Częstochowa. Koncert symfoniczny “Lustra” uświetnił 30-lecie powstania Kasy Stefczyka

„Lustra” powstały z okazji 30. rocznicy powstania SKOK-u im. Franciszka Stefczyka i odrodzenia się w Polsce idei spółdzielczej samopomocy finansowej. Pieczę nad warstwą muzyczną objął kompozytor Gedymin Grubba - pomysłodawca dorocznego Międzynarodowego Festiwalu Organowego w Pelplinie, odznaczony Medalem Gloria Artis.

We wtorek 29 sierpnia na częstochowskiej scenie pojawili się artyści reprezentujący zdawałoby się skrajnie różną estetykę. Anita Rywalska-Sosnowska, sopranistka, zaśpiewała obok Marka Piekarczyka, wokalisty kultowej grupy TSA, która zapoczątkowała w Polsce twarde, metalowe granie. Razem z nimi wystąpili Jacek Królik – gigant gitary elektrycznej, Paweł Szewczyk - instrumenty perkusyjne i Paweł Gruba na najdłuższej w Europie bazunie. Połączył ich wszystkich Wyspiański. Uzupełnili Stefczyk i Herbert. Solidnym, ale zarazem bardzo twórczym fundamentem tego połączenia była orkiestra i chór Filharmonii Częstochowskiej pod batutą Gedymina Grubby.

Uzupełnieniem tej mieszanki była oprawa wizualna. Zobaczyć można było w niej projekty witraży autorstwa Stanisława Wyspiańskiego, archiwalne mapy, plakaty, zdjęcia i reprodukcje obrazów. Całość dopełniało „Przesłanie Pana Cogito” autorstwa Zbigniewa Herberta.

Jak różne były metody pracy Wyspiańskiego, Stefczyka i Herberta, tak różne style muzyczne spotkały się na scenie podczas premiery „Luster”.

– Mieszanka stylów była następstwem samego tekstu – podkreśla Gedymin Grubba, kompozytor i dyrygent utworu. – Teksty nie były i nie są łatwe dla słuchacza, choć oczywiście „Wesele” czy „Noc listopadowa” stanowią swego rodzaju literacką operę, więc pojawiły się fragmenty, do których łatwiej dobrać było warstwę muzyczną, ale całość z pewnością ciążyła. Prace nad utworem trwały, z przerwami, około roku. Był to pomysł, który miał urozmaicić odbiór muzyki poważnej. Zachęcić do słuchania. Pokazać, że muzyka poważna może być zarówno we fraku, jak i trochę rockowa, trochę wesoła, poważna i zamyślona – dodaje Gedymin Grubba.

Na scenie nie zabrakło na wiązań patriotycznych, ale z utworu płynęły też tony przekazujące nadzieję i pasję, siłę i ukojenie.

– W tak nietypowej mieszance pracuje się wspaniale, ale tez bardzo emocjonalnie. Wiązało się to z wielkimi wzruszeniami ze względu na to, że utwór ten zawierał wspaniałe teksty czy to z „Wesela” czy z twórczości Herberta. Poruszał kwestie uniwersalne, mówiące o tym, czym kierować się w życiu i jak ważna jest wierność ideałom- zaznacza Anita Rywalska-Sosnowska.

Widzowie i słuchacze wtorkowego koncertu mogli co chwilę wyławiać kulturowe odniesienia od klasyki po niemal współczesność. Klasyczno-rockowe aranżacje utworów „Przeżyj to sam” Lombardu, czy „Bez podtekstów” TSA robiły ogromne wrażenie.

Według założeń twórców koncert miał podkreślać wierność ideałom, jakimi kieruje się w swoim przekazie Kasa Stefczyka.

