Polska bezapelacyjnie jest ojczyzną tężni solankowych. To właśnie u nas odkryto najstarsze w Europie tężnie. Wielu kojarzy tężnie i inhalacje solankowe wyłącznie z uzdrowiskami. Nic bardziej mylnego, duże miasta już dawno przekonały się, że tężnie solankowe mają zbawienny wpływ i „wyrastają jak grzyby po deszczu”, również w województwie śląskim.
Nigdzie na świecie tężnie solankowe nie są tak popularne jak w naszym kraju. W 2011 roku w Inowrocławiu odkryto pozostałości najstarszych w Europie tężni, które liczą sobie prawie 2000 lat. Do Polaków należy też rekord wielkości tężni. W Ciechocinku bowiem mieści się największy na kontynencie kompleks trzech tężni pochodzących z XIX wieku. Mierzą one 16 metrów wysokości, a ich łączna długość przekracza 1741,5 metra.
Tężnię w Ciechocinku wybudowano w sąsiedztwie warzelni soli, która powstała dzięki Stanisławowi Staszicowi, nazywanemu ojcem polskiej geologii. To Stanisław Staszic w swym dziele „O ziemiorodztwie Karpatow i innych gor i rownin Polski” wskazał na możliwość przemysłowego wykorzystania zalegających pod Ciechocinkiem pokładów soli. Była to metoda zagęszczania solanki sposobem przelotnienia wód słonych, czyli za pomocą specjalnie skonstruowanych do tego celu budowli - tężni, czy jak w owym czasie mawiano - szop graduacyjnych. Projektantem tężni w Ciecho-cinku był inżynier Jakub Graff, profesor Akademii Górniczej w Kielcach
W województwie śląskim mamy już tężnie solankowe m.in. w Żorach, Jaworzu, Ustroniu, Radlinie, Rybniku, Tychach, Siemianowicach Śląskich, a także w Czeladzi. W przyszłym roku tężnia solankowa powstanie także w Będzinie przy plaży miejskiej i w Chorzowie na placu Hutników.
Solankowa inhalacja ma dobry wpływ na zdrowie
Tężnie solankowe to przyjemny sposób na relaks, a także zdrowie. Podstawę tężni w Ciechocinku stanowią wbite w ziemię drewniane pale - jest ich w sumie siedem tysięcy, na palach umieszczono świerkowo-sosnową konstrukcję. Między żebrami tężni leży chrust z tarniny, po którym spływa solanka o stężeniu 27 procent. Jest ona pompowana ze źródła (tzw. Grzybka) i wtłaczana na szczyt tężni do specjalnych korytek. Dalej solanka przesącza się po tarninie i pod wpływem wiatru oraz słońca paruje, tworząc mikroklimat obfitujący w jod. W ten sposób powstaje naturalne, lecznicze inhalatorium. Za tężnią numer III w Ciechocinku był basen termalno-solankowy.
Wybudowano go w 1932 roku, a do użytku oddał go kuracjuszom i mieszkańcom Ciechocinka sam prezydent RP Ignacy Mościcki. Co ciekawe, w 1996 roku w szlamie i soli z tężni w Ciechocinku wykryto izotopy cezu, czyli chemicznego pierwiastka, w tym przypadku Cs-134 i Cs-137, który pochodził z katastrofy elektrowni jądrowej w Czarnobylu (1986 rok). Ich stężenie nie zagrażało zdrowiu ludzi.
Tężnie solankowe działają jak gigantyczny filtr powietrza. Powstały wokół tężni aerozol jest bogaty w cenne mikroelementy, m.in. sód, potas i jod. Oddychanie takim powietrzem ma działanie lecznicze i profilaktyczne. Oczyszcza płuca i wzmacnia odporność na infekcje. Pobyt w tężni solankowej zalecany jest osobom z obniżoną odpornością organizmu. Inhalacje solankowe zalecane są w przewlekłych infekcjach górnych dróg oddechowych - nawracającym zapaleniu zatok czy zapaleniu oskrzeli, a także astmie oskrzelowej czy przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Korzystanie z tężni solankowych wskazane jest także w nadciśnieniu tętniczym, alergii czy nerwicy.
