Teresa Semik: Solidarność 4 czerwca 1989 roku wygrała. Polska wygrała

Solidarność 4 czerwca 1989 roku wygrała. Polska wygrała. Po tych wyborach byliśmy pierwszym państwem tzw. bloku wschodniego w Europie, w którym przedstawiciele opozycji demokratycznej uzyskali realny wpływ na sprawowanie władzy. Dla historii Polski to był moment przełomowy, który zapoczątkował zmiany polityczne i gospodarcze.

Ten sukces wcale nie był oczywisty. Ugoda Okrągłego Stołu gwarantowała Solidarności co najwyżej 161 mandatów poselskich (35 proc.), a koalicji PZPR i jej sojusznikom - co najmniej 299 mandatów (65 proc.). Ludzie Solidarności zgodzili się na te nie do końca wolne wybory w nadziei, że to jest początek drogi do stopniowej demokratyzacji systemu, że warto podjąć tę grę z przeciwnikiem. Kolejne wybory miały być w pełni wolne. I takie właśnie były.

W wyniku Okrągłego Stołu powstał nowy system polityczny i to był największy sukces tych obrad. Do rządzenia została włączona opozycja. Były to też pierwsze wybory do Senatu w powojennej historii, w wyniku tej społecznej ugody przywrócono bowiem Senat do naszego systemu politycznego. Wybory do Senatu były całkowicie wolne.

Kilka dni przed 4 czerwca partyjne gazety ogłosiły, że badania i szacunki CBOS wskazują na wysoką frekwencję - na poziomie nawet 78 proc., że tzw. listę krajową, czyli partyjnych dygnitarzy, skreśli jedynie 10 proc. wyborców. Strona rządowa była więc pewna zwycięstwa, nie miała nawet scenariusza na przegraną. Kampania wyborcza była prowadzona bez energii, wielu partyjnych kandydatów wychodziło z założenia, że i tak zwyciężą, więc wysiłek jest zbędny.

Wskazania badania opinii publicznej były mocno przeszacowane, ale wprawiały w dobry nastrój PZPR. Zignorowano alarmujące doniesienia o nastrojach społeczeństwa. Sądzono, że policja polityczna jest czujna, więc panuje nad sytuacją. Tymczasem wszystko wymknęło się spod kontroli. Polacy mieli dość upokorzeń, wyrzeczeń, braku przyszłości. Głosowali przede wszystkim na kandydatów opozycji.

Obóz Solidarności był odcięty od badań opinii publicznej. Przewidywał, że uda się zdobyć kilka mandatów, ale może też być porażka. Pokazywał wyborcom kandydatów jednolitego, zorganizowanego bloku Solidarności, choć przecież już wtedy bloku podzielonego. Starano się jednak tłumić wewnętrzne spory.

Ogromny sukces wyborczy Solidarności był zaskoczeniem dla komunistycznej władzy, ale też dla samej opozycji. To była konsternacja zmieszana ze strachem - co teraz? Na kandydatów Solidarności głosowano w placówkach dyplomatycznych, w wojsku, milicji. Niespodziewany sukces zmienił scenariusz zapisany przy Okrągłym Stole. Zmienił w Polsce układ sił.

W chwili tego zwycięstwa Solidarności niewielu wierzyło w tak szybki upadek komunizmu. W dniu wyborów do Sejmu kontraktowego na placu Niebiańskiego Spokoju w Pekinie władze komunistyczne czołgami i bronią maszynową rozprawiły się ze studencką opozycją, która domagała się swobód demokratycznych. W Polsce był strach przed ewentualną reakcją partyjnych twardogłowych. Milicja, wojsko, Służba Bezpieczeństwa ciągle przecież były w rękach PZPR.

Poza Komitetem Obywatelskim Solidarność w wyborach 4 czerwca 1989 roku wystartowało kilka mniejszych partii opozycyjnych, jak „Solidarność Walcząca”, Unia Polityki Realnej, KPN, które nie uczestniczyły w obradach Okrągłego Stołu i nie otrzymały dostępu do mediów. Poniosły porażkę i na jakiś czas ich obecność w życiu politycznym była marginalna.