Z okazji urodzin Katowic pokazujemy Nikiszowiec 100 lat temu. To najbardziej unikatowe osiedle w Europie i mamy na to dowody

Zwykły dzień na NIKISZOWCU w Katowicach...100 lat temu Zapraszamy na spacer w latach 30 XX wieku. Już wówczas osiedle zachwycało swoją architekturą

Nikiszowiec 100 lat temu? Zobaczcie zdjęcia z Narodowego Archiwum Cyfrowego. Zapraszamy na historyczny spacer uliczkami jedynego takiego w Europie osiedla robotniczego. Pochodźmy razem ulicami: księdza Ficka, Giszowiecką, świętej Anny, zerknijcie z nami na Plac Wyzwolenia. To jedyne takie miejsce w Europie, które na Śląsk rokrocznie przyciąga tysiące turystów. Co jest tam takiego niezwykłego? Poczytajcie nasz tekst i ZOBACZCIE niezwykłe zdjęcia z lat 20 i 30 XX wieku.

Nikiszowiec, historyczne osiedle robotnicze, będące dziś częścią stolicy Śląska Katowic, intryguje do dziś niepowtarzalną architekturą, klimatem. A także emocjami samych mieszkańców, jakimi wypełniło się w swojej ponad 100-letniej historii, przypominanymi tak dosadnie później w sztuce, choćby w niezapomnianych obrazach Kutza.

Zobaczcie, jak wyglądał Nikiszowiec 100 lat temu, pospacerujcie uliczkami wśród familoków z czerwonej cegły. O czym myśleli mieszkańcy, widoczni na zdjęciach? Osiedle wówczas (zbudowane w latach 1908-1915 i rozbudowane później w latach 1920-25) należało do gminy Janów. Stworzono je dla pracowników pobliskiej kopalni Giesche (obecnie Wieczorek). Nazwę Nikiszowiec zawdzięcza powstałemu w 1906 roku szybowi "Nickisch".

Osiedle zostało zaprojektowane przez Jerzego i Emila Zillmannów, autorów kilku innych projektów w okolicy, m.in. "miasta-ogrodu" Giszowca. Wybudowano je z inicjatywy koncernu górniczo-hutniczego Georg von Giesches Erben.

Składa się z około 400 budynków mieszkalnych i 30 budynków użyteczności publicznej, w tym kościoła, którego powstanie zakończyło formalnie budowę osiedla. W latach XX mieszkało tam około 7 tysięcy mieszkańców.

- Punktem centralnym układu urbanistycznego osiedla jest wydłużony plac Wyzwolenia, będący przedłużeniem ulicy Janowskiej. Przy nim ulokowano najważniejsze budynki usługowe: sklepy, kościół, restaurację, posterunek policji. Na południe od placu Wyzwolenia i ulicy Janowskiej znajduje się zabudowa mieszkaniowa. Tworzą ją bloki mieszkalne (trzykondygnacyjne o 12 mieszkaniach) połączone w sześć zwartych, zamkniętych kwartałów, wydzielonych przecinającymi się prostopadle ulicami – podaje Joanna Tofilska w publikacji: Katowice Nikiszowiec: miejsce, ludzie, historia, Katowice, wydanym przez Muzeum Historii Katowic w 2007 roku.

Kwartał mieszkalny składał się ze 165 mieszkań. razem z podwórzem i ulicą zajmował przeciętnie 1300 m². Typowe mieszkanie w Nikiszowcu składało się z 2 pokoi z kuchnią i miało powierzchnię około 63 m2.

Częścią Katowic Nikiszowiec stał się dopiero oficjalnie od 1960 roku. Wcześniej, 22 marca 1951 roku Nikiszowiec został włączony w skład miasta Szopienice, a natomiast 31 grudnia 1959 roku Szopienice wraz z Nikiszowcem trafiły oficjalnie do Katowic. W 1978 roku Nikiszowiec wpisano do rejestru zabytków i jest objęty ochroną prawną. W 2011 roku osiedle zostało uznane jako pomnik historii.
Dziś osiedle to, podobnie jak Giszowiec, znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego – jest jednym z dużych atrakcji turystycznych nie tylko Katowic, ale i całego Śląska.

• Koncepcja urbanistyczna - Nikiszowiec został zaprojektowany z myślą o stworzeniu kompleksowego osiedla dla robotników, w którym mieli dostęp do wszystkich niezbędnych usług, takich jak sklepy, apteki, kościoły i szkoły. Osiedle zostało zbudowane na planie kwadratu, a główną osią był plac, który był centrum życia społecznego i kulturalnego.
• Architektura - budynki w Nikiszowcu są w stylu neorenesansowym i neobarokowym. Charakterystyczne dla nich są duże okna i balkony, a także detale architektoniczne, takie jak gzymsy i kolumny (niestety w dzisiejszych czasach plagą są okna PCV)
• Materiały budowlane - budynki w Nikiszowcu zostały zbudowane z cegły, co było wówczas nowością w budownictwie robotniczym. Cegła pozwalała na uzyskanie lepszej izolacji akustycznej i termicznej, co było ważne w kontekście pracy w kopalni.
• Kolorystyka – cegły mają charakterystyczny kolor czerwony. Ten kolor nadaje osiedlu familoków niepowtarzalny charakter i wyróżnia je spośród innych zabytków architektonicznych na świecie.
• Wielkość - Nikiszowiec jest jednym z największych osiedli robotniczych w Europie. Składa się z około 400 budynków mieszkalnych i 30 budynków użyteczności publicznej.
• Funkcjonalność - budynki w Nikiszowcu zostały zaprojektowane tak, aby zapewnić jak najlepszą funkcjonalność dla mieszkańców. Każde mieszkanie miało dostęp do oświetlenia dziennego, co było ważne w kontekście pracy w kopalni.
• Planowanie przestrzeni - osiedle Nikiszowiec zostało zaprojektowane tak, aby przestrzenie publiczne były dostępne dla mieszkańców. W centrum osiedla znajduje się park, który służył jako miejsce spotkań i odpoczynku. Przy centralnym placu ulokowano najważniejsze budynki usługowe: sklepy, kościół, restaurację, posterunek policji.
• Organizacja życia społecznego - w Nikiszowcu istniało wiele stowarzyszeń i organizacji społecznych, które działały na rzecz mieszkańców. Dzięki temu osiedle miało silną i zorganizowaną społeczność.
• Wpływ na kulturę - Nikiszowiec stał się inspiracją dla wielu artystów i twórców kultury. Osiedle pojawia się w filmach, teledyskach i sztukach teatralnych, a także jest popularnym celem turystycznym.
• Ochrona zabytków - Nikiszowiec jest wpisany na listę zabytków w 1978 roku, a od 2011 roku jest na liście pomników historii. Dzięki temu osiedle jest chronione i zachowywane jako ważny element kulturowy i historyczny.

Podsumowując, osiedle Nikiszowiec w Polsce jest nie tylko największym, ale i jednym z najbardziej unikalnych osiedli robotniczych na świecie. Jego unikalność wynika z koncepcji urbanistycznej, architektury, materiałów budowlanych, kolorystyki, wielkości, funkcjonalności, planowania przestrzeni, organizacji życia społecznego, wpływu na kulturę . Nikiszowiec jest nie tylko zabytkiem architektonicznym, ale również ważnym elementem historii Polski i Europy.