W Niegowie ulica 22 lipca zostaje. Przechytrzyli ustawę dekomunizacyjną

Co upamiętnia data 22 lipca? Jeszcze niedawno uczono: to ogłoszenie przez PKWN manifestu lipcowego. 22 lipca symbolizowała polski komunizm z jego najciemniejszą stroną. Nic dziwnego, że w ramach ustawy dekomunizacyjnej ulice 22 Lipca znalazły się na czarnej liście do zmiany. Ale w Niegowie w powiecie myszkowskim nic się nie zmieni, a ludzie nadal będą mieszkać przy ulicy 22 Lipca.

Jak to możliwe? Mieszkańcy Niegowej nie chcieli kosztownych zmian i sami zaproponowali, żeby ich ulica upamiętniała... rocznicę nadania konstytucji Księstwu Warszawskiemu (22 lipca 1807 roku). Radni zmienili uchwałę, Instytut Pamięci Narodowej się zgodził i sprawa załatwiona.

Podobne wybiegi stosują też w innych miastach i miasteczkach. Dlatego wiele dotychczasowych ulic imienia Janka Krasickiego nosi już nazwę biskupa Ignacego Krasickiego, a np. sosnowiecka ulica Jana Gacka upamiętniać ma popularnego nietoperza gacka.

Co upamiętnia data 22 Lipca? Chyba każdemu na myśl przychodzi rocznica ogłoszenia przez PKWN manifestu lipcowego w 1944 roku. To jedna z dat upamiętniających PRL i polski komunizm z jego najciemniejszym obliczem. Ale w Niegowie mieszkańcy uważają, że powinna ona upamiętniać wydarzenie wcześniejsze, a konkretnie datę nadania konstytucji Księstwu Warszawskiemu przez Napoleona, które odbyło się 22 lipca 1807 roku.

Ale spór historyczny w tym przypadku schodzi na drugi plan: tutaj chodzi o konkretne oszczędności w kieszeniach mieszkańców ulicy 22 Lipca. Zgodnie z wytycznymi Instytutu Pamięci Narodowej, znalazła się ona na „czarnej liście” ulic, którym koniecznie trzeba zmienić nazwy, bo upamiętniają ustrój totalitarny.

Mieszkańcy się na to nie zgadzali, bo oznaczało to kosztowną wymianę dokumentów oraz kłopoty ze zmianą adresu w wielu różnych instytucjach, np. w bankach. Ludzie protestowali, walczyli i w końcu znaleźli dziurę w ustawie dekomunizacyjnej. Ulica 22 Lipca zostanie, bo Rada Gminy zmieniła uzasadnienie uchwały nadającej jej tę nazwę. Zdaniem Instytutu Pamięci Narodowej, to zgodne z prawem.

Warto było walczyć, bo ostatecznie nie musieliśmy zmieniać nazwy ulicy – mówi radny Andrzej Pilis, który zabiegał o to, aby nie zmieniać nazwy ulicy. – Nawet nasza pani wójt nie bardzo w to wierzyła, ale udało się ją przekonać do tego, aby wysłała zapytanie do Urzędu Wojewódzkiego.

Wojewoda wysłał do Urzędu Gminy odpowiedź, w której poinformował, że w sprawie nazewnictwa ulic organem uprawnionym do wydawania opinii jest IPN, dlatego natychmiast skierowano tam podobne zapytanie. Opinia Instytutu była dla mieszkańców korzystna. Ulica 22 Lipca może zostać, ale pod warunkiem, że zmienione zostanie uzasadnienie do uchwały nadającej ulicy nazwę.

– Nie ma wątpliwości, że nazwa „22 Lipca” w gminie Niegowa, nadana uchwałą w 1985 r., upamiętnia datę (skądinąd nieprawdziwą) powstania PKWN. W ocenie IPN nazwa ta, jako symbolizująca komunizm, podlega zmianie na mocy „Ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego” – mówi Monika Kobylańska, asystent prasowy katowickiego IPN-u, która jednocześnie wyjaśnia, dlaczego w Niegowie nie trzeba było zmieniać nazwy.

– Podobne wątpliwości, jak nazwa „22 Lipca”, władze samorządowe zgłaszają odnośnie do takich nazw, jak np. Wyzwolenia lub 27 Stycznia. W takich sytuacjach sugerujemy władzom samorządowym ustalenie na podstawie uzasadnienia uchwały, czy upamiętniono np. zakończenie okupacji niemieckiej, czy też wkroczenie Armii Czerwonej i początek implementacji tzw. władzy ludowej. W tym pierwszym przypadku nie ma konieczności zmiany nazwy danej ulicy, w drugim rada powinna przyjąć uchwałę z nowym uzasadnieniem nazewnictwa lub podjąć decyzję o jej całkowitej zmianie – wyjaśnia Monika Kobylańska.

Rada Gminy podczas ostatniej sesji podjęła właściwą uchwałę. – I sprawę mamy załatwioną – mówi radny Pilis.

Nie wszystkim samorządom udało się to, co w Niegowie. W Kruklanach w województwie warmińsko-mazurskim rada, chcąc uniknąć zmiany adresu, zmieniła nazwę ulicy z 22 Lipca na... 22 Lipca, tłumacząc, że obecnie 22 lipca jest zwykłą datą w kalendarzu i nie budzi już żadnych kontrowersji. Wojewoda warmińsko-mazurskim uchylił już tę uchwałę. Gmina odwołała się do sądu.