Śląski Baltazar

A skąd oni wiedzieli, że w Betlejem narodził się Mesjasz? Może wyczytali to w biblijnej księdze Proroka Micheasza: A ty Betlejem /…/ z ciebie wyjdzie ten, który będzie władał w Izraelu, a pochodzenie Jego od początku do dni wieczności. A dlaczego nazywamy tych magów - królami? Takie rozumienie wzięło się z Psalmu 72: Królowie /…/ przyniosą dary /…/ i oddadzą mu pokłon wszyscy królowie. To zaś, że królów było trzech wnioskujemy z Ewangelii św. Mateusza: Zobaczyli Dziecię /…/ i otworzywszy swe skarby ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę.

Zatem z trzech darów wnioskujemy o liczbie królów. Natomiast w średniowieczu utrwaliła się tradycja, że nazywali się: Kacper, Melchior oraz Baltazar i mieli być potomkami synów Noego reprezentujących trzy rasy ludzkie. Melchior symbolizuje potomków Jafeta, czyli rasę białą z Europy. Przedstawiano go jako starca z siwą brodą, który przybył do Betlejem na koniu i darował Dzieciątku złoto. Kacper zaś, jako potomek Sema, symbolizuje ludy semickie i starożytny Wschód. A przybył ten Kacper na słoniu i darował kadzidło. Zaś najmłodszy Baltazar to potomek Chama, czyli Afrykańczyków. Dlatego przedstawiano go jako czarnoskórego, który przyjechał na wielbłądzie i małemu Jezusowi ofiarował mirrę.

Na dawnym Śląsku, wyjątkowo fajrowano Święto Trzech Króli. Warto więc przywrócić odpowiednio wysoką rangę temu dniu, od tego roku - wolnemu od pracy. W to święto przygotowywano uroczyste obiady i kolejny raz robiono wigilijne przysmaki, czyli głównie makówki. Tego dnia obowiązkowo chodziło się do kościoła na msze św. oraz święcić złoto, zioła do okadzania, kredę oraz wodę, zwaną - wodą święconą trójkrólową. Również tego dnia do kościelnych betlyjek, czyli stajenek, dostawiano figury Trzech Króli, a czasami też wielbłąda, słonia i konia, na których ci Mędrcy przyjechali. Warto jednak podkreślić, że oficjalnie, w kalendarzu katolickim, kończy się na święcie Trzech Króli wyjątkowy czas świętowania Bożego Narodzenia, kolędowania i składania sobie noworocznych życzeń. Jednak stajenki, kolędy i choinki pozostają w kościołach aż do Matki Boskiej Gromnicznej, czyli do 2 lutego.

Podczas moich podróży po Śląsku, napotykam w kościołach, klasztorach czy pałacach liczne obrazy przedstawiające pokłon Trzech Króli. Wielkie jednak było moje zdumienie, kiedy w kościele parafialnym (nie mylić z zamkowym) w Kamieniu Śląskim zobaczyłem, że lewy ołtarz boczny z wielkim obrazem jest pod wezwaniem św. Baltazara. I nie ma tu najmniejszych wątpliwości, że chodzi o jednego z owych Trzech Króli. Na obrazie tym zresztą św. Baltazar trzyma pojemnik z mirrą, królewskie berło, na głowie ma koronę a nad nim świeci betlejemska gwiazda. Jest to być może jedyny taki obraz i ołtarz nie tylko w Polsce, ale w całej Europie?

A skąd się wziął ów kult św. Baltazara na Śląsku? Prosto to wyjaśnić. Otóż w XVII wieku dwaj członkowie wielkiego śląskiego rodu: Baltazar Larisch i Baltazar Ludwik Larisch nosili właśnie imię jednego z Trzech Króli i dlatego swemu patronowi rodzina wystawiła ów ołtarz z obrazem. Choć obraz ma pewną niedoskonałość, gdyż oblicze św. Baltazara otrzymało tam bardzo białolicy europejski kształt, choć tradycja mówi, że był czarnoskóry. A szkoda, bo jego czarne oblicze dodałoby owemu kultowi dodatkowy śląski smaczek. Bowiem taki czarny śląski Baltazar z koroną na głowie mógłby przypominać, że i może Ślązoki są od czarnej roboty, ale to oni też powinni na Śląsku rządzić!
[email protected]