Zapomniana zbrodnia komunistycznego reżimu. W tym roku przypada 78 rocznica deportacji mieszkańców Górnego Śląska do ZSRS

Po wkroczeniu na teren Górnego Śląska Armii Czerwonej region ten dotknęła fala represji politycznych, zainicjowanych przez armię radziecką. Z rozkazu Ławirientija Berii z 11 stycznia 1945 roku NKWD przeprowadziło szereg aresztowań „podejrzanych politycznie” osób. W praktyce oznaczało to setki umotywowanych politycznie zatrzymań i deportacji, które nasiliły się w lutym tamtego roku, gdy postanowieniem Państwowego Komitetu Obrony ZSRS zadecydowano o zmobilizowaniu na terenach przyfrontowych uznanych za Niemców mężczyzn w wieku 17-50 lat. Do końca wiosny 1945 roku z terenów Górnego Śląska aresztowano, internowano i deportowano co najmniej 46 202 mieszkańców regionu, w tym co najmniej 2600 kobiet. Wywożeni na tereny dzisiejszej Ukrainy, Gruzji, Kazachstanu i Rosji trafiali do obozów pracy i jenieckich. Spośród wszystkich deportowanych, w obozach tych życie straciła niemal jedna trzecia.

Ludność Górnego Śląska podlegała represjom nie tylko ze strony Sowietów, lecz także rodzimego komunistycznego aparatu przemocy. Symbolem tych prześladowań są zbrodnicze obozy karne w Świętochłowicach-Zgodzie, Mysłowicach i Łambinowicach. W czasach Polski Ludowej zbrodnie Armii Czerwonej i władz komunistycznych na Górnym Śląsku w 1945 r. były tematem tabu. Dopiero po przełomie 1989 r. tematyka ta pojawiła się w przestrzeni publicznej, zyskując określenie Tragedii Górnośląskiej. W 2010 r. Sejmik Województwa Śląskiego, a w 2012 r. Sejmik Województwa Opolskiego przyjęły uchwałę o corocznym upamiętnianiu Tragedii Górnośląskiej, jako termin wyznaczając koniec stycznia.

Instytut Pamięci Narodowej w Katowicach włączył się w wyjaśnienie Tragedii, opisywanie jej, a także realizowanie projektów edukacyjnych i wydawniczych z nią związanych.

W 2020 r. ukazało się drugie wydanie, rozszerzone i zaktualizowane, teki edukacyjnej „Deportacje Górnoślązaków do ZSRS w 1945 roku“. W 2021 r. IPN wydał „Księgę aresztowanych, internowanych i deportowanych z Górnego Śląska do ZSRR w 1945 roku“ autorstwa dr. Dariusza Węgrzyna. Publikacja zawiera 46200 biogramów mieszkańców Górnego Śląska internowanych, aresztowanych i deportowanych do pracy przymusowej w ZSRS w 1945 r. Każdy z nich został opracowany na podstawie dokumentów proweniencji polskiej, niemieckiej i rosyjskiej oraz relacji świadków. Książka jest jednym z nielicznych przykładów upamiętnienia imiennego dużej akcji deportacyjnej okresu II wojny światowej. Zawiera personalia i krótkie biogramy około 95% wszystkich deportowanych do ZSRS Górnoślązaków, którzy w okresie od lutego do kwietnia 1945 r. trafili do łagrów i pracowali tam nawet do końca 1949 r. W 2022 r. ukazała się infografika „Deportacje Górnoślązaków do ZSRS w 1945 roku“. To kolejny materiał edukacyjny poświęcony temu zagadnieniu przygotowany w Oddziałowym Biurze Edukacji Narodowej w Katowicach.

W tym roku obchody upamiętniające 78 rocznicę Tragedii Górnośląskiej odbędą się 29 stycznia w dzielnicy Murcki. W programie uroczystości przy mogile żołnierzy węgierskich rozstrzelanych w 1945 r. przez Armię Czerwoną oraz wykład dr Kornelii Banaś poświęcony deportacjom Górnoślązaków w 1945 r. do ZSRS w Miejskim Domu Kultury „Południe” w Katowicach Filia nr 2 w Murckach, ul. P. Kołodzieja 42. Wykład zaplanowano na godz. 17.15. 7 lutego o godzinie 11:00 w Muzeum w Tarnowskich Górach odbędzie się skierowana do młodzieży prelekcja lekcja Ryszarda Mozgola „Tragedia Górnośląska 1945. Fakty i interpretacje".