Spotkania Medyczne: do samochodu weź kołnierz ortopedyczny. Dr Jerzy Pieniążek był gościem 269 odcinka WIDEO

Zacznijmy od tego, jak siedzieć? Bo jednak część życia przesiadujemy w pracy, w domu, podczas spotkań.
Przede wszystkim trzeba siedzieć wygodnie. Wszystkie nakazane tzw. zdrowe pozycje nie zawsze są miłe, a już na pewno nie wszystkie są wygodne. Ba, to co dobre, zwykle jest zakazane, albo się od tego tyje. Ale poważnie mówiąc, jeśli nie mamy żadnych dolegliwości, to siadajmy tak, by nasz organizm czuł się komfortowo. Od czasu do czasu powinniśmy jednak przyjmować pozycję, która z punktu widzenia biomechaniki jest najbardziej korzystna. Gdy tylko możemy, ćwiczmy. Dzieci w szkole wiercą nie z tego powodu, że mają ADHD, ale z powodu wzrostu kręgosłupa i mięśni. Natura nakazuje wykonywać im różne ruchy (ćwiczenia) dla dobra tego kręgosłupa. Np. w Szwecji, która uchodzi za jeden z najzdrowszych krajów na świecie, dzieci w czasie lekcji mogą chodzić.

Fizjologiczną pozycją jest właśnie stanie, a nie siedzenie.
Oczywiście. Jako gatunek najpierw stanęliśmy, a dopiero potem zaczęliśmy siedzieć. Najpierw poruszaliśmy się poziomo, w środowisku wodnym i z tej wody wyszliśmy poziomo. Jednak ewolucyjnie nie idziemy w kierunku zdrowym dla naszego kręgosłupa. Są dwa dowody na to, że nie jesteśmy dostosowani do pozycji pionowej. Pierwsze to zapalenie zatok. Drugie to dyskopatia lędźwiowa.

Jak już siedzimy, to na twardym czy miękkim? Czy życie płodowe determinuje nasze późniejsze przyzwyczajenia dotyczące tego jak siedzimy, śpimy?
W życiu to kwestia przyzwyczajenia. Zaś w życiu płodowym znajdujemy się w środowisku wodnym i nie działają na nas przeciążenia, które zaczynają działać po urodzeniu, gdy zaczynamy raczkować, stawać, chodzić.

Dziś wiele firm tak projektuje stanowiska pracy, aby były to stanowiska stojące, bo takie są zdrowsze.
Do wszystkich stanowisk pracy możemy porównać stanowisko pracy w kuchni. My, biomechanicy, uczestniczymy w projektowaniu mebli kuchennych. Zwracamy uwagę producentom, że w kuchni najważniejsza jest ergonomia, czyli przystosowanie warunków pracy do możliwości anatomicznych człowieka. To pomaga zminimalizować ryzyko przeciążeń i tym samym urazów. Przy okazji mała, ale istotna dygresja. W ciągu ostatnich 150 lat wydłużyliśmy sobie życie o połowę. Musimy mieć na uwadze, że do tej długości życia musimy mieć dłuższą kartę gwarancyjną na funkcjonowanie różnych narządów, w tym - tak ważnego - kręgosłupa. Ewolucja nie przewidziała, że będziemy żyć tak długo. Biorąc pod uwagę choćby narząd ruchu, jesteśmy zaprogramowani tylko na 35 lat sprawnego życia. Potem już zaczynają się problemy, zmiany zwyrodnieniowe. Dlatego powinniśmy tak funkcjonować, by przedłużyć sobie okres sprawności. Ale na pewnym etapie życia musimy wybierać taką dyscyplinę, by sobie nie zaszkodzić. Uprawiając sport, musimy pogodzić się z upływem czasu i dostosować się do naszych możliwości. Najlepszą formą ruchu jest pływanie, które jest zarazem najlepszą rehabilitacją. Jesteśmy układem maszyn prostych. Organizm ludzki to głównie dźwignie. Mamy dźwignie jednostronne - staw łokciowy, żuchwowy, kolanowy, biodrowy (mają one jedną oś obrotu) i dwustronne, które występują w kręgosłupie między kręgami. Tu mamy do czynienia z przeciążeniem tarcz międzykręgowych, czego następstwem jest choroba dyskowa. Natomiast najszybciej zwyrodnieniu ulegają stawy biodrowe i kolanowe, bo tu występują największe przeciążenia. Stawy to bardzo skomplikowane urządzenia. Gdy siedzimy w niewłaściwej pozycji, bolą nas stawy międzykręgowe. One bolą też, gdy dźwigamy ciężary.

