SKOLIOZA - dziecięca deformacja kręgosłupa. Rodzic pierwszy rozpozna chorobę!

Najczęstszą postacią skoliozy, występującą w około 85% - są skoliozy idiopatyczne, których przyczyna nie została jednoznacznie wyjaśniona. Najprawdopodobniej mają one podłoże genetyczne, co oznacza, że nie mamy wpływu na przyczynę, a możemy tylko walczyć z jej następstwami, czyli deformacjami kręgosłupa i wtórnymi zniekształceniami klatki piersiowej i tułowia.

To jednak rodzice, obserwując rozwój swojego dziecka, powinni zwrócić uwagę na pojawiające się asymetrie w budowie tułowia.

Najważniejsza jest obserwacja postawy ciała dziecka przez rodziców

Pierwsze objawy skoliozy mogą być niezauważalne. Dopiero większe odchylenia, powodujące już utrwalone zniekształcenia klatki piersiowej i tułowia, mogą być uchwycone przez otoczenie. - To jednak rodzice, obserwując rozwój swojego dziecka, powinni zwrócić uwagę na pojawiające się asymetrie w budowie tułowia – wskazuje dr Krzysztof Kołtowski, chirurg kręgosłupa, specjalizujący się w leczeniu skolioz u dzieci, specjalista ortopedii i traumatologii w szpitalu VITAL MEDIC.

Od ubiegłego roku szpital prowadzi w klasach czwartych szkół podstawowych Program Wczesnego Wykrywania i Zapobiegania Wad Postawy u Dzieci, którego celem jest wczesne rozpoznanie występujących u dzieci wad postawy oraz edukacja dzieci i rodziców w zakresie profilaktyki. - To właśnie świadomość w rozpoznawaniu i monitorowaniu stanu zdrowia dziecka w okresie jego wzrostu, może skutkować zmniejszeniem występowania wad postawy w populacji – wskazuje dr Kołtowski.

Wystarczy badanie RTG kręgosłupa i test funkcjonalny

Wczesne rozpoznanie skoliozy i jej diagnostyka najczęściej zaczyna się u lekarza pediatry, ortopedy lub specjalisty fizjoterapii. - W diagnostyce specjalistycznej posługujemy się precyzyjnym badaniem postawy oraz zdjęciami kręgosłupa w odpowiednich projekcjach. W badaniu postawy uwidaczniają się nierówne ustawienie barków, asymetrie w klatce piersiowej, nierówności wcięć talii, uwypuklenia mięśni przykręgosłupowych, a także przechylenie tułowia na bok i skośne ustawienie miednicy – wyjaśnia dr Kołtowski.

W diagnostyce funkcjonalnej stosuje się też test Adamsa, który polega na swobodnym wykonaniu skłonu w przód z rękami skierowanymi w kierunku podłogi oraz z utrzymaniem prostych kolan. Jest to wzrokowy test, który pozwala wstępnie ocenić istniejącą asymetrię w obrębie tułowia. - Ocenie poddaje się także klatkę piersiową, krzywizny kręgosłupa, ruchomość poszczególnych odcinków kręgosłupa, a także rotację tułowia – wyjaśnia prof. Jan Szczegielniak, specjalista fizjoterapii w szpitalu VITAL MEDIC.

- Pewne postawienie rozpoznania polega jednak na wykonaniu RTG kręgosłupa w 2 projekcjach i określeniu bocznego odchylenia kątowego w płaszczyźnie i zaburzeń w płaszczyźnie strzałkowej oraz rotację kręgów – wylicza dr Kołtowski.

Takie badanie można przeprowadzić jedynie na dedykowanym aparacie RTG, mogącym wykonać tzw. łączone zdjęcie całego kręgosłupa pacjenta w pozycji stojącej, który znajduje się na wyposażeniu szpitala VITAL MEDIC.

Skolioza to deformacja, której kąt odchylenia bocznego na zdjęciu RTG przekracza 10° z rotacją kręgów i zaburzeniami krzywizn fizjologicznych. Celem określenia stopnia agresywności konieczne są kolejne zdjęcia RTG, wykonane w odstępach 4-6 miesięcy. Narastanie skoliozy w ciągu roku poniżej 5° to postać łagodna, pomiędzy 5° a 10° to postać agresywna, powyżej 10° to postać złośliwa.