– W swej istocie, Kasa Stefczyka odwołuje się do ideałów przyświecających kasom zakładanym w XIX wieku. Łączy je – co naturalne – ze współczesnymi wzorcami rozwijając współpracę międzynarodową w gronie unii kredytowych zrzeszonych w Światowej Radzie Unii Kredytowych – podkreślała przed koncertem Joanna Mędrzecka, prezes Kasy Stefczyka.

– Rozwijając działalność biznesową, Kasa nie zapomina o tym, co przyczynia się do rozwoju społecznego – o działalności pomocowej, edukacyjnej, o mecenacie. Jest zatem – często za pośrednictwem powołanej przez siebie Fundacji im. Franciszka Stefczyka – instytucją, która angażuje się w życie społeczności lokalnych wspierając ważne dla nich wydarzenia. Przeznacza środki na zapewnienie wsparcia domom dziecka na terenie całego kraju, prowadzi edukację finansową, przyczynia się do organizacji wydarzeń sportowych, i kulturalnych. Jest obecna tam, gdzie potrzebna jest pomocna dłoń, czego przykładem stało się choćby wsparcie udzielone uchodźcom z Ukrainy – dodaje.

Doznaniom muzycznym towarzyszyły, podczas częstochowskiego prawykonania, specjalnie przygotowane na tę okazję efekty wizualne w postaci animacji opartych o twórczość Wyspiańskiego.

– Nowy utwór zaprezentowany został w Częstochowie – miejscu bliskim sercom Polaków, a następnie w Pelplinie, jako zwieńczenie XXV Festiwalu Organowego. Dwa pokazy premierowe są oczywiście ukłonem w stronę naszych członków, których Kasa ma przecież w całej Polsce. Chcemy, aby zobaczyło go jak najwięcej widzów – zaznacza Andrzej Sosnowski, członek zarządu i wieloletni prezes Kasy.

Na pokazie „Luster” nie zabrakło współtwórcy spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w Polsce.

– Dzisiaj byliśmy na wspaniałym koncercie, który sprawił, że jesteśmy lepsi. Ten koncert jest wielkim wkładem w Polską kulturę. To wspaniały przykład tego, jak misja spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych powinna być pojmowana. To nie tylko usługi finansowe, ale także szeroko pojęty dobrostan społeczny. Kasy są częścią tej najważniejszej tkanki narodu. Kasy trwają nie tylko po to, aby ludzie mieli bezpieczne, dobre miejsce do oszczędzania, ale dbają także o to, aby wzrastała polska kultura – podkreślał senator RP Grzegorz Bierecki.

Inspiracją do powstania utworu stało się życie dwóch ludzi, którzy na przełomie XIX i XX wieku działali w Krakowie: Stanisława Wyspiańskiego i Franciszka Stefczyka. W swej działalności – jakże odmiennej i różnej w efektach – kierowali się jednak podobnymi zasadami i do tych samych odwoływali się wartości. Tu trzeba przypomnieć, że Stefczyk miał w swoim młodzieńczym życiorysie epizod przygotowań do podjęcia walki zbrojnej o wyzwolenie narodowe a w swoim późniejszym życiu kierował się tymi samymi zasadami „pracując organicznie”. Podobnie jak Wyspiańskiego możemy go wywodzić ideowo wprost z romantyzmu – z tym dziedzictwem się zmagał, zaprzeczał mu i jednocześnie je realizował. Z ducha i w praktyce był podobnie jak Wyspiański głęboko „zakotwiczony” nie tylko w chrześcijaństwie i polskości ale także we wspólnym dziedzictwie kultury śródziemnomorskiej.

Obaj, przebywając na przełomie XIX i XX wieku w Krakowie (na przykład kończyli w odstępie kilku lat to samo gimnazjum św. Anny) mogli się spotkać, choć nie ma na to potwierdzenia w dostępnych źródłach. Twórcy Luster chcieli im to umożliwić dziś, tak - dodając jednocześnie Zbigniewa Herberta, ich późnego wnuka – by dla współczesnych Polaków CZYN w rozumieniu Wyspiańskiego oznaczał nie młodopolski ornament tylko realne, wspólne przeżycie dostępne i odczute przez nich samych, ich ojców i dziadów. Refleksję na temat tego, czego dokonali i co ważne jest i będzie dla nich samych a także dla losów indywidualnych przedstawicieli przyszłych pokoleń, Polski i chrześcijańskiej tradycji.