Jakie obciążenia musi znieść nasz kręgosłup?
Ogromne. Pochylenie się o 90 stopni powoduje nacisk na tarczę międzykręgową L5/S1 rzędu półtorej tony. Mniejsze schylenia to nacisk wartości 400 kg. Nawet, gdy leżymy, nasz nacisk na dysk dolnej części kręgosłupa, wynosi między 20 a 50 kg. Nasz organizm najłatwiej jest porównać do maszyny, jaką jest żuraw. Najważniejsza jest szerokość podstawy, na jakiej ten żuraw stoi, a druga to wysokość żurawia. Musimy wziąć też pod uwagę, że w porównaniu do naszych przodków, mamy więcej centymetrów wzrostu. A wysoki wzrost ma ogromny wpływ na problemy związane z kręgosłupem. Im układ wyższy tym jest mniej stabilny. Wszystko, co nosimy w rękach, to te elementy obciążenia „żurawia”, które musimy zrównoważyć. Trzeba pamiętać o tym przy codziennych czynnościach, takich jak noszenie zakupów. Nie powinniśmy nosić ich w jednej ręce, a torby na jednym ramieniu. Nie bez powodu wymyślono plecaki, a także wózki na zakupy. Nosząc zakupy obciążamy kręgosłup szyjny. Dlatego po dźwiganiu boli nas grzbiet, a nie ręce. Kolejną ważną sprawą, o której musimy pamiętać, to właściwie dobrane obuwie. Muszą to być szerokie buty na płaskim obcasie, żeby łatwiej było utrzymać podstawę. Jeśli szpilki, to okazyjnie, a przy tym trzeba pamiętać o odpowiednich ćwiczeniach rozciągających mięśnie łydek. Buty stały się atrybutem kobiecości i jednocześnie problemem dla zdrowia, bo są kompletnie nieergonomiczne. Panie nie powinny prowadzić samochodu w szpilkach (choć można to już robić w miarę bezpiecznie), ale w specjalnych nakładkach. Jeśli jednak ich nie mamy radzę wkładać do auta wygodne, bezpieczne obuwie.

Wracając jednak do... kuchni. Jaką kupić, by zdrowo w niej spędzać czas?
Jej konstrukcja nie może powodować, że przyjmujemy pozycje wymuszone. Jest taka teoria, że gdyby kobiety nie zagoniły mężczyzn do kuchni to nadal prałyby ręcznie na metalowych tarkach, nie byłoby zmywarek na naczynia i innych usprawnień technicznych. Pewne urządzenia mężczyźni wymyślili po prostu z lenistwa. Postęp napędza lenistwo (śmiech). W kuchni powinny obowiązywać określone zasady. Meble powinny być postawione na nóżkach, by można było włożyć pod nie stopy, albo powinny mieć cofnięte cokoły. Odpowiednie powinny być wysokości blatów. Każda pani powinna mieć wysokość blatu dostosowaną do swojego wzrostu. Wystarczy dobrać odpowiedniej wysokości nóżki. Średnia wysokość mebli czyli blatu roboczego to zwykle 85 centymetrów. To dla osoby od 160 do 174 cm wzrostu. Blat roboczy powinien znajdować się na wysokości 53 proc. naszego wzrostu. Zlewy nie mogą być zbyt oddalone, dlatego jestem zwolennikiem, by nie obudowywać zlewozmywaków po to, aby można włożyć po nie nogę poszerzając swoją podstawę. W kuchni, w meblach od wysokości poniżej pasa, powinny dominować szuflady, a nie półki. Łatwiej z nich korzystać i są przede wszystkim ergonomiczne.

Wiele czasu spędzamy w aucie.
Zdradzę państwu sekret neurochirurgów. Wielu z nas wozi w swoich samochodach miękkie kołnierze ortopedyczne. Zakładamy je, kiedy jedziemy samochodem jako pasażerowie. Dla bezpieczeństwa kręgosłupa szyjnego. Kołnierz chroni szyję przed skutkami trzęsień w pojeździe, a przede wszystkim, gwałtownych hamowań. To dla pasażera najniebezpieczniejsze. Szyja opada bezwładnie z dużą siłą, co może skończyć się nawet tzw. urazem biczowym. Często takie przypadki kończą się na stole operacyjnym. Takie zagrożenia nie występują u kierowców, bo kierowca ma swój naturalny kołnierz mięśniowy który reaguje już w momencie podjęcia decyzji o gwałtownym manewrze.