- Solanka ma korzystne działanie na drogi oddechowe ze względu na jod i brom. Jod upłynnia nam wydzielinę z drzewa oskrzelowego, brom rozszerza, w zanieczyszczonym środowisku, wśród palaczy, u osób z przewlekłą chorobą płuc, z astmą oskrzelową - ułatwia oddychanie - tłumaczy Jacek Podgórski, specjalista chorób wewnętrznych.
- Z solanki mogą korzystać osoby z niedoczynnością tarczycy. Solanka działa również bardzo relaksacyjnie, więc osoby z nerwicą wegetatywną też odnoszą korzyści. Polecana jest osobom z alergią, również skórną. Solanka jak każdy środek medyczny nie jest dla wszystkich. Przeciwwskazaniem jest na przykład ostry stan infekcyjny z gorączką, natomiast już w okresie rekonwalescencji jest wskazana inhalacja aerozolu z tężni - dodaje.
- Jod odpowiada m.in. za prawidłowe funkcjonowanie tarczycy, powoduje także rozrzedzenie śluzu, co szczególnie docenią osoby zmagające się z chorobami górnych dróg oddechowych. Aerozol solankowy nawilża drogi oddechowe, pobudza je do produkcji śluzu, który pomaga w usuwaniu zanieczyszczeń. Parująca solanka ochładza powietrze, zwiększa jego wilgotność i zmniejsza zapylenie - podkreślała w rozmowie z DZ dr Krystyna Kwaśna ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.
Tężnie rosną w miastach jak grzyby po deszczu
W Chorzowie na placu Hutników, przy pomniku Redena, trwa budowa tężni solankowej. Chorzów powraca do swoich korzeni uzdrowiskowych. Właśnie w tym mieście na początku XIX wieku odkryto wody żelazowo-siarczane. Badania wykazały, że miały one właściwości lecznicze.
W tężni zostaną zastosowane gałęzie z regionu, w którym jest bardzo czyste powietrze. Tarnina będzie dowożona specjalnie z Bieszczad. Solanka przyjedzie do Chorzowa prosto z Zabłocia i Ciechocinka. Koszt tej inwestycji to 5 milionów złotych. Z kolei w Tychach tężnia powstała w 2017 roku i swoim kształtem przypomina budynek tyskiego magistratu. Koszt tej inwestycji wyniósł 1,5 mln złotych. Długość ścian bocznych tężni wynosi 69 m, wysokość - 6,7 m. Zbiornik z solanką ma pojemność 100 metrów sześciennych. Przy tężni są ławeczki.
W Bielsku-Białej tężnia powstała pod koniec 2014 roku. Znajduje się w Parku Zdrojowym i ma kształt rotundy. Korzystający z inhalacji spacerują wokół tężni. Solanka dostarczana jest z pobliskiego Zabłocia, chociaż pod Jaworzem też są jej złoża. W Strumieniu i Radlinie także wykorzystują tę solankę. W pobliżu Jeziora Goczałkowickiego od połowy 2009 roku działa fontanna solankowa. Zabłocka solanka używana jest także do inhalacji w nowo powstałej tężni w Czeladzi. Tężnia znajduje się w górniczej dzielnicy Piaski. To nie tylko pierwsza w mieście tężnia, ale i w Zagłębiu Dąbrowskim. Jest ogólnie dostępna dla mieszkańców. Jeśli przypadnie im do gustu, powstaną kolejne w innych częściach miasta.
Solanka z Zabłocia wydobywana jest od 1892 r.
W miejscowości Zabłocie w gminie Strumień na Śląsku Cieszyńskim wydobywana jest solanka o największej na świecie zawartości jodu, dochodzącej do 140 mg na litr. Wydobywana jest w tym miejscu od 126 lat z dwóch odwiertów - „Korona” i „Tadeusz”, z głęboko położonych złóż wód leczniczych jodowo-bromowych.
