Śląski Kopciuszek mieszkał kiedyś w Szombierkach. Potem Joanna wraz z mężem przeniosła się do Kopic. Jak dziś wygląda to miejsce?

Joanna Gryzik-Schaffgotsch, czyli „śląski Kopciuszek” urodziła się w 1842 w Porembie, która dziś jest jedną z dzielnic Zabrza, w ubogiej rodzinie komorników (chłopów bez ziemi). Bardzo szybko straciła ojca, a matka zdecydowała się ponownie wyjść za mąż. Przeszkadzała jej jednak najstarsza córka, którą zdecydowała się wydalić z domu. Tak malutka Joanna trafiła do domu wielkiego magnata przemysłowego Karola Goduli. Kiedy miała cztery lata, ich losy złączyły się, a swoje dzieciństwo spędziła w Bytomiu, w pałacu w Szombierkach.

Po śmierci Karola Goduli, w 1848 roku mając zaledwie 6 lat, Joanna odziedziczyła jego fortunę, bowiem na mocy testamentu stała się główną dziedziczką fortuny Goduli. Testament zszokował rodzinę magnata. W trosce o bezpieczeństwo Joanny Maksymilian Scheffler, przyjaciel Karola Goduli, zdecydował się na umieszczenie dziewczynki w klasztorze Urszulanek we Wrocławiu, gdzie kontynuowała naukę. Obawiał się, że krewni mogą czyhać na jej życie, bowiem zgodnie z zapisami testamentu cały majątek dziewczynki mógł przejść w ręce rodziny Goduli tylko po bezpotomnej śmierci Joanny.

Wspomniany Scheffler był jednym z opiekunów „śląskiego Kopciuszka”, którzy zostali wyznaczeni przez Karola Godulę w jego testamencie. Oprócz niego do opieki nad dziewczynką upoważniono też Jana Fryderyka Fincklera, Emilię Lucas i kilku innych współpracowników. Warto dodać, że to właśnie Scheffler zabiegał również o nobilitację Joanny, co ostatecznie udało się w 1858 roku. Wówczas król Prus Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern nadał jej szlachectwo, zmieniając przy tym nazwisko na Gryzik von Schomberg-Godula.

Jednakże już w 1849 roku Joanna wraz z Emilią Lucas wróciły do Szombierek i zamieszkały w pałacu Goduli. Jego krewni cały czas starali się obalić testament, ale nie powiodło im się to. Joanna jednak musiała wrócić do Wrocławia. Klasztor opuściła dopiero w wieku 16 lat. Zamieszkała wówczas z Schefflerem w jego wrocławskiej willi. Przyjmuje się, że to właśnie tam poznała swojego przyszłego męża, czyli Hansa Ulryka Schaffgotscha.

W październiku 1858 roku młodzi podpisali w szombierskim pałacu kontrakt ślubny, a pobrali się miesiąc później. Msza święta została odprawiona w bytomskim kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Początkowo małżonkowie zamieszkali w znanej już Joannie willi Schefflera. Rok po zaślubinach Joanna weszła w posiadanie majątków w Kopicach, Chudowie i Paniowach. Z mężem zdecydowała, że przeniosą się do Kopic. Tam też wiedli szczęśliwe życie. Joanna miała smykałkę do interesów. Kiedy zaczęła zarządzać samodzielnie swoim majątkiem, udało jej się dziewięciokrotnie pomnożyć majątek, który otrzymała od Karola Goduli.

"Sląski Kopciuszek" zmarł w Kopicach

Joanna zmarła 21 czerwca 1910 roku w Kopicach. Tam też została pochowana. Po latach, w 1945 roku, mauzoleum przy kościele Świętego Krzyża, w którym złożono jej doczesne szczątki, zostało zbezczeszczone przez żołnierzy Armii Czerwonej. Później szczątki te pochowano w zbiorowej mogile. Dzięki staraniom społeczników udało się wyremontować kopickie mauzoleum. Inicjatorem przedsięwzięcia był Maciej Mischok, a prace remontowe ruszyły w 2017 roku. Dwa lata później dzięki zaangażowaniu proboszcza Jarosława Szeląga i Macieja Mischoka przeprowadzono też ekshumację Joanny Schaffgotsch i jej rodziny, a następnie ponownie pochowano ich szczątki w mauzoleum. Nastąpiło to 20 czerwca 2020 roku.

Kopicki pałac, w którym mieszkał „śląski Kopiuszek” to XIX-wieczny zabytek. Został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa opolskiego. Po zakończeniu II wojny światowej rodzina von Schaffgotsch straciła prawo własności do pałacu. Od tego czasu wielokrotnie zmieniał właścicieli. Ostatnia zmiana nastąpiła 28 stycznia 2022 roku, kiedy obiekt nabył opolski przedsiębiorca Joachim Wiesiollek. Obecnie pałac w Kopicach znajduje się w fatalnym stanie technicznym. Z uwagi na zagrożenie nie można go ani zwiedzać, ani wejść na teren posiadłości.

Źródła:

• Kuzio-Podrucki A., Schaffgotschowie. Zmienne losy śląskiej arystokracji, Bytom 2007.
• Twardoch I., Z dziejów rodu Schaffgotschów, Ruda Śląska: Muzeum Miejskie im. Maksymiliana Chroboka, 1999.
• https://brzeg.naszemiasto.pl/palac-w-kopicach-ma-nowego-wlasciciela-kupil-go-opolski/ar/c1-8682043