Teatr: Pycha też umiera

I to nieważne, że z woli autora, agonia władcy trwa dokładnie tyle, ile spektakl, śmierć powtarza się każdego wieczoru, a Król to tylko aktor, któremu przyszło grać w jednym z najbardziej wieloznacznych dramatów Eugene'a Ioneski.

Inscenizacja sztuki "Król umiera" w Teatrze Lalek Banialuka w Bielsku-Białej jest przedstawieniem przejmującym i doskonałym formalnie, reżyser Francois Lazaro i jego aktorzy nie zapominają bowiem, że to sztuka nie tylko o śmierci, ale także o teatrze, iluzji i manipulowaniu wrażliwością widza...
Lazaro przekłada na obraz i działanie to, co w tekście dramatu najważniejsze, a do pokazania w teatrze - najtrudniejsze: bezradność wobec nieodwracalnego. Ale także -wstydliwe w naszej kulturze - pomieszanie grozy śmierci z groteskową przed nią obroną. "Banialukowy" Król, w fantastycznej kreacji Ryszarda Sypniewskiego, więdnie na naszych oczach, kwadrans po kwadransie odzierając swoją postać z godności, poczucia bezpieczeństwa, a w końcu nawet z odruchów fizjologicznych. Z aroganckiego tyrana najpierw zmienia się w człowieka opętanego strachem i próbującego przekupić los prawdziwymi lub domniemanymi zasługami. Potem staje się zdziecinniałym starcem, liczącym na jakąkolwiek już litość, by w końcu skamienieć w poczuciu rezygnacji.

Za sceną, a może i za murami teatru, czai się więc śmierć, ale publiczność widzi ją jakby z dwu stron. Z jednej to tragikomiczna szarpanina umierającego tyrana, z drugiej coraz większe zniecierpliwienie dworu, który chce już mieć tę "przykrą ceremonię" za sobą. Nawet ci, którzy kochają Króla, nie wytrzymują oczekiwania na jego koniec, który zresztą wcale nie musi być początkiem czegoś nowego.
Psychologiczne wręcz rozpoznanie stanów emocjonalnych, dopadających człowieka w obliczu śmierci, Francois Lazaro rozgrywa jednak w nierealnej, momentami baśniowej aurze, w której symbolem stanu przejściowego między bytem a niebytem staje się lalka. Gdy Król zaczyna umierać, jego postać wydostaje się z nadmuchanego, płóciennego kokonu. Teraz jest ich dwóch - nadęta powłoka doczesna i drobniutka dusza. Pycha, wynosząca Króla ponad otoczenie i marne ciało, równe tym, o których losie decydował. Każda z postaci ma swój lalkowy odpowiednik, bo każdy człowiek ma w sobie potrzebę bycia kimś innym. Wobec śmierci nasze maski stają się jednak zbędnym balastem; przecież nie zabierzemy ich ze sobą na drugą stronę. Czyż nasze życie, zdaje się pytać Lazaro, nie jest absurdem, z którego nie potrafimy się wydobyć dopóty, dopóki ono trwa?

Z biegiem spektaklu scena zdaje się emanować coraz większym zimnem, ale widzowie, paradoksalnie, wchodzą w coraz bliższe relacje z bohaterami. Magia teatru, co jakiś czas przerywana wyraźnym sygnałem "uwaga, to tylko spektakl", to zasługa precyzyjnie rozpisanego scenariusza i bardzo dobrego aktorstwa Małgorzaty Bulskiej, Lucyny Sypniewskiej, Władysława Aniszewskiego, Radosława Sadowskiego i Tomasza Sylwestrzaka oraz scenografki Joanny Braun i kompozytora Krzysztofa Maciejowskiego.

Mam tylko nadzieję, że bielskie przedstawienie nie zostanie mechanicznie zaliczone, przez widzów i komisje kwalifikacyjne festiwali teatralnych, do szufladki z napisem "teatr dla dzieci"...

Najbliższe przedstawienie - piątek 26 czerwca , godz. 19. Scena na Piętrze Teatru Lalek Banialuka w Bielsku-Białej.