Najciekawsze domy wiejskie i podmiejskie: Młyn Freja i dom na wodzie w Dąbrowie Górniczej

Młyn Freya obecnie został przerobiony na małą elektrownie wodną o mocy 35 kilowatów. Budynek położony jest pomiędzy dwiema odnogami Białej Przemszy. W tym miejscu już w XIX wieku istniała osada młynarska, a kształt architektoniczny zachowanego do dziś młyna został mu najprawdopodobniej nadany na początku ubiegłego stulecia. 

- Całą tę działkę w latach dwudziestych XX wieku, jako wiano, dostała moja babcia, Lucyna. Już wtedy był tutaj młyn, ale zupełnie inaczej przebiegało koryto rzeki. Wiem natomiast z pewnością, że budowa domu mieszkalnego zakończyła się w 1926 roku. Co było pierwsze, czy dom, czy młyn trudno powiedzieć. Próbowałem ustalić to na starych mapach geodezyjnych, ale tutaj zbiegały się ze sobą zabory rosyjski i austriacki, co dodatkowo skomplikowało sprawę – mówił przed laty w rozmowie z DZ Janusz Frey. 

Jak przyznaje, udało mu natomiast potwierdzić, że na podstawie pozwolenia wodno-prawnego z 1936 roku były tutaj zamontowane dwie turbiny wodne. Jedna z nich zasilała młyn, a druga tartak. Po II wojnie światowej całe gospodarstwo zostało upaństwowione. Młyn działał jednak dalej i znajdował się w zarządzie Rejonowego Przedsiębiorstwa Młynów Gospodarczych w Gliwicach. Wtedy wymieniona została tutaj turbina (jeden z ostatnich egzemplarzy produkcji Radomskiej Fabryki Maszyn) na nową. Potem całość była administrowana przez spółdzielnie rolnicze, a młyn zamieniono na magazyn paszy. Po 1989 roku dom i budynek młyna zostały odzyskane przez prawowitych właścicieli. Dzisiaj cały czas poddawane są przez spadkobierców renowacji, dzięki czemu nabierają nowego blasku. 

- Wprawiając okna w domu staraliśmy się odtworzyć dokładnie taką ich konstrukcję, jaka była poprzednio. Z budynku młyna zerwaliśmy natomiast tynk, by odsłonić jego unikalną, kamienną konstrukcję - mówił Janusz Frey. 

Obecnie obiekt znajduje się na szlaku turystycznym, wyznaczonym przez PTTK, co sprawia, że chętnych do obejrzenia zabytku nie brakuje.