Kasa Stefczyka powstała w 1993 roku. Za swojego patrona obrała wielkiego patriotę i społecznika działającego na przełomie XIX i XX wieku, dr. Franciszka Stefczyka. Jak mówią jej twórcy, w swej działalności nawiązuje do ideałów spółdzielczości finansowej, wśród których kluczowym jest zapewnienie dostępu do produktów finansowych szerokiemu gronu odbiorców – także tym, którzy bez możliwości korzystania z usług instytucji spółdzielczych byliby uznani za mało atrakcyjnych klientów, a tym samym wykluczeni finansowo. Ideą działania Kasy Stefczyka jest także pełnienie misji społecznej – krzewienie wartości demokratycznych, wzmacnianie więzi lokalnych, wsparcie domów dziecka, mecenat kultury i sztuki. Członkami Kasy jest przeszło 800 tysięcy Polaków.

- W przyszłym roku obchodzić będziemy 100. rocznicę śmierci Franciszka Stefczyka, wybitnego działacza spółdzielczości, wielkiego Polaka. Będąc 14-letnim chłopcem pragnął zbrojnie walczyć o wolność Polski. Brał nawet udział w szkolnym spisku patriotycznym. To było to samo Gimnazjum św. Anny w Krakowie, w którym kilka lat po nim zdawał maturę Stanisław Wyspiański. Stefczyk dość szybko doszedł do wniosku, że walczyć można również pomagając najbardziej potrzebującym. Jego plan - wzorowany na pomyśle Raiffeisena - był zarówno odważny, jak i stosunkowo prosty. No i... kontrowersyjny. Franciszek Stefczyk założył bowiem, że jeżeli chłopi galicyjscy – których bieda była przysłowiowa - sami sobie nie pomogą to nikt nie zrobi tego za nich. Tak powstało dzieło jego życia czyli Kasy Stefczyka. Odegrały one nieocenioną rolę w historii Polski. Dzięki nim możliwe stało się zarówno skuteczne przeciwdziałanie lichwie, jak też stworzenie – tak wówczas potrzebnego – społeczeństwa obywatelskiego – przypomina Joanna Mędrzecka, prezes zarządu Kasy Stefczyka.

„Lustra” to nie pierwsze artystyczne dziecko powstałe na styku sztuki i biznesu. W 2008 roku, podczas obchodów rocznicy swojego piętnastolecia, Kasa Stefczyka sfinansowała wydanie reprintu "Geograficzno-statystycznego atlasu Polski" Eugeniusza Romera. 65. map atlasu stanowiło jeden z najważniejszych argumentów polskiej delegacji uczestniczącej w konferencji wersalskiej w 1919 roku, gdzie ustalony został zasięg terytorialny odrodzonej Polski. Również w 2008 roku odbyły się koncerty Sinfonii Jubilate – utworu zadedykowanego śp. Prymasowi Polski, Kardynałowi Józefowi Glempowi. - W przypadku Kasy Stefczyka obszarów społecznej aktywności jest wiele, jednak to kultura, w szerokim jej aspekcie, należy do ważniejszych czynników wpływających na zaufanie, jest wciąż sercem pozaekonomicznych działań Kasy - podkreśla Joanna Mędrzecka.

Niecodzienny koncert „Lustra” odbędzie się jeszcze 30 sierpnia w Katedrze w Pelplinie, jako podsumowanie XXV Międzynarodowego Festiwalu Organowego. Sponsorem wydarzenia jest marka SALTUS Ubezpieczenia.