Śląski panteon: Warto znać bohaterów, czyli o panteonie przy śląskim stole [ZDJĘCIA, WIDEO]

Ks. Szramek wielopojawieniowy

Śląskim obiadem w katowickiej restauracji Kryształowa ugościliśmy członków naszej nieformalnej kapituły, nominujących do panteonu. Gwoli przypomnienia podkreślmy, że były to regionalne autorytety w różnych dziedzinach regionalnego życia. W trakcie akcji każdy wskazywał dziesiątkę postaci, które jego zdaniem najmocniej zasłużyły się dla regionu w różnych epokach jego rozwoju. Wszyscy nasi pierwsi ankietowani zgodnie wymienili Wojciecha Korfantego. Pięciokrotnie w typach pojawiał się Jerzy Ziętek. Czterokrotnie stawiano na Gustawa Morcinka i Karola Godulę (pełna lista wskazań dziesięciu pierwszych nominujących w ramce obok). Oprócz ważnych polityków, monarchów, przemysłowców, naukowców, ludzi kultury najliczniejszą grupę uhonorowanych głosami naszych rozmówców stanowiły wybitne osoby związane z Kościołem. Powtarzało się nazwisko ks. Emila Szramka, ks. bp. Herberta Bednorza, kard. Augusta Hlonda, ale i między innymi św. Jacka czy św. Jadwigi Śląskiej.

- Te postacie przypominają, że autorytety Kościoła są od zawsze związane z górnośląską historią. I od zawsze łączą Ślązaków w oparciu o tradycyjne wartości - zaznaczał abp Damian Zimoń, przypominając choćby niezwykły życiorys św. Jacka, słynnego "Ex Silesia Lux", czyli "Światło ze Śląska". - To jedna z tych wyjątkowych osób, jedyny polski duchowny uwieczniony wśród rzeźb świętych na kolumnadzie wokół placu Świętego Piotra w Rzymie.

Arcybiskup senior przywołał też ks. Szramka, który oprócz zasług kapłańskich pozostawił po sobie wnikliwe badania śląskiego pogranicza kulturowego.
- Przeszedł do historii jako jeden z nielicznych socjologów i historyków wyniesionych na ołtarze. Jego nieśmiertelny tom "Śląsk jako problem socjologiczny" do dziś stanowi fascynujące świadectwo rozumienia specyfiki tego regionu przez ks. Szramka - dodawał prof. Marek Szczepański, socjolog z Uniwersytetu Śląskiego. - To był człowiek wszechstronny, można by rzec: "wielopojawieniowy".

Prof. Zygmunt Woźniczka, historyk UŚ, przypomniał też o ogromnym autorytecie, jakim duchowny cieszył się wśród wiernych różnych narodowości zamieszkujących Górny Śląsk.

- Gdy w 1940 r. został aresztowany, do szefa Gestapo wybrała się grupa nobliwych niemieckich mieszczan, by wstawić się za nim. Księdza Szramka, niezależnie od narodowości, uważano za dobrego duchownego, człowieka ponad podziałami - mówił prof. Woźniczka.

Jak śląscy byli śląscy nobliści?

Śląski panteon od początku uważaliśmy za doskonałą okazję do przypomnienia wybitnych Ślązaków, którzy zniknęli ze zbiorowej pamięci, choć bez dwóch zdań na to nie zasłużyli. Wiedza o ich biografiach, osiągnięciach i kluczowych decyzjach to punkt obowiązkowy w rozszyfrowywaniu śląskich losów. Gdy kilka lat temu prof. Szczepański pytał gimnazjalistów ze śląskich szkół o wybitne postacie z historii regionu, uczniowie najczęściej wymieniali Adama Małysza. Prof. Woźniczka żartował, że zdarzają mu się studenci, którzy mają problem z odgadnięciem, czyj pomnik stoi na placu Sejmu Śląskiego, czyli przed uniwersyteckim gmachem.

- "Korfanty? Ja nie wiedziałam, ja nie jestem z Katowic" - takie zdania słyszałem kilka razy na zajęciach. W tej dziedzinie wiele mamy do nadrobienia - uważa historyk.

Jedną z mniej powszechnie znanych postaci, które pojawiły się w nominacjach do naszego panteonu, był Adam Napieralski, magnat prasowy z przełomu wieków. Jako jedyny przywołał go Jerzy Gorzelik, szef Ruchu Autonomii Śląska.

