Gorzelik: Sztuka stworzenia Śląska

Stropił się nieco pan premier zapytany o planowaną koalicję Platformy Obywatelskiej z Ruchem Autonomii Śląska w Sejmiku Województwa Śląskiego. Ale że polityk to doświadczony, szybko wybrnął z kłopotliwej sytuacji. Trzy mandaty RAŚ to mały problem - zauważył. Gdyby autonomiści wygrali wybory, tak jak kilka dni wcześniej w Katalonii, to dopiero byłby ambaras - dodał przebiegle.

Kilku Katalończyków, nieskrywających poczucia swej odrębności, zdobyło w mijającym roku dla hiszpańskiej reprezentacji tytuły mistrzów Europy i świata w piłce nożnej

Możemy jedynie domyślać się konsekwencji ewentualnego sukcesu na skalę zwycięstwa koalicji Convergencia i Unio w wyborach do Parlamentu Katalonii (ponad 38 proc. głosów). I chwalić Pana, że na razie RAŚ poparło w województwie śląskim jedynie 8,5 proc. wyborców. Dzięki czemu możni polskiej polityki wytaczają dziś przeciw nam jedynie medialne działa.

Mądry stara się ponoć uczyć na cudzych błędach. Skoro więc sam premier odwołał się do katalońskiego przypadku, warto przyjrzeć się temu ostatniemu nieco bliżej. Jakich to problemów przysporzyły wyborcze tryumfy tamtejszych autonomistów? Tak, tak, tryumfy. Liczba mnoga nie jest tu przypadkowa. Sukces z 28 listopada 2010 nie był pierwszym zwycięstwem CiU. Koalicja ta wygrała już pierwsze wybory do regionalnego parlamentu w roku 1980, a następnie nieprzerwanie rządziła Katalonią do roku 2003. W tym czasie nie nastąpiły etniczne czystki. Języka hiszpańskiego nie wyrugowano ze szkół i urzędów. Regionu nie odgrodzono od reszty Hiszpanii zasiekami z drutu kolczastego, a ulice Barcelony nie spłynęły hiszpańską krwią.

Mało tego. Kilku Katalończyków, bynajmniej nieskrywających poczucia swej odrębności, zdobyło w mijającym roku dla hiszpańskiej reprezentacji tytuły mistrzów Europy i świata w piłce nożnej. Hasłem działaczy Convergencia i Unio stało się od początku "Stworzenie Katalonii". Co pojmowano jako zapewnienie regionowi mocnej pozycji politycznej i ekonomicznej w ramach państwa hiszpańskiego. W wymiarze politycznym oznaczało to przywrócenie autonomii odebranej przez reżim generała Franco. Umożliwił to artykuł 2 przyjętej w grudniu 1978 roku konstytucji Królestwa Hiszpanii: Konstytucja opiera się na nierozerwalnej jedności Narodu Hiszpańskiego, wspólnej i niepodzielnej ojczyzny wszystkich Hiszpanów, uznaje i zapewnia prawo do autonomii stanowiących go narodowości i regionów oraz solidarności między nimi wszystkimi.
Przez lata rządzący regionem politycy CiU nie tylko konsekwentnie poszerzali zakres jego autonomii i troszczyli się o umocnienie katalońskiej tożsamości. Tworzyli też podstawy ekonomicznego rozwoju, dowodząc swych kompetencji jako sprawni administratorzy. Katalonia stała się jedną z najbogatszych części Królestwa Hiszpanii i taką pozostaje do dziś.

Co w tym scenariuszu niepokoi premiera, jeszcze w latach 90. z entuzjazmem wypowiadającego się o autonomii regionów? Nie mnie dociekać. Źródłem mojej troski jest zaniechanie, jakiego III RP dopuściła się wobec regionów. Punkt wyjścia był podobny jak w przypadku Hiszpanii. Po kilku dziesięcioleciach autorytarnych rządów nastąpiły demokratyczne przemiany. Na Półwyspie Iberyjskim trzy lata po śmierci generała Franco zdecydowano się zapewnić regionom prawo do autonomii. Po kolejnych pięciu latach całość państwa podzielona była już na siedemnaście wspólnot autonomicznych.

My przez dekadę musieliśmy czekać na rachityczną reformę, która przyniosła nam sztucznie wykrojone województwa ze słabym samorządem. Kolejne dziesięć lat mamiono nas obietnicami o "dokończeniu procesu decentralizacji", które do dziś nie mają pokrycia w rzeczywistości.

Coś jednak drgnęło. Na naszych oczach polskie regiony otrząsają się z letargu. Wyborczy wynik RAŚ jest jednym, lecz nie jedynym symptomem tego przebudzenia. Trzy mandaty w wojewódzkim sejmiku mogą wydać się osiągnięciem skromnym, choć stoi za nimi ponad 120 tysięcy głosów. To jednak wystarczająco mocny sygnał, że oto mamy możliwość stworzyć Śląsk. Biorąc przykład z mądrej determinacji Katalończyków.