Urlich A. Boschwitz „Podróżny” RECENZJA: list w butelce z nazistowskich Niemiec. Powieść o genezie Zagłady, którą czyta się jak thriller

Aż trudno uwierzyć, że przez 80 lat manuskrypt powieści przeleżał i nie został wydany wcześniej. Autor, Urlich A. Boschwitz, choć uciekł z Niemiec w 1935 roku, zginął w 1942 roku. Polski wydawca, Znak Literanova, promuje książkę jako „list w butelce z nazistowskich Niemiec” - i to określenie świetnie pasuje do „Podróżnego”.

Głównym bohaterem powieści jest Otto Silbermann, żydowski kupiec, człowiek, który przez lata zbudował sobie pozycję w Berlinie, wykształcony, szanowany, mający rozległe kontakty, weteran z I wojny światowej. Poznajemy go w 1938 roku, tuż po Kryształowej Nocy.

W Berlinie trwają aresztowania Żydów. Społeczeństwo niemieckie jest podzielone, nastroje są minorowe. Atmosfera lęku, niepewności, narastających nastrojów antysemickich jest wyczuwalna. Katastrofa wisi w powietrzu, choć Boschwitz nie opisuje ani scen przemocy, ani nie skupia się przesadnie na wątkach działań władz III Rzeszy.

„My mieliśmy szczęście”: poruszająca saga o rodzinie polskich Żydów ocalałej z Holocaustu

Silbermann znalazł się w pułapce. Ma świadomość, że aryjski wygląd daje mu pewien kamuflaż, ale nazwisko zdradza jego pochodzenie. Rodzina się od niego odcina, niemieccy przyjaciele są członkami NSDAP. W swoim kraju Silbermann jest uznawany za wroga. Wie, że lada moment może trafić do obozu koncentracyjnego. Nawet pieniądze nie dają mu gwarancji niezależności, nie pomagają mu w ucieczce. Z walizką pełną marek wyrusza w podróż rozpaczliwie próbując przekroczyć granice kraju...

„Podróżny” to wyjątkowa książka. Autor bezlitośnie obnaża smutną prawdę o nas, ludziach: w ekstremalnej sytuacji każdy z nas myśli o swoim bezpieczeństwie, każdy dba przede wszystkim o siebie, troszczy się jedynie o najbliższych. Główny bohater w pewnym momencie nawet przyznaje: „Koniec końców każdy okazuje się zatwardziałym egoistą”. O ironio, dotyczy to też Silbermanna, który w czasie swojej podróży odcina się od znajomego o bardzo semickim wyglądzie.

Co ważne, autor nie idealizuje narodu żydowskiego. O Żydach pisze bez lukru, a Niemców nie demonizuje. Wiarygodnie oddaje nastroje panujące w III Rzeszy po Kryształowej Nocy.

Boschwitz świetnie wprowadził do powieści nastrój niepokoju niczym w rasowym thrillerze. Czytając odczuwałam podskórny lęk, który nie opuszczał też głównego bohatera. Czytelnik jest świadkiem metamorfozy Silbermanna. Żydowski przedsiębiorca, który miał pozycję społeczną i cieszył się szacunkiem z dnia na dzień z człowieka statecznego, opanowanego, racjonalnego staje się nerwowy, impulsywny, działa irracjonalnie, reaguje histerycznie.

Zofia Mąkosa „Wendyjska winnica. Cierpkie grona”: epicka powieść historyczna o sile miłości i rodzinnych więzów w czasie II wojny

Ludzie, których Silbermann spotyka podczas swoich podróży pociągami to Niemcy i Żydzi. Bardzo różnie się zachowują i różnie reagują na sytuację społeczno-polityczną w III Rzeszy. W ten sposób Boschwitz świetnie pokazuje różne postawy ówczesnego społeczeństwa niemieckiego wobec kwestii żydowskiej. Jedni udają, że problemu nie ma, inni są konformistami i dostosowują się do sytuacji, jeszcze inni czują, że dzieje się źle, ale nie obawiają się katastrofy. Przecież Kryształowa Noc to jednorazowy incydent, który nie może mieć daleko idących konsekwencji. Wiemy z historii, że było inaczej, że 1 września 1939 roku wybuchła II wojna światowa, największa hekatomba w dziejach ludzkości.

„Podróżny” to bardzo ważna i bardzo dobra książka. To lektura obowiązkowa dla tych, którzy chcą spróbować zrozumieć genezę Zagłady, dowiedzieć się więcej o ludzkiej naturze i wciąż szukają odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące istoty człowieczeństwa. Bardzo polecam!

Urlich A. Boschwitz, „Podróżny”, Znak Literanova, 2019, 314 stron

Porywacze ze Śląska złapani po 17 latach

Marsz Równości w Częstochowie zablokowany