Seniorzy za kierowcą samochodów na drogach. Czy to bezpieczne? Czy powodują więcej wypadków? Są wyniki badań

Starzenie się społeczeństw krajów uprzemysłowionych ma charakter powszechny. Zjawisko to jest szczególnie widoczne w Europie. Szacuje się, że w 2050 roku w krajach Unii Europejskiej odsetek osób w wieku 50 i więcej lat będzie wynosił prawie 50 proc. ogółu populacji. Według szacunków ONZ do 2050 roku średnia życia wzrośnie z obecnych 68 do 76 lat, a w krajach wysoko rozwiniętych z 77 do 83 lat.

Połowa z 2,5 mld przyrostu ludności w ciągu najbliższych 40 lat będzie w wieku powyżej 60 roku życia. Najszybszy będzie przyrost osób najstarszych, tj. powyżej 80 roku życia (obecnie w tej grupie wiekowej jest ok. 90 mln osób na świecie. W 2050 roku będzie ich powyżej 400 mln).

– W Polsce te procesy będą następowały jeszcze szybciej i liczba osób w wieku emerytalnym ulegnie znacznemu powiększeniu już w 2030 roku. Starzenie się jest długim i skomplikowanym procesem, który postępuje przez całe życie – tłumaczy Maria Dąbrowska-Loranc, kierownik Centrum Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Instytutu Transportu Samochodowego.

- Proces ten uznawany jest za naturalne zjawisko, związane z upływem lat. Polega na obniżaniu się wraz z wiekiem biologicznej aktywności organizmu i dotyczy wielu aspektów życia człowieka – aktywności fizycznej, mentalnej i społecznej. Starzenie jest uwarunkowane biologicznie oraz poprzez czynniki genetyczne, a także czynniki o charakterze społecznym i psychologicznym – dodaje.

Osoby starsze są obecnie najszybciej rosnącą grupą kierowców, zarówno pod względem ich liczby, jak i liczby przejechanych kilometrów. W przyszłości będą oni odbywali więcej dłuższych podróży i częściej niż obecni kierowcy w starszym wieku. Dotyczy to szczególnie kobiet.

– Zmiany postępujące z wiekiem mogą nie mieć wpływu na codzienne życie, ale mają znaczenie dla kierowania pojazdem. Kierowcy muszą często podjąć od 8 do 12 decyzji na jeden kilometr, mając na to mniej niż pół sekundy. Oznacza to, że nawet niewielkie zmiany w zakresie wzroku, słuchu, zasięgu i siły ruchów, czasu reakcji i koncentracji uwagi mogą odegrać dużą rolę przy podejmowaniu decyzji w czasie kierowania pojazdem – dodaje ekspertka ITS.

Starsi kierowcy od ponad dekady są obiektem intensywnych międzynarodowych badań. Ich wyniki wykazały, że:

• wzrost liczby aktywnych kierowców w starszym wieku ma nieznaczny wpływ na liczbę śmiertelnych wypadków,
• starsi kierowcy są bezpieczniejsi niż kierowcy znajdujący się w innych grupach wiekowych, wskaźnik ofiar śmiertelnych na 1 mln kierowców samochodów osobowych dla starszych kierowców jest czterokrotnie niższy niż dla kierowców młodych w wieku 18-24 lata,
• starsi kierowcy z różnymi „ograniczeniami” natury medycznej nie wykazują wysokiego ryzyka spowodowania wypadku drogowego,
• starsi kierowcy rekompensują braki w prowadzeniu pojazdów wynikające z wieku redukcją prędkości, ograniczeniem jazdy w nocy, stosowaniem pasów bezpieczeństwa, niepiciem alkoholu przed jazdą, korzystaniem ze sprawdzonych tras, z lokalnych dróg z mniejszą liczbą skrzyżowań itd.,
• 50 proc. wypadków z udziałem starszych kierowców ma miejsce w obrębie skrzyżowań, podczas gdy udział w tego rodzaju wypadkach kierowców w średnim wieku wynosi 21,
• skrzyżowania w terenie zabudowanym są elementem podwyższającym prawdopodobieństwo wystąpienia wypadku z udziałem starszych osób, szczególnie zderzeń bocznych.

Główne problemy starszych kierowców prowadzące do wypadku mają związek z:

• podzielnością uwagi – udział starszych kierowców w większej liczbie wypadków w obrębie skrzyżowań wynika z trudności oceny pierwszeństwa przejazdu. Mogą oni w sposób niewystarczający reagować na ruch uliczny, szczególnie w sytuacjach złożonych,
• postrzeganiem – wypadki śmiertelne z udziałem starszych kierowców wynikają z błędów w postrzeganiu, szczególnie pierwszeństwa przejazdu,
• zawężeniem pola widzenia i słabą wrażliwością kontrastu oraz oceną odległości, czasem wykonywania manewrów, czasem reakcji, koordynacją – w zakresie podejmowania decyzji na skrzyżowaniach nie wykazano różnic między starszymi kierowcami, a innymi grupami wiekowymi, jeśli chodzi o jej trafność, starsi kierowcy potrzebowali jednak 50 proc. więcej czasu na jej podjęcie.