Metoda leczenia zależy od stopnia skrzywienia kręgosłupa, ale większość skolioz można leczyć zachowawczo

Skoliozy niewłaściwe leczone mogą doprowadzić do ograniczenia wydolności fizycznej pacjenta, przewlekłego zespołu bólowego oraz powstania zaburzeń neurologicznych, powodując trwałe kalectwo. - W skrajnych przypadkach u pacjentów powstaje niewydolność krążeniowo-oddechowa, mogąca prowadzić nawet do przedwczesnej śmierci chorych – wylicza dr Kołtowski.

W skoliozach w przedziale 10-25° odchylenia kątowego stosuje się odpowiednie programy ćwiczeń. W deformacjach powyżej 25° konieczne jest zastosowanie gorsetu ortopedycznego korekcyjnego, którego głównym zadaniem jest utrzymanie pozycji skorygowanej, zapewniając kręgosłupowi oraz tkankom miękkim prawidłowe warunki do rozwijania się. - W przypadku braku leczenia lub progresji skoliozy ponad 45° konieczne jest zastosowanie leczenia operacyjnego, którego głównym celem jest zahamowanie możliwości dalszego postępu skoliozy i wystąpienia nieodwracalnych, wtórnych zniekształceń i zaburzeń funkcji życiowych pacjenta – wskazuje dr Kołtowski.

Dokładny plan leczenia pacjenta ustala lekarz ortopeda w konsultacji z fizjoterapeutą. - Proces rehabilitacji pacjentów ze skoliozą powinien obejmować realizację indywidualnego programu usprawniania, dostosowanego do stanu klinicznego pacjenta - mówi prof. Szczegielniak. - Bardzo istotne jest, aby rehabilitację prowadzić systematycznie, gdyż tylko konsekwentne i wieloletnie usprawnianie może dać trwały wynik terapeutyczny. Podstawowym celem nieoperacyjnego leczenia skolioz jest zniesienie przykurczów, wywołujących i prowadzących do utrwalenia skoliozy. Ćwiczenia obejmują zarówno redresje, usuwające przykurcze, jak i czynny ruch, zwiększający siłę i sprawność mięśni. Progresja skrzywienia, pomimo stosowania gorsetu, jest często wskazaniem do leczenia operacyjnego – podsumowuje prof. Szczegielniak.

Zabieg operacyjny w przypadku progresji skoliozy to konieczność, a nie kosmetyczna korekta tułowia

Najczęściej pacjenci kwalifikowani do zabiegu operacyjnego nie odczuwają żadnych dolegliwości bólowych i często nie mają poczucia poważnej choroby. Leczenie operacyjne skolioz polega na rozległej operacji z objęciem od 6-14 segmentów kręgosłupa, założeniu na nich odpowiednich zaczepów (śrub i haków), wprowadzeniu 2 równoległych prętów i poprzez odpowiednie manewry, skorygowaniu deformacji. Pomimo wprowadzenia w ostatnich latach coraz doskonalszych technik operacji skolioz, chirurdzy kręgosłupa nadal nie są w stanie całkowicie skorygować deformacji. Końcowym etapem operacji jest stworzenia podłoża do wytworzenia się jednolitego zrostu kostnego – usztywnienia się kręgosłupa. - To zrastanie następuje w kolejnych 12 miesiącach po zabiegu operacyjnym i warunkuje trwałą korekcję na wszystkie następne lata życia – wskazuje dr Kołtowski.

W przygotowaniu pacjenta do zabiegu, poza wykonaniem RTG całego kręgosłupa, często wykonywana jest tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. - Te badania pozwalają na rozpoznanie anomalii kostnych kręgosłupa, precyzyjne określenie wielkości elementów kręgów i kanału kręgowego oraz rozpoznanie anomalii rdzenia kręgowego, które mogą mieć wpływ na stan neurologiczny pacjenta w trakcie korekcji skoliozy – stwierdza dr Kołtowski.

Rozległy zabieg operacyjny wymaga doświadczonego zespołu chirurgów kręgosłupa oraz stosowania specjalistycznego sprzętu medycznego, na który składają się również implanty. - Aby prawidłowo osadzić zaczepy w kręgosłupie stosujemy podgląd śródoperacyjny RTG z opcją tomografii komputerowej oraz nawigację śródoperacyjną oraz monitorowanie przepływu impulsów przez rdzeń kręgowy w trakcie jego przemieszczania się w czasie korekcji skoliozy. W te niezbędne systemy wspomagania chirurgii obrazem, takie jak neuronawigacja i tomografia śródoperacyjna, wyposażony jest blok operacyjny szpitala VITAL MEDIC – podsumowuje dr Kołtowski.