TAJEMNICE GLIWIC. Kim jest Jerzy z widłami? Skąd pochodzi pasta do zębów? Zapraszamy na spacer po Rynku

Gliwicki Rynek jest niemal kwadratowy i ma wymiary 73×74 m. Z jego narożników wychodzą po dwie ulice, nadając gliwickiej starówce bardzo charakterystyczny kształt. I choć średniowieczna zabudowa placu i jego otoczenia już dziś nie istnieje, zachował się dawny, koncentryczny układ ulic. Widać go najlepiej na mapie lub z lotu ptaka.

Rynek, od pierwszych dni istnienia, stanowił główne miejsce życia politycznego, gospodarczego i społecznego miasta. W jego najbliższym otoczeniu mieszkali ludzie zajmujący się handlem, również tutaj odbywały się różnego rodzaju uroczystości.

Pod tajemniczą, niemiecką nazwą Gabeljürge kryje się jeden z zabytków gliwickiego Rynku – Fontanna z Neptunem. Powstała w 1794 r., a stworzył ją Johannes Nitsche, opawski rzeźbiarz barokowy. Wykonana została z piaskowca, a ustawiono ją na cokole wewnątrz kwadratowego basenu. Fontanna przedstawia Neptuna siedzącego na delfinie. Mityczny bóg trzyma w prawej dłoni trójząb i właśnie ten atrybut sprawił, że mieszkańcy zaczęli nazywać popularną gliwicką atrakcję Jerzym z widłami.

Fontanna stojąca w zachodniej części Rynku jest wpisana do rejestru zabytków ruchomych województwa śląskiego.

Ciąg dalszy artykułu pod zdjęciem

Odpowiedź na pytanie skąd pochodzi pasta do zębów, nie brzmi niestety „z Gliwic”, ale to nie znaczy, że jej historia nie jest związana z miastem. Kamienica pod nr 25 na Rynku należała do rodziny Troplowitzów, gliwickich Żydów. Właśnie w Gliwicach urodził się Oscar Troplowitz, który w 1905 r. wymyślił pastę do zębów, a kilka lat później, bodaj najsłynniejszy kosmetyk w historii, krem Nivea. Być może to właśnie w Gliwicach narodziły się pomysły wynalazków, z których wszyscy korzystamy do dziś.

Obecnie wjazd samochodem na plac jest dozwolony wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach, np. na czas ślubów udzielanych w Ratuszu. Ale jeszcze niedawno, na Rynku znajdował się… parking. W naszej galerii można znaleźć zdjęcia samochodów zaparkowanych na placu, a nawet stojącego autobusu. Dziś trudno to sobie wyobrazić.

Większość zabudowy pochodzi z XIX i XX wieku, jednak głębokie piętno na gliwickiej starówce odcisnęła II wojna światowa. Obecny wygląd kamienic, nawiązujący luźno do stylu renesansowego czy klasycystycznego, jest efektem powojennej odbudowy, którą kierował architekt Franciszek Maurer. To właśnie jemu centralny plac w Gliwicach zawdzięcza swój aktualny charakter oraz zachowane widoczne dziś podcienia kamienic okalających Rynek.

Wielokrotnej przebudowie poddawany był kolejny zabytek na Rynku – budynek Ratusza. Pierwsza zabudowa powstała wraz z wyznaczeniem placu – w XIII wieku. Dwa stulecia później wybudowano na jej miejscu prostokątną, dwupiętrową budowlę, którą możemy podziwiać do dziś. Przypuszczalnie, w momencie powstania, gliwicki ratusz nie miał wieży, dobudowano ją dopiero w XVI wieku, a na przestrzeni dziejów podwyższano ją i wielokrotnie modyfikowano.

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat, plac przeszedł dwie poważne metamorfozy. Pierwszą w 2010 r. Wymieniono wówczas nawierzchnię rynku, a podczas prowadzonych jednocześnie prac archeologicznych znaleziono tu studnię, do której mieszkańcy Gliwic mogą dziś zaglądać.

Ostatnia przemiana Rynku w Gliwicach została zapowiedziana w grudniu 2021 r. Jej celem było „odbetonownie” placu i zazielenienie go. Remont przeprowadzony w pierwszej połowie 2022 r. obejmował między innymi posadzenie drzew i krzewów, a także montaż nowych ławek.