Co ciekawe, początkowo poszukiwano tu węgla kamiennego. Odwierty były prowadzone w ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku niedaleko Żor, Pawłowic, Drogomyśla, Strumienia, a także Zabłocia. Były one możliwe dzięki środkom płynącym z Austrii. Odwiert „Korona” został wykonany w latach 1891-1892, a wiercenie przerwano na głębokości 671 metrów, nie osiągając serii złożowej karbonu z powodu potężnej erupcji wody i gazu.
- Solanka ta została odkryta pod koniec XIX wieku, wtedy już było wiadomo, że solanki jodkowe są korzystne i były stosowane w uzdrowiskach w Darkowie, Jastrzębiu. Solanka ta zawiera ekstremalną ilość jodu - 140 miligramów na litr. Zawiera także inne mikroelementy, wapń, magnez, korzystne dla organizmu - tłumaczy Ryszard Ślaski, zastępca prezesa zarządu spółki Solanka z Zabłocia, będącej właścicielem odwiertów, z których wypływa solanka stosowana w czeladzkiej tężni.
Solankę tę zbadał przed 1900 rokiem profesor wiedeńskiego uniwersytetu, Ernest Ludwik.
- Był wówczas największym autorytetem w badaniach wód leczniczych i borowin w monarchii austriackiej - tłumaczy i dodaje: - Solanka była wówczas stosowana w lecznictwie szpitalnym, do leczenia chorób skóry, układu oddechowego, układu kostno-stawowego, chorób kobiecych. Oczywiście wraz z pojawieniem się antybiotyków, ten obszar został zawężony do chorób skóry i górnego układu oddechowego - dodaje Ślaski.
Woda w Zabłociu jest najsilniejszym źródłem jodowym, co znaczy, iż w momencie badania zawierała najwięcej jodu z dotychczas rozpoznanych wód. Ma pięć razy więcej jodu niż wody z Darkowa i blisko pięć razy więcej niż źródła w Bad Hall. Produkcję soli jodowej rozpoczęto prawdopodobnie już w 1896 roku. Nadano jej nazwę „Kronenjodsalz”, używając zamiennie „Kronen Jodsalz” lub też „Zablaczer Kronenjodsalz” („Zabłocka sól jodowa z koroną”).
W 1949 roku źródłem „Korona” zajęło się Przedsiębiorstwo Państwowe „Polskie Uzdrowiska”. Otwór wiertniczy oczyszczono i doprowadzono do stanu używalności. Po właściwym ujęciu źródła, zbadano dokładnie skład chemiczny solanki, zawierającej ponad 130 mg jodu w litrze. Na podstawie analizy wykonanej w Zakładzie Naukowo-Badawczym w Szczawnie-Zdroju, solankę zakwalifikowano do typu jodowo-bromowych, ziemno-alkaliczno-żelazistych. Znowu solanka z Zabłocia trafiła do uzdrowisk całej Europy. W 1949 roku ponownie prowadzono poszukiwania wiertnicze i nowy otwór nazwano „Tadeusz”. Odwiert ten przejęła Naczelna Dyrekcja „Polskich Uzdrowisk” w Warszawie, aby wydobywać solankę dla celów leczniczych. Pod koniec lat osiemdziesiątych wygasło zainteresowanie tym cennym surowcem i zarzucono wydobycie w zabłockiej kopalni solankowej. Porzuconą nieruchomość odkupił Józef Gomola, entuzjasta balneologii, doceniający znaczenie jodu. To właśnie on doprowadził odwiert „Korona” do stanu umożliwiającego jego użytkowanie.
Po przekształceniach własnościowych, obecnym właścicielem złoża i odwiertu „Korona” jest firma Solanka z Zabłocia Sp. z o.o., która uzyskała koncesję na wydobywanie wody leczniczej w 2010 roku i od tamtej pory odbudowuje świetność solanki z Zabłocia.
POLECAMY PAŃSTWA UWADZE:
Dlaczego miasta zabraniają pokazów fajerwerków w Sylwestra?
Sylwester: noc zabawy i tragedii
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