- Napieralski jest mi bliski, bo to człowiek niezwykle przedsiębiorczy. Korfanty nie odniósłby sukcesu przed wojną, gdyby nie on i polskojęzyczna prasa, którą skupił w swoich rękach na Śląsku. Jego wpływ na rzeczywistość był ogromny - podkreślał Gorzelik.
Mimo niezwykłych karier i epokowych osiągnięć, dla wielu mieszkańców Śląska zupełnie obco wciąż brzmią nazwiska trzynastu (!) noblistów, którzy wywodzą się z tej ziemi. W poniedziałek interesująca była szczególnie ta część naszej dyskusji, która dotyczyła problemu śląskości owych znakomitych naukowców. Pytanie brzmiało, czy mamy prawo uważać ich za wybitnych Ślązaków? Bo nie brakuje głosów, że niejako zaanektowaliśmy ich do swojego grona i to krok mocno na wyrost.

- Maria Goeppert-Mayer jest tu chwalebnym przypadkiem. Zachowała swoją śląskość, podkreślała związki z rodzinnymi Katowicami - odpowiadał prof. Szczepański.

- Każdą z tych postaci powinniśmy się szczycić. To są bohaterowie tej ziemi - argumentował Alojzy Lysko, pisarz, publicysta, wytrawny znawca Śląska. - Jeśli np. mamy do czynienia z człowiekiem, który jako pierwszy na świecie wydestylował benzynę syntetyczną z węgla (Friedrich Bergius, Nobel w 1931 r.), to jak nie chwalić się, że wywodził się z naszej ziemi?

- Zastanawiam się, który z tych noblistów powiedziałby o sobie, że jest Górnoślązakiem. Zachwycamy się dziś modelem wielokulturowości Śląska, choć model ten istniał w przeszłości jedynie w teorii - oponował wicewojewoda Piotr Spyra.

- Każdy z nich, jak na porządnego Niemca przystało, najpierw kochał swój hajmat, a dopiero później vaterland - ripostował Gorzelik.

Jak odzyskać Morcinka?

Większość dyskutantów zgodziła się z postulatem, że należy mocniej niż do tej pory walczyć o odzyskanie w masowej świadomości Gustawa Morcinka. Jego książki nie są wznawiane, a na dorobku pisarskim odbił się nieszczęsny epizod ze Stalinogrodem.

- Wybitny pisarz, jedyny taki na Śląsku. Zaczytywał się w nim nawet młody Karol Wojtyła - przypominał abp Damian Zimoń.
- Pochopnie o nim zapomnieliśmy, a niewielu mieliśmy artystów tego formatu. Nie wybaczamy mu krzywdy, którą wyrządził nie on, a komuniści - podkreślał Alojzy Lysko.
- Liczę, że Morcinek wróci do łask, zasługuje na to. Do dziś należy mówić o nim jako o najważniejszym pisarzu ze śląskim rodowodem - potwierdzał Tadeusz Kijonka, poeta, publicysta, wieloletni redaktor naczelny miesięcznika "Śląsk".

Nasi goście podkreślali wagę budowania śląskiego panteonu. Abp Zimoń wskazywał spojrzenie na śląską historię bez uprzedzeń i podziałów, co udało się wypracować w tej debacie. Podobnego zdania byli prof. Szczepański i poseł Marek Plura. Parlamentarzysta zaznaczał, że atutem tworzonego panteonu, podobnie jak choćby plebiscytu, w którym głosują nasi internauci, jest niezamykanie się w wyborach do określonego kręgu postaci.

- To bardzo cenny projekt, pouczający dla nas wszystkich, w tej formie - nowa jakość. Powinniśmy wszyscy znać życiorysy wielkich Ślązaków - mówił Plura. - Ważne, że przedsięwzięcie ma charakter otwarty i towarzyszy mu rzeczowa dyskusja.
Ta dyskusja nie była ostatnią towarzyszącą naszemu projektowi. Codziennie na łamach DZ możecie Państwo śledzić kolejne typy zaproszonych przez nas rozmówców. Naszym Czytelnikom dziękujemy za ciekawe opinie i sugestie. Mamy wrażenie, że coraz więcej z nas stara się oceniać śląską historię mądrym i wyważonym spojrzeniem.

Śląska debata - tematy na przyszłość

Dyskusja, w której uczestniczyliśmy, skłoniła nas do refleksji związanych ze śląską historią i jej współczesnym pojmowaniem. Wyodrębniliśmy cztery fundamentalne tematy, które w przyszłym roku będziemy kontynuować na forum DZ.
Gustaw Morcinek
Najwybitniejszy śląski pisarz, wysmakowany stylista, człowiek, który usakralizował życie codzienne Ślązaków. Tak powinniśmy patrzeć na jego twórczość. A jednak Morcinka w naszej obecnej rzeczywistości nie ma. A jeśli go wspominamy, to najczęściej przy okazji nieszczęsnych rocznic przemianowania Katowic na Stalinogród. Jak odzyskać Morcinka?
Śląscy nobliści
Mieliśmy ich trzynastu, wybitnych naukowców, którzy wywodzą się ze śląskiej ziemi. Jak to jest z ich śląskością? Czy chwaląc się nimi, nie naginamy faktów? Nasza wiedza o nich jest fragmentaryczna.
Michał Grażyński
Wojewoda-spadochroniarz zesłany dla ograniczenia śląskiej autonomii i krzewienia polskości za wszelką cenę, czy racjonalny gospodarz i sprawny budowniczy? Po obu stronach znajdą się argumenty. Warto uważniej się w nie wsłuchać.
Śląscy święci
Mamy ich wielu, wybitnych, ważnych regionalnie i ponadregionalnie. Jakie jest ich znaczenie dla śląskiej historii?

Typy naszych gości do panteonu:

Piotr Spyra: Henryk Brodaty, Erazm Ciołek Witelon, Jan II Dobry, Walenty Roździeński, Karol Godula, Józef Lompa, ks. Franciszek Michejda, Wojciech Korfanty, Paweł Musioł, ks. bp Herbert Bednorz.
Jerzy Gorzelik: Jan II Dobry, Henryk Mikołaj Górecki, Friedrich Wilhelm von Reden, Ernest Wili-mowski, Eva von Tiele-Winckler, Henryk Sławik, Mieszko Plątonogi, Karol Godula, Wojciech Korfanty, Franz Winckler.
Prof. Zygmunt Woźniczka: W. Korfanty, Karol Miarka, Gustaw Morcinek, Michał Grażyński, Konstanty Wolny, Jerzy Ziętek, Stanisław Ligoń, ks. Emil Szramek, Roman Lutman, Wilhelm Szewczyk.
Prof. Ryszard Kaczmarek: Joachim Curäus, Maria Göppert-Mayer, Joseph von Eichendorff, K. Godula, Jerzy Hohenzollern, W. Korfanty, Mieszko Plątonogi, G. Morcinek, Teofil Ociepka, F.W. von Reden.
Marek Plura: Św. Jadwiga Śląska, Georg von Giesche, John Baildon, F.W. von Reden, K. Wolny, W. Korfanty, Jerzy Buzek, Józef Kożdoń, Jan II Dobry, Władysław Opolczyk.
Józef Musioł: W. Korfanty, Jerzy Ziętek, K. Miarka, Paweł Musioł, S. Ligoń, H. Sławik, H.M. Górecki, kard. August Hlond, Rudolf Ranoszek, Helena Rozwadowska, Dominik Ździebło-Danowski.
Abp Damian Zimoń: ks. Franciszek Blachnicki, ks. Emil Szramek, ks. Józef Czempiel, ks. Jan Macha, kard. August Hlond, W. Korfanty, siostra Maria Dulcissima Hoffmann, ks. bp Herbert Bednorz, bł. Maria Luiza Merkert, św. Jacek, św. Jadwiga.
Prof. Marek Szczepański: W. Korfanty, ks. E. Szramek, John Baildon, K. Godula, Guido Henckel von Donnersmarck, J. von Eichendorff, M. Göppert-Mayer, Horst Bienek, J. Ziętek, Gerard Cieślik.
Tadeusz Kijonka: J. Lompa, K. Miarka, W. Korfanty, kard. A. Hlond, G. Morcinek, J. Ziętek, H. Sławik, J. Buzek, H.M. Górecki, Krystian Zimerman.
Alojzy Lysko: W. Korfanty, K. Wolny, Jan Henryk XV Hochberg, Jan Christian Ruberg, Angelus Silesius, Władysław Opolczyk, Ludwik Musioł, G. Morcinek, J. Ziętek, Jan Mitręga.

*Regionalna lista płac. Sprawdź, ile zarabiają [ZAROBKI OD 100 ZŁ DO 1 MLN ZŁ]
*Kuchenne Rewolucje w Tychach: Dom Bawarski Tychy Magdy Gessler [ZDJĘCIA + WIDEO]
*Najpiękniejsze polskie kolędy [POSŁUCHAJ i WYBIERZ]
*Najlepsze prezenty na święta Bożego Narodzenia [ZOBACZ ZDJĘCIA]