncepcji się piętrzyły, a środowisko architektów odsądziło go od czci i wiary za to, że chce w centrum zrobić zwartą zabudowę.

- Krzyk był nieprawdopodobny - wspomina Tomasz Konior. - Co więcej, ciągle uważam, że jesteśmy niegotowi, by realizować tak duże przedsięwzięcie. Wtedy w końcu powstał plan koordynacyjny bez statusu prawa lokalnego, wcześniej z Piotrem Uszokiem szukaliśmy w innych krajach przykładów, by się na nich oprzeć. Podejrzeliśmy u Anglików negotiation planning.

Agnieszka Kaczmarska: - Dobrze pamiętam tę prezentację i to, jak projekt Tomasza został zlinczowany.

Piotr Uszok na EKG 2019 tak mówił o planie Tomasza Koniora dla alei Korfantego z 2006 roku: To była batalia o strefę rondo - rynek i plan zagospodarowania. Po tym konkursie, kiedy w 2009 roku przymierzaliśmy się do przebudowy strefy kultury, zrobiliśmy wcześniej badanie opinii społecznej. Dziś mówię: nie przeceniałbym dyskursu publicznego. Dlaczego? Bo w tych badaniach pytaliśmy ludzi o budowę różnych obiektów, o dworzec, baseny, aquapark, NOSPR i MCK. Zaledwie 2,44 proc. respondentów dało poparcie dla MCK, 4,9 proc. poparcia było dla NOSPR. Powstało pytanie: robić czy nie robić. Odpowiedziałem sobie: robić i po czterech latach odejść, co się stanie, to się stanie. Nie można dać się zagonić w kozi róg dyskutowaniem i hejtowaniem.

EKG 209, debata o ładzie przestrzeni i urbanistyce. Gdzie i jak chcą mieszkać w miastach ludzie

O tym, że miasto musi być gęste i zwarte mówił na EKG 2019 Michał Olszewski, zastępca prezydenta Warszawy. - Miasto ma być zwarte. Ale ktoś, kto kupuje mieszkanie, nie liczy wszystkich kosztów, np tych, które musi ponieść samorząd, np. kosztów infrastruktury. Możemy inwestorowi narzucić co najwyżej budowę drogi.

Samorządy nie są w stanie zatrzymać suburbanizacji. Jesteśmy krajem megaliberalnym, jeśli chodzi o podejście do inwestora. Efekt: nie kalkulujemy podczas budowy, co będzie nam potrzebne w przyszłości. Zaczęliśmy projekt Osiedla Warszawy, by sprawdzić, jak wyglądają nasze osiedla. Dwa projekty w Żeraniu poddano debacie. Natrafiliśmy na sprzeczne oczekiwania mieszkańców: z jednej strony chcieli zieleni i przestrzeni, a z drugiej - pełnej infrastruktury.

Olgierd Dziekoński przytoczył badania CBOS na próbie 1000 osób: gdzie i jak chcą mieszkać ludzie i czy ważny jest dla nich ład przestrzenny i estetyka. Otóż:

• Dla 70 proc. badanych wymarzone mieszkanie to dom na przedmieściu
• Dla 3 proc. badanych wymarzone lokum to mieszkanie w centrum miasta w kamienicy
• 49 proc. respondentów odpowiedziało, że bardzo potrzebne są przepisy "estetyczne"
• Że takie przepisy nie są potrzebne odpowiedziało 1 proc.
• 30 proc. ludzi odpowiedziało, że chce regulacji co do spójności zabudowy w mieście np. z sąsiadami
• A 39 proc. uważa, że nikt nie powinien ingerować w te kwestie, właściciel może budować, jak chce

Architekt Zbigniew Maćków ma na to zjawisko jedno słowo: schizofrenia. - Dziś panuje schizofrenia, bo z jednej strony - w miastach ma mieszkać w przyszłości 75 proc. populacji, a z drugiej - dajemy nagrody za nieekologiczne domy jednorodzinne. Studenci uczą się na pierwszym roku projektowania domów jednorodzinnych, które powinny być zakazane jako nieekonomiczne i nieekologiczne. To gęste miasto jest dobrym miastem, bo optymalne jest w nim np, wykorzystanie komunikacji. Dlatego najbardziej ekologiczne miasto to Nowy Jork. W domach ludzie zaglądają sobie nawzajem do okien, ale obok jest olbrzymi Central Park.

Urbanistyka na EKG 2019. Zbigniew Maćków o użytkowaniu wieczystym

Tomasz Konior: dziś umiemy robić coraz lepsze budynki, ale ciągle nie zdajemy sobie sprawy jak ważne jest to, jak te budynki stoją w mieście, jaką przestrzeń tworzą. i jak ogromny wpływ ma to na komfort życia. Procesy w przestrzeni są procesami trwałymi. Obserwujemy to, co dzieje się na Zachodzie i porównujemy z tym, co dzieje się u nas. Mówiąc krótko: jest bardzo źle.

Piotr Uszok: W latach 90., po czasach komuny, każdy chciał mieć mieszkanie, samochód, daczę. I dziś miasto generuje na przykład ogromny ruch samochodowy. Co mamy zrobić? Może cofnąć się 800 lat, gdy stawiano miasta na prawie magdeburskim? Dziś musimy naprawiać to, co się stało. Powstał chaos i rozproszona struktura własności.

Tomasz Konior: - Ktoś kiedyś powiedział: ład gospodarczy to jedyna rzecz, której nie można poddać gospodarce rynkowej. Pamiętam, jak Zaha Hadid chciała zbudować kasyno w Zurichu, a społeczność lokalna nie zgodziła się. Z drugiej strony pamiętam, jak w południowych dzielnicach Katowic buntowali się mieszkańcy i architekci: - jak to, nie mogę zbudować domu z płaskim dachem?

Zbigniew Maćków: Musimy odwrócić paradygmat 1989 roku. Mam wrażenie, że miasta abdykowały z roli odpowiedzialnego, uwolniły mechanizm planowania przestrzennego. Na dyskusje publiczne o planie zagospodarowania, gdy taki plan jest wyłożony, nie przychodzi nikt, a na forach w internecie dyskutują wszyscy. Zresztą, plan jest przez dewelopera i tak potem hakowany. System nam się wyłożył.

Michał Olszewski: Bronimy własności jak niepodległości. Miasta budowane są w perspektywie dziesięcioleci czy stuleci, a co dzieje się u nas? Jest boom, więc wykorzystujemy szansę i generujemy chaos. 1 stycznia 2019 straciliśmy szansę, którą mieliśmy jeszcze w ubiegłym roku: użytkowanie wieczyste. Dziś rozdajemy majątek miasta i on już do miasta nie wróci. Są w Polsce miasta, które prawie nie mają swoich terenów. Użytkowanie wieczyste zbliżone było do pod katastralnego.

Zbigniew Maćków: - Z tym użytkowaniem wieczystem cofnęliśmy się 50 lat. To tak jakby władza dała każdemu wagon węgla i roczny talon do McDonalda. I nikt nie protestował.

Zaskakująca wystawa STOP SMOG w Katowicach

Europejski Kongres Gospodarczy EEC